Ύστερα από 25 χρόνια στον χώρο του παιδικού βιβλίου και σχεδόν 70 βιβλία μετά, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος υπογράφει ένα νέο παραμύθι παραδοσιακής φόρμας μεν, με σύγχρονη ωστόσο θεματολογία που αγγίζει όσα πραγματευόμαστε εδώ και στον κόσμο σήμερα: τις προκαταλήψεις απέναντι στο «άλλο»

«Η αγάπη της παράξενης βασιλοπούλας και του ταξιδευτή με τη φωτεινή καρδιά» είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου που υπογράφει ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος και εικονογραφεί η Αντιγόνη Παπαγεωργίου. Ο γνωστός Έλληνας συγγραφέας παιδικών βιβλίων, πνευματικός πατέρας του διάσημου «Τριγωνοψαρούλη», έστησε γέφυρα δημιουργίας μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου για την υλοποίηση του νέου του βιβλίου, χάρη στη συνεργασία του με το Πανεπιστήμιο Frederick. Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος πρότεινε για την ιστορία που έγραψε να γίνει ένας διαγωνισμός εικονογράφησης ανάμεσα στους φοιτητές του πανεπιστημίου. Στον διαγωνισμό έλαβαν μέρος 19 φοιτητές και φοιτήτριες των προγραμμάτων Γραφικών Τεχνών, Σχεδιασμού Μόδας και Εικόνας και Σχεδιασμού Εσωτερικών Χώρων του Τμήματος Τεχνών και Επικοινωνίας, στο πλαίσιο του μαθήματος Illustration Techniques υπό την καθοδήγηση της διδάσκουσας Χουρίκ Τοροσιάν.

«Μετά από 25 χρόνια στον χώρο, νομίζω πως έχω το δικαίωμα και έχει και νόημα να δίνουμε ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους και να ανοίγουμε νέους δρόμους γιατί για μένα ένα βιβλίο που μιλάει ενάντια στα στερεότυπα δεν μπορεί να γίνει με στερεοτυπικό τρόπο. Ήθελα να είναι και ο τρόπος του αλλιώτικος», σημειώνει στη συνέντευξη που ακολουθεί.

Ενάντια στις προκαταλήψεις

Πώς να καταφέρει η βασιλοπούλα να πείσει τον πατέρα της ότι αγαπιούνται με έναν ταξιδευτή από άλλη πολιτεία; Ο βασιλιάς το είπε ξεκάθαρα: δεν θέλει οι κάτοικοι της πολιτείας του, πόσω μάλλον η κόρη του, να έχουν σχέση με ανθρώπους από άλλες πολιτείες!

«Η ιδέα όταν έγραφα αυτή την ιστορία, όπως και για ένα άλλο μου βιβλίο, το ‘Κουμπί της αγάπης και ο πρίγκιπας που δεν είναι πια μικρός’, ήταν η δημιουργία λαϊκότροπων παραμυθιών με σύγχρονα όμως θέματα. Το βιβλίο ‘Η αγάπη της παράξενης βασιλοπούλας και του ταξιδευτή με τη φωτεινή καρδιά’ [εκδόσεις Κόκκινη Κλωστή Δεμένη] μιλά για τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Και δεν ξέρω γιατί, αλλά μου καρφώθηκε απ’ την αρχή η ιδέα ότι δεν θέλω να είναι ένα ακόμα βιβλίο με την κλασική έννοια. Δηλαδή, το πας στον εκδότη, βάζει έναν εικονογράφο και το βιβλίο βγαίνει. Ήθελα η λογική του, που είναι να σπάσουμε τα στερεότυπα, να περάσει και στην κατασκευή του. Ο τρόπος, δηλαδή, που θα φτιαχτεί το βιβλίο να είναι αλλιώτικος. Από τον διαγωνισμό εικονογράφησης προέκυψαν 19 προτάσεις, από τις οποίες διακρίθηκαν οι πέντε και απ’ αυτές ξεχωρίσαμε την Αντιγόνη [Παπαγεωργίου], που έκανε και όλη τη δουλειά. Δεν ήταν γρήγορη η διαδικασία. Περνούσαν εξάμηνα κι εγώ, ερχόμενος στην Κύπρο, συναντούσα τους φοιτητές, συζητούσαμε, τους εξηγούσα το παραμύθι».

Έχοντας όλα τα συστατικά στοιχεία ενός κλασικού παραμυθιού -με τον βασιλιά, τη βασιλοπούλα, τον νέο που την ερωτεύεται κι αυτή ανταποκρίνεται, αλλά και τη μαγεία των ρολογιών που σταματούν και του χρόνου που παγώνει- η ανατροπή βρίσκεται στην εμμονή του βασιλιά να μην δέχεται «ξένους» την ώρα που η κόρη του ερωτεύεται έναν ταξιδευτή από άλλη πολιτεία. Σύμφωνα με τον κ. Ηλιόπουλο, αυτή η ιστορία μπορεί να διαβαστεί σε περισσότερα από ένα επίπεδα.

«Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τις νέες γενιές στο να μπορούν να αναγνωρίζουν και να πολεμάνε τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα γιατί καλώς ή κακώς υπάρχουν παντού: στη διαφήμιση, στα βιβλία τους, στις ταινίες, στην καθημερινότητά μας υπάρχει αυτή η προκατάληψη για ορισμένες ομάδες ανθρώπων και όχι απαραίτητα για ‘τον ξένο’, που τον βάζω πάντα σε εισαγωγικά γιατί νομίζω τελικά πως κι αυτός που για κάποιο λόγο βρίσκεται μέσα σε ένα αμαξίδιο ξένος νιώθει. Δεν αναφέρομαι στον ‘ξένο’ λοιπόν με την εθνολογική έννοια. Μπορεί να είναι ένα άτομο τρίτης ηλικίας ή με αναπηρίες ή άλλης φυλής, άλλης θρησκείας. Πάντως νιώθουν οι υπόλοιποι ότι αυτός τους απειλεί γιατί είναι σε κάτι διαφορετικός απ' αυτούς, άρα ξένος. Και το ξένο είναι αυτό που μας απειλεί. Αν το γνωρίσουμε, όμως, δεν θα μας απειλεί».

Ιστορία χωρίς τέλος

«Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού του κύκλου των λαϊκότροπων παραμυθιών με την κλασική δομή αλλά με τα σύγχρονα θέματα είναι ότι αφήνω λίγο το τέλος ανοιχτό. Αφήνω, λοιπόν, ένα κομμάτι του παζλ να το βάλει ο αναγνώστης, οποιασδήποτε ηλικίας. Βάζοντας αυτό το λιθαράκι, ουσιαστικά ο αναγνώστης βάζει και τις απόψεις του. Βλέπεις απ’ εκεί τις δικές του πεποιθήσεις και το πώς έχει δεχτεί αυτή την ιστορία. Εμένα γενικώς όλο το έργο μου κινείται στο θέμα της ετερότητας και της αποδοχής του καθενός μας. Δεν θέλω να πω ‘του άλλου’ γιατί ο καθένας μας είναι κάποιος άλλος. Αυτό το σκεπτικό διέπει το σύνολο της δουλειάς μου. Επειδή δεν είμαστε μια κοινωνία ίδιων έτσι κι αλλιώς, θα ήταν πολύ βαρετό αυτό, ο καθένας έχει ιδιαιτερότητες αλλά άλλα πράγματα τα κάνει καλύτερα, άλλα καθόλου κι εμείς πρέπει να δεχτούμε τον καθένα όπως είναι. Ελπίζω το βιβλίο να έχει την αποδοχή που πρέπει γιατί νομίζω πως αφορά αυτούς που πραγματικά έχουν εντοπίσει το θέμα των προκαταλήψεων. Δεν είναι ένα βιβλίο τόσο απλό. Ένα απλό παραμύθι είναι, αλλά νομίζω ότι θίγει πράγματα που υπάρχουν στην καθημερινότητά μας όσο κι αν θέλουμε να δείξουμε πως είμαστε πολύ δημοκρατικοί, πολύ ανοιχτοί, πολύ προοδευτικοί. Και νομίζω ότι ανοίγει συζητήσεις».

Η δύναμη των παραμυθιών

Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος προσδίδει μεγάλη δύναμη στα παραμύθια. Μπορούν να σταθούν απέναντι στον κατακλυσμό της προκατάληψης όπως αυτή διοχετεύεται μέσα από τη διαφήμιση, τα ΜΜΕ, τις καθημερινές μας συζητήσεις;

«Η τέχνη έχει δύναμη. Θυμάμαι κάθε φορά αυτό που λένε όλοι, πως ο Ομπάμα οφείλει το ότι έγινε Πρόεδρος σε δύο μορφές τέχνης: στην ‘Καλύβα του μπαρμπα-Θωμά’ οπότε όλοι διάβασαν μια άλλη πλευρά για τις φυλετικές διακρίσεις, και στο τηλεοπτικό σόου του Μπιλ Κόσμπι, όταν όλοι παρακολουθούσαν στις οθόνες τους την καθημερινότητα μιας οικογένειας Αφροαμερικανών. Το παραμύθι, ακριβώς επειδή μιλάει αλληγορικά, μπορεί να μιλήσει και στις καρδιές των ανθρώπων. Και είναι, επίσης, ένα εργαλείο στα χέρια των δασκάλων. Το πιστεύω πολύ αυτό, γιατί αν πεις τα πράγματα με το όνομά τους, τα παιδιά είναι σαν να κάνουν μάθημα και το μάθημα δεν περνάει εύκολα σε αυτά τα θέματα που έχουν να κάνουν με απόψεις και πεποιθήσεις. Χρειάζονται την αλληγορία για να σπάσει λίγο η δομή της βεβαιότητας».

Όταν εκτυπώθηκε το βιβλίο, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος έμεινε όλο το βράδυ στο βιβλιοδετείο υπογράφοντας κάθε ένα από τα μόλις 600 αντίτυπα της συλλεκτικής έκδοσης, αριθμώντας τα και γράφοντας σε έκαστο μία αφιέρωση. «Όχι στις προκαταλήψεις». «Όχι στα στερεότυπα». «Θέλω να το λέω ξεκάθαρα. Αν το βάλεις στην ιστορία χάνει τη λογική του παραμυθιού όπου ξεθάβεις και ανακαλύπτεις τα θέματα», εξηγεί. «Στην αφιέρωση, όμως, μπορώ να βάλω ό,τι θέλω».

+ Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει στις 24 Απριλίου υπό μορφή διαδικτυακών εργαστηρίων: το πρώτο, με θέμα «Δημιουργική αξιοποίηση των βιβλίων στα σχολεία», θα απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς [9:00 π.μ.-11:15 π.μ.] και το δεύτερο θα απευθύνεται στα παιδιά και τους γονείς τους [11:30 π.μ.-12:45 μ.μ.]. Και στις δύο περιπτώσεις θα δοθούν πιστοποιητικά παρακολούθησης.

Τόσο ο συγγραφέας όσο και η εικονογράφος έχουν παραχωρήσει τις αμοιβές τους από τα πνευματικά δικαιώματα ώστε τα έσοδα από την πώληση του βιβλίου να διατεθούν για την ενίσχυση του Ταμείου Υποτροφιών του Πανεπιστημίου Frederick για φοιτητές με οικονομικές δυσκολίες. Τα εργαστήρια θα πραγματοποιηθούν στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Πανεπιστημίου Frederick. Για πληροφορίες και εγγραφές: events.rivergate.cy και τηλ. 99451545 [Βιβλιοπωλείο Rivergate].

Συνέντευξη στην Ηλιάνα Ανδρεαδάκη