Η Λεόν Μάγιερ, Γαλλίδα εβραϊκής καταγωγής και κληρονόμος του έργου La Bergère Rentrant des Moutons (1886) του Καμίλ Πισαρό που είχε λεηλατηθεί από τους Ναζί, εγκατέλειψε τη νομική της μάχη ύστερα από πολυετείς προσπάθειές της να δωρίσει τον μικρό καμβά στο Musée d’Orsay στο Παρίσι, όπου αυτή τη στιγμή εκτίθεται.

Η Λεόν Μάγιερ, επιζώσα του Ολοκαυτώματος, ανακάλυψε για πρώτη φορά τον πίνακα το 2012 στη συλλογή του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα, στο οποίο είχε δωριστεί το 2000. Μετά από μια τριετή περίοδο διαπραγμάτευσης, η Μάγιερ και το πανεπιστήμιο συμφώνησαν το 2016 ότι το έργο θα επέστρεφε στη Γαλλία, όπου θα εκτίθεται για πέντε χρόνια και μετά ανά τρία χρόνια θα μοιραζόταν μεταξύ του πανεπιστημίου και ενός γαλλικού ιδρύματος.

Ωστόσο, στο τέλος της πενταετούς περιόδου η Μάγιερ αμφισβήτησε τη σύμβαση θέλοντας να δωρίσει το έργο στο Musée d’Orsay. Το γαλλικό μουσείο αρνήθηκε τη δωρεά, επικαλούμενη ασφαλιστικούς κινδύνους μιας διαρκούς συμφωνίας ανταλλαγής του έργου. Οι δικηγόροι της Μάγιερ υποστήριξαν της αξίωσή της έναντι εκείνης του Πανεπιστημίου, βασιζόμενοι στον γαλλικό νόμο του 1945 που ρητά αναφέρει ότι «κανένας κάτοχος δεν μπορεί να επικρατήσει ενάντια στον νόμιμο ιδιοκτήτη ενός έργου που κλέφτηκε από τους Ναζί».

Τα δικαστήρια του Παρισιού συμμετείχαν εν μέρει στο πανεπιστήμιο, αποφασίζοντας ότι ο διακανονισμός του 2016 υπερισχύει των γαλλικών νόμων περί αποκατάστασης, ενώ η Αμερικανική Συμμαχία Μουσείων και η Ένωση Διευθυντών του Μουσείου Τέχνης εξέδωσαν επίσης δηλώσεις προς υποστήριξη της αξίωσης του πανεπιστημίου.

La Bergère Rentrant des Moutons (1886) by Camille Pissarro, st the Fred Jones Jr. Museum of Art at the University of Oklahoma.

Έτσι, το έργο θα επιστραφεί αυτό το καλοκαίρι στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα το οποίο και θα αποκτήσει την πλήρη κυριότητά του, ενώ συμφώνησε να τιμήσει τη συμφωνία της 3ετούς ανταλλαγής του σε ιδρύματα της Γαλλίας δηλώνοντας ότι «δε σκοπεύει να διατηρήσει τον τίτλο της μακροχρόνιας κυριότητας του έργου αλλά να διασφαλίσει τη συνεργασία με κάποιο γαλλικό ίδρυμα στη Γαλλία ή την Αμερική για τη συνεχή προβολή του».

Η Μάγιερ περιέγραψε την ανάκτηση του πίνακα ως μια «αναζήτηση» αφιερωμένη στη μνήμη της μητέρας, τη γιαγιάς και του μεγαλύτερου αδερφού της, που πέθαναν στο Άουσβιτς. Μετά τον πόλεμο υιοθετήθηκε από ένα ορφανοτροφείο του Παρισιού από τους Υβον και Ραουλ Μάγιερ που διέθεταν μια σημαντική συλλογή έργων ζωγραφικής  ανάμεσά τους, εκτός από τον Πισαρό και έργα από τους καλλιτέχνες: Πικάσο, Ρενουάρ και Μπόναρντ, η οποία και είχε κλαπεί κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στο Παρίσι. Ο θετός πατέρας της επιχείρησε ανεπιτυχώς να ανακτήσει τον Πισαρό από έναν Ελβετό έμπορο το 1953.

Το έργο του Πισαρό πουλήθηκε τελικά το 1957 στην ευκατάστατη οικογένεια Wietzenhoffer στη Νέα Υόρκη που το δώρισαν το 2000 στο Μουσείο Fred Jones Jr στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα (OU). Η αξία του έργου σήμερα εκτιμάται άνω των 2 εκατομμυρίων δολαρίων. Η Λεόν Μάγιερ όταν το εντόπισε, απαίτησε την επιστροφή του πίνακα αλλά το Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα υποστηρίζοντας ότι ο Wietzenhoffer αγόρασε τον πίνακα με καλή πίστη προτού το δώσει στο πανεπιστήμιο, πρότεινε τελικά την ανταλλαγή. Όταν η Μάγιερ προσπάθησε να ανατρέψει αυτόν τον διακανονισμό πέρυσι, ισχυρίστηκε ότι αναγκάστηκε σε αυτή τη συμφωνία του 2016.

«Για σχεδόν 10 χρόνια, αγωνίστηκα για να αποκτήσω την αναγνώριση της αρχής ότι η αποκατάσταση ενός λεηλατημένου έργου τέχνης πρέπει να πραγματοποιείται ανεξάρτητα από οποιοδήποτε άλλο ζήτημα που σχετίζεται με την προέλευσή του, την ιστορία του ή τους διαδοχικούς “ιδιοκτήτες του”», δήλωσε η Μάγιερ. «Κάποιοι θα μετανιώσουν για αυτή τη διαρκή ανταλλαγή και άλλοι θα το γιορτάσουν», συνέχισε, «αλλά οι μαθητές του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα θα θυμούνται ότι αυτό το έργο ανήκε στους Υβον και Ραουλ Μάγιερ και ότι λεηλατήθηκε από τους Ναζί στη Γαλλία το 1941».

elculture.gr / Πέπυ Νικολοπούλου