Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας έως και την παράδοση της Αμμοχώστου 1570-1571, όπως μαρτυρείται στις διηγήσεις, τις οποίες κατέγραψαν αυτόπτες μάρτυρες που είχαν λάβει μέρος στην υπεράσπιση της πόλης, αναφέρονται τοπωνύμια έξω από την πόλη όπου διεξήχθησαν μάχες ή στήθηκαν με επιτυχία ενέδρες κατά των Οθωμανών. Τέτοια στοιχεία απαντούν, εκτός από τις εν λόγω διηγήσεις, και σε αιτήματα υπερασπιστών της Αμμοχώστου προς τη Γαληνοτάτη, που είχαν αιχμαλωτιστεί και όταν αργότερα απελευθερώθηκαν με λύτρα κατέφυγαν στη Βενετία. Τα αιτήματα αυτά στην πλειονότητά τους είχαν συνταχθεί από μέλη του ελαφρού ιππικού, τους αποκαλούμενους στις πηγές ως stradioti, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν μεταφερθεί από το Ναύπλιο, τη Μονεμβασία ή τη Μεθώνη της Πελοποννήσου, κτήσεις τις οποίες κατείχαν οι Βενετοί, αλλά στη συνέχεια το 1540 κατακτήθηκαν από τους Οθωμανούς.

Το περιεχόμενο των αιτημάτων αυτών μας προσφέρει όχι μόνο τοπωνυμικά στοιχεία, αλλά και προσωπογραφικά των μελών αυτών που υπερασπίστηκαν την Αμμόχωστο και γενικά μας παρέχουν πληροφορίες για τα έργα και τις ημέρες του ελαφρού ιππικού κατά τον πόλεμο του 1570-1571. Ας υπομνησθεί ότι ουσιαστικά και πρωτίστως τα μέλη του ελαφρού ιππικού είχαν προτάξει θαρραλέα τα στήθη στον εχθρό, τόσο στην πολιορκία της Λευκωσίας όσο και της Αμμοχώστου. Οι ίδιοι οι stradioti, επίσης, αντιμετώπισαν και κυνήγησαν τον εχθρό όταν αρχικά δοκίμασε να αποβιβαστεί στην περιοχή της Λάρας στην Πάφο και αργότερα στην περιοχή του Ακρωτηρίου. Δυστυχώς εξαιτίας των λαθών, όπως αναφέρεται στις πηγές, του στρατοπεδάρχη Ευγένιου Συγκλητικού, κόμη Rochas, και της ανικανότητας ως προς τα στρατιωτικά του τοποτηρητή Νικόλαου Δάνδολου δεν κατέστη δυνατό να αποτραπεί η αποβίβαση των ορδών του Λαλά Μουσταφά στις Αλυκές.

Έξω από την πόλη

Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας οι θαρραλέοι stradioti εξέρχονταν από τα τείχη στήνοντας ενέδρες, συλλαμβάνοντας αιχμαλώτους και αρπάζοντας άλογα, τρόφιμα ή πολεμοφόδια από τις σκηνές του εχθρού ή πολεμούσαν στήθος με στήθος με εχθρικούς λόχους σε περιοχές έξω από την Αμμόχωστο. Μεταξύ άλλων αναφέρονται στις πηγές επιθέσεις των υπερασπιστών της πόλης κατά των εχθρών έως τον Πύργο της Χήνας και στα περίχωρα έξω από την Αμμόχωστο.

Μεταξύ άλλων μνημονεύονται ενέδρες και συμπλοκές με τον εχθρό στο παράκτιο χωριό της Καρπασίας Κώμα του Γιαλού και στον αποκαλούμενο Πύργο της Χήνας που ήταν οικοδομημένος έξω από τα τείχη της Αμμοχώστου, μεταξύ του βόρειου τείχους της οχύρωσης και της θέσης της αρχαίας Κωνσταντίας. Επίσης, στις πηγές της πολιορκίας και παράδοσης της Αμμοχώστου και από αιτήματα των μελών του ελαφρού ιππικού αναφέρεται μία συμπλοκή με τον εχθρό στο χωριό Μακράσυκα του διαμερίσματος Αμμοχώστου. Τα στοιχεία για τη συμπλοκή στη Μακράσυκα απαντούν στη διήγηση της πολιορκίας και παράδοσης της Αμμοχώστου την οποία συνέταξε ο Κύπριος φεουδάρχης που υπερασπίστηκε την Αμμόχωστο και στη συνέχεια αιχμαλωτίστηκε Αλέξανδρος Ποδοκάθαρος. Οι ίδιες ειδήσεις αναφέρονται και από τον Πέτρο Βαλτέριο, τελευταίο επί Βενετοκρατίας βισκούντη Αμμοχώστου. Ας σημειωθεί ότι άλλες πηγές για την πολιορκία της Αμμοχώστου αντί ενέδρα στη Μακράσυκα αναφέρουν ενέδρα στο χωριό τα Κατάπετρα, κοντά στο χωριό Πέργαμος Μεσαορίας. Το χωριό αυτό αναφέρεται στις πηγές έως το τέλος της Βενετοκρατίας, αλλά φαίνεται ότι ερημώθηκε και εγκαταλείφθηκε στις αρχές του 19ου αι. επί Τουρκοκρατίας. Οι υπερασπιστές της Αμμοχώστου, επίσης, αναμετρήθηκαν με τον εχθρό στο χωριό Άγιος Σέργιος Αμμοχώστου.

Στην ενέδρα που στήθηκε στη Μακράσυκα είχαν πάρει μέρος μέλη του ελαφρού ιππικού από τρεις γνωστές οικογένειες των stradioti με πολύ μεγάλη δράση και συμβολή στην υπεράσπιση της Κύπρου κατά τον πόλεμο του 1570-1571. Πρόκειται για μέλη των οικογενειών Ροντάκη, Σκλήβα και Βλάμη. Ο Γεώργιος Σκλήβας από το Ναύπλιο ζούσε με την οικογένεια που δημιούργησε στην Κύπρο και υπηρετούσε ως διοικητής στην ακτοφρουρά της Ακανθούς με είκοσι πέντε ιππείς. Λίγο πριν βαδίσουν τα οθωμανικά στρατεύματα κατά της Κύπρου έλαβε εντολή σε περίπτωση απόβασης των Οθωμανών να υπερασπιστεί την Αμμόχωστο με τον λόχο του και κατέφυγε στην οχυρωμένη πόλη με την οικογένειά του. Δύο μέλη από τη ναυπλιώτικη οικογένεια Ροντάκη, ο καπιτάνος Ιωάννης Ροντάκης μαζί με τον αδελφό του Κόντο, ήταν επίσης στην ενέδρα της Μακράσυκας καθώς επίσης και ο Ναυπλιώτης διοικητής ενός λόχου του ελαφρού ιππικού Ιωάννης Βελάνης.

Όταν είχαν δοθεί πληροφορίες στον καπιτάνο της Αμμοχώστου Μαρκαντώνιο Βραγαδίνο ότι είχε αφιχθεί ένα τμήμα του εχθρικού ιππικού στη Μακράσυκα και προσπαθούσε να λεηλατήσει τις γύρω από το χωριό περιοχές, αμέσως έδωσε εντολή στους πιο πάνω να βγουν έξω από τα τείχη με ογδόντα ιππείς και να τους αντιμετωπίσουν στήνοντάς τους ενέδρα μέσα στα περιβόλια που υπήρχαν εκεί. Οι τρεις καπιτάνοι Σκλήβας, Βελάνης και Ροντάκης με τον αδελφό του Κόντο έδωσαν εντολή στους φρουρούς να ανέβουν στα δένδρα και στους γύρω λόφους και από εκεί αντελήφθησαν ότι οι εχθροί πλησίαζαν στην περιοχή και ανέρχονταν περίπου γύρω στους τριάντα ιππείς. Επειδή όλοι οι ελαφροί ιππείς βρίσκονταν στο περιφραγμένο περιβόλι και οι εχθροί έρχονταν αιφνίδια δεν μπορούσαν ταυτοχρόνως όλοι να τους επιτεθούν. Ο Κόντος Ροντάκης, αδελφός του διοικητή Ιωάννη Ροντάκη, όπως έπρατταν συνήθως οι ανδρείοι stradioti, θέλησε να επιτεθεί πρώτος και να συγκρουστεί με τον εχθρό και γι' αυτό πήρε θέση στην είσοδο του περιβολιού. Πρώτα όρμηξε και επιτέθηκε ο Κόντος και στη συνέχεια ένας προς έναν βγήκαν έξω από το περιφραγμένο περιβόλι. Μολονότι ο άτυχος Κόντος βγήκε πρώτος και κατάφερε να ρίξει καταγής τέσσερις, ένας Οθωμανός κατόρθωσε να τον πλήξει με τη λόγχη και του προκάλεσε δύο θανάσιμα χτυπήματα στη βουβωνική χώρα. Οι υπόλοιποι ελαφροί ιππείς πρόφτασαν τους Οθωμανούς και κατόρθωσαν να σκοτώσουν σχεδόν τους μισούς, περίπου γύρω στους δεκατέσσερις. Εκτός από τους νεκρούς η λεία από την όλη συμπλοκή ήταν έξι άλογα φορτωμένα με μεγάλης αξίας εφίππια και μεγάλης αξίας προμήθειες, πολύτιμα σπαθιά και χρυσοΰφαντα μεταξωτά ενδύματα, περικεφαλαίες κοσμημένες με ασήμι και άλλα υπέροχα ρούχα. Την επόμενη μέρα της επιτυχούς ενέδρας στη Μακράσυκα ο πληγωμένος Κόντος Ροντάκης με τις λαβωματιές που του προκάλεσαν οι εχθροί εξέπνευσε και με πάνδημη θλίψη έγινε η κηδεία του. Στη θέση του, όπως συνηθιζόταν σε τέτοιες περιπτώσεις, διορίστηκε στο ελαφρύ ιππικό ο γιος του Νικολός, ένεκα των υπηρεσιών που είχε προσφέρει ο πατέρας του και για τη γενναιότητά του στην ενέδρα της Μακράσυκας, αν και ήταν μόνο δώδεκα ετών.

Από το περιεχόμενο των αιτημάτων που είχαν υποβάλει μετά την απελευθέρωσή τους, σύζυγοι ή και θυγατέρες των υπερασπιστών της Αμμοχώστου στις βενετικές αρχές και κυρίως μελών του ελαφρού ιππικού, πληροφορούμαστε για την όλη δράση τους έξω από τα τείχη στήνοντας ενέδρες στον εχθρό. Οι stradioti δεν μάχονταν μόνο από τους προμαχώνες αλλά τολμούσαν συνήθως κατά τις νύχτες να στήνουν ενέδρες στον εχθρό ή να φτάνουν μέχρι τις σκηνές τους και να τους σκοτώνουν ενώ βρίσκονταν σε βαθύ ύπνο μεταφέροντας τα κεφάλια τους στον Μαρκαντώνιο Βραγαδίνο, ο οποίος ως ανταμοιβή της ανδρείας τους κατά των εχθρών για κάθε κεφάλι τους έδινε χρήματα. Η Βαλσαμίνα Σκλήβα αναφέρεται στον πατέρα της Γεώργιο Σκλήβα και στη συμβολή του στην υπεράσπιση της πόλης, ο οποίος έχυσε το αίμα του για την Αμμόχωστο και η οικογένειά του αιχμαλωτίστηκε. Η Κίρα Μάζη, χήρα του ανθυπολοχαγού Γεώργιου Μάζη, διηγείται πως ο σύζυγός της όταν έβγαινε έξω από τα τείχη επέστρεφε πάντα με έναν αιχμάλωτο Οθωμανό ή με ένα κεφάλι Οθωμανού. Έπεσε στην υπεράσπιση της Αμμοχώστου πριν παραδοθεί η πόλη και ο Βραγαδίνος παραχώρησε στην Κίρα δύο δουκάτα μηνιαίως για να επιβιώσει με τα ορφανά παιδιά της. Η Μπίλιω Μπούα, χήρα του Βρυέννιου Μπούα, στο αίτημά της αφηγείται τις υπηρεσίες της οικογένειας Μπούα στη Γαληνοτάτη και τη θυσία του συζύγου της στην άμυνα της Αμμοχώστου και αναφέρεται στα όσα βίωσε και συνέχιζε να βιώνει η οικογένειά της εξαιτίας του πολέμου της Κύπρου.

Στην ενέδρα της Μακράσυκας είχαν λάβει μέρος και οι τρεις αδελφοί Βελισσάριος, Μάρκος και Βίκος Μεθωναίοι (Da Modon), γιοι του Νικόλαου Μεθωναίου, διοικητή ενός λόχου του ελαφρού ιππικού στη χερσόνησο της Καρπασίας όπου και είχε πεθάνει. Οι αδελφοί Μεθωναίου από την πλευρά της μητέρας τους, που καταγόταν από την οικογένεια Ροντάκη, ήταν μικρανεψιοί του γενικού διοικητή του ελαφρού ιππικού στην Κύπρο Πέτρου Ροντάκη και ανεψιοί των Γκίνη και Κόντου που είχαν ουσιαστικά ηγηθεί της ενέδρας στη Μακράσυκα όπου ο Κόντος, όπως προαναφέρθηκε, έχασε τη ζωή του. Όταν αργότερα φονεύθηκε ο θείος τους Γκίνη στη θέση του διορίστηκε ο Βελισσάριος Μεθωναίος. Μόλις ο Βελισσάριος ανέλαβε διοικητής του ελαφρού ιππικού μετέβη με λόχους του ελαφρού ιππικού στην Κώμα του Γιαλού της χερσονήσου Καρπασίας όπου είχαν προσορμιστεί δύο οθωμανικές γαλέρες με μεγάλο αριθμό στρατιωτών. Ο Βελισσάριος Μεθωναίος με τον λόχο του επιτέθηκε στους Οθωμανούς που αποβιβάστηκαν στις ακτές της Κώμας του Γιαλού και στη συμπλοκή που ακολούθησε πέτυχε να φονευθεί ικανός αριθμός Οθωμανών, ενώ ένας συνελήφθη αιχμάλωτος τον οποίο μετέφεραν στην Αμμόχωστο και τον παρέδωσαν στον γενικό στρατιωτικό διοικητή Μαρκαντώνιο Βραγαδίνο.

Οι τρεις αδελφοί, επίσης, όπως πληροφορούμαστε από το αίτημά τους στις βενετικές αρχές μετά την απελευθέρωσή τους από την αιχμαλωσία έβγαιναν συχνά έξω από τα τείχη για να πλήξουν τους εχθρούς ή να τους αποσπάσουν άλογα, τρόφιμα ή πολεμοφόδια. Ο Άγιος Σέργιος, η Μακράσυκα ή τα Κατάπετρα, η Κώμα του Γιαλού, ο Πύργος της Χήνας, οι Αμπελώνες έξω από τα τείχη της πόλης και οι ίδιες οι σκηνές του εχθρού αναφέρονται στις πηγές της εποχής ως χώροι όπου τα μέλη του ελαφρού ιππικού υπερασπίστηκαν γενναία και μέχρι θανάτου την Αμμόχωστο…