Η Οντρέ Ντιβάν, με τη δεύτερη μόλις ταινία της, «Το συμβάν», κατάφερε να κερδίσει το Χρυσό Λιοντάρι καλύτερης ταινίας του φετινού 78^ου κινηματογραφικού φεστιβάλ της Βενετίας.

Ταινία χαμηλών τόνων, έκπληξη για όσους περίμεναν να βραβευτεί μια πιο εντυπωσιακή ταινία, από καθιερωμένο σκηνοθέτη (και η φετινή Μόστρα διέθετε τέτοιες ταινίες από σκηνοθέτες όπως οι Πέδρο Αλμοδόβαρ, Τζέιν Κάμπιον, Πάολο Σορεντίνο, για να αναφέρω μερικούς), μια ταινία που καταγράφει, με ειλικρίνεια και δύναμη, την οδυνηρή πορεία ενός νεαρού, ανήλικου κοριτσιού, να κάνει έκτρωση στη Γαλλία της δεκαετίας του ’60, εποχή όπου η έκτρωση εθεωρείτο παράνομη και μπορούσε να οδηγήσει στη φυλακή τόσο τον ιατρό όσο και το κορίτσι που δεχόταν να κάνει την έκτρωση.

Το ΚΥΠΕ είχε την ευκαιρία να συναντήσει την Ντιβάν στο Λίντο της Βενετίας, μετά τη δημοσιογραφική προβολή της ταινίας, και να συζητήσει μαζί της το θέμα αλλά και τα προβλήματα του βραβευμένου της έργου.

Όταν διαβάσατε το βιβλίο πότε αποφασίσατε ότι θέλατε να το διασκευάσετε για τον κινηματογράφο και ποιος ήταν ο βασικός λόγος;

Πρώτα απ’ όλα έκανα η ίδια έκτρωση. Γνώριζα ότι ήταν μια δύσκολη διαδικασία αλλά δεν γνώριζα τις λεπτομέρειες στην περίοδο που αυτή ήταν απαγορευμένη και έπρεπε να καταφύγεις σε παράνομα πρόσωπα Είχα διαβάσει τα περισσότερα βιβλία της Ανί Ερνό αλλά όταν διάβασα αυτό το βιβλίο της, μου ήταν πραγματική αποκάλυψη. Δεν γνώριζα πολλά για βελόνες. Ξέραμε κάτι γι’ αυτές αλλά δεν ξέραμε τι ακριβώς θα πει αυτό. Όταν όμως διάβασα για την όλη αυτή την επίπονη διαδικασία, τη βία, τον πόνο, τη μοναξιά, διερωτήθηκα πώς μπορώ να καταγράψω αυτό το ταξίδι, πώς να μπορέσουμε να μοιραστούμε μαζί αυτό το ταξίδι. Όλο αυτό το ταξίδι, άντρες και γυναίκες, στη δεκαετία του ‘60. Να μπούμε σ’ αυτό το τρένο και να μοιραστούμε το ταξίδι μαζί.

Συζητήσατε με τη συγγραφέα για το πώς βλέπατε τον τρόπο διασκευής του βιβλίου της;

Ναι ήθελα να συμφωνήσουμε σε βασικά πράγματα. Θέλησα από την αρχή να ξέρω διάφορα πράγματα, που δεν ήταν στο βιβλίο, Είναι ένα πολύ προσωπικό, οικείο κείμενο. Ήθελα να μου μιλήσει για τα διάφορα αυτά πράγματα: από πού καταγόταν αυτό το κορίτσι, την οικογένειά της, τα σχέδιά της, και ότι έπρεπε να κοιτάμε και οι δυο προς την ίδια κατεύθυνση. Μιλήσαμε πάρα πολύ και στο τέλος θεώρησα πως μπορούσα να το κάνω. Γιατί αν το κάνω πρέπει να έχω μια ξεκάθαρη ιδέα. Της είπα πως ήθελα να το κάνω όπως το έβλεπα εγώ. Και τελικά δέχτηκε να διαβάσει τρεις διαφορετικές βερσιόν του σεναρίου. Και μια μέρα πριν αρχίσουμε το γύρισμα μου έστειλε ένα σημείωμα με ένα απόσπασμα του Τσέχοφ, που έλεγε, δεν ξέρω ακριβώς πώς να το μεταφράσω από τα γαλλικά, αλλά έλεγε, περίπου, «να κάνεις αυτό που θεωρείς σωστό και τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν». Αυτό έβγαλε το βάρος από τους ώμους μας, θέλησα να είμαι ειλικρινής να μην είμαι

Πώς βλέπετε το ότι σήμερα, στον 21^ο αιώνα, σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες όπως στην Πολωνία αλλά και σε χώρες εκτός Ευρώπης υπάρχει μια επιστροφή σε παλιότερες, καταπιεστικές για τη γυναίκα εποχές, όπου η έκτρωση αντιμετωπίζεται και πάλι αρνητικά;  

Ενώ ερχόμουν εδώ άκουσα πως το Ανώτατο Δικαστήριο στην Πολωνία έβγαλε απόφαση πως η έκτρωση είναι παράνομη. Είναι ένα θέμα που δυστυχώς δεν τελειώνει. Βλέπεις στο Αφγανιστάν, στην Πολωνία, στις ΗΠΑ, συμβαίνουν τα ίδια.

Μας δείχνει και πώς μπορεί να πάμε κι εμείς πάλι πίσω, στη Γαλλία, στη Γερμανία και αλλού, όπου τα ακροδεξιά κόμματα έχουν αρχίσει να κερδίζουν έδαφος...

Σκέφτομαι τις γυναίκες στο Αφγανιστάν που ξαφνικά ξυπνούν τώρα και βρίσκονται σε μια άλλη, φρικτή κατάσταση. Και δεν είναι μόνο τα κορίτσια, αλλά και το θέμα της ελευθερίας. Δεν είναι απλώς το θέμα της έκτρωση. Οτιδήποτε κατακτήσαμε κινδυνεύει να ανατραπεί. Δεν θέλω να φοβάμαι αλλά στη Γαλλία πλησιάζουν τώρα εκλογές και δεν ξέρουμε τι θα συμβεί. Η Λεπέν έχει κερδίσει έδαφος!

Δεν είναι μόνο η έκτρωση το θέμα αλλά και η σεξουαλική ικανοποίηση…

Ακριβώς. Ήθελα να δώσω και τις δυο αυτές πλευρές: την ικανοποίηση του σώματος και τον πόνο της έκτρωσης. Υπάρχει και ο πόθος, μερικές κοινωνίες δεν μπορούν να δεχτούν πως μια νεαρή γυναίκα μπορεί να αισθάνεται πόθο και ικανοποίηση, εκτός και αν παντρευτεί. Στην ταινία είμαστε σε μια εποχή που οι νέοι και οι νέες φοβούνται ή δεν ξέρουν ακριβώς όλες τις λεπτομέρειες του σεξ. Και αν ένα κορίτσι βρεθεί έγκυος δεν ξέρει τι να κάνει, γιατί αυτό θα επηρεάσει όλη της τη ζωή. Γι’ αυτό έπρεπε να παρουσιάσουμε τους φόβους τους, τα διλήμματά τους, τη στάση του δασκάλου τους, των γονιών, την όλη ατμόσφαιρα της εποχής.

Πίσω από την ιστορία υπάρχει και για ένα πολιτικό θέμα…

Αυτό που ήθελα να κάνω είναι να δείξω την ταινία σ’ αυτούς που συμφωνούν μαζί μου και καταλαβαίνουν το στόχο μου. Θα ήθελα βέβαια να τραβήξω στην αίθουσα και κόσμο που είναι εναντίον της έκτρωσης. Αλλά πώς τους προσελκύεις; Θα ήθελα να γνωρίζω πώς θα αισθάνονταν αν μια βελόνα έμπαινε στο σώμα τους; Μερικές φορές μάλιστα πιστεύω πως μια ταινία μπορεί ίσως να αλλάξει τις απόψεις κάπου. Γιατί βλέπω από τον εαυτό μου. Πολλές ταινίες που έχω δει με έχουν κάνει να δω τα πράγματα διαφορετικά από πριν. Δεν ξέρω αν αυτό πετύχει αλλά θα το προσπαθήσουμε. Θα ήθελα να συζητήσω μαζί τους.

Μπορείτε να μας μιλήσετε για τον τρόπο γυρίσματος, γιατί η κάμερα, όταν κινηματογραφεί την Αν, την πρωταγωνίστρια, την ακολουθεί πάντα από κοντά, τις πιο πολλές φορές σε κοντινά πλάνα, ενώ αποφεύγετε να πλησιάσετε τα άλλα πρόσωπα, τα παρουσιάζετε συχνά σε γενικά πλάνα ή πλάνα συνόλου…

Ήθελα να βρούμε ένα τρόπο, μαζί με τον Λοράν Τανζί (τον διευθυντή φωτογραφίας), να δώσουμε αυτά που περνούσε η Αν, και η κάμερα έπρεπε να την ακολουθεί, Στην αρχή την έχουμε μαζί με τις άλλες συμμαθήτριές της, αλλά στη συνέχεια, ενώ αρχίζει το πρόβλημά της, η κάμερα την πλησιάζει, γιατί θέλει να αποκαλύψει αυτά που σκέφτεται, αυτά που περνάει, είναι όπως όταν ανοίγεις μια πόρτα και δεν ξέρεις τι θα βρεις από την άλλη πλευρά. Αυτό είχα πάντα υπόψη μου. Όταν ανοίγεις μια πόρτα για να βρεις κάποια λύση αλλά δεν ξέρεις ποτέ τι σε περιμένει στην άλλη πλευρά. Είναι κάποιος που θα την καταγγείλει στην αστυνομία; Είναι κάποιος που θα τη βοηθήσει; Θα πεθάνει; Τι υπάρχει πίσω από την πόρτα; Και τα κοντινά πλάνα σου δίνουν αυτή την έκπληξη. Γιατί όταν φοβάσαι, όταν τρέχεις να σωθείς, το κοντινό πλάνο σε εκφράζει καλύτερα. Δεν βλέπεις τι σε περιμένει.

Δημιουργείς και μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα…

Το ελπίζω…

Πώς κερδίσατε την εμπιστοσύνη της πρωταγωνίστριάς σας, της Αναμαρία Βαρτολομέι;

Από την πρώτη στιγμή της είπα, δεν θα σε σπρώξω περισσότερο από όσο μπορείς. Και αφού το δέχτηκε, μαζί αρχίσαμε να σκάβουμε, όπως όταν ψάχνεις για χρυσάφι, όπως θα έλεγα. Γνώριζα πως είχαμε πολύ δύσκολες σκηνές στην ταινία και πως χρειαζόταν πολύ δουλειά για να τις πετύχουμε. Και πώς να φτάσουμε σε αυτή τη διαδικασία. Αυτό που χρειαζόταν ήταν να με εμπιστευθεί. Και με εμπιστεύθηκε.

Μπορείτε να μου περιγράψετε μια τέτοια σκηνή;

Ναι, η σκηνή της έκτρωσης, είχα μάθε γι’ αυτό από μια συμφοιτήτριά μου. Είναι η σκηνή όταν πηγαίνει στην τουαλέτα. Αρχικά ήθελε να βάλει τις φωνές. Αλλά αυτό δεν λειτουργούσε. Φώναζε αλλά αυτό μας φαινόταν πως δεν λειτουργούσε. Έτσι, ύστερα αρχίσαμε να παίρνουμε εισπνοές μαζί. Όπως όταν δεν μπορείς να αναπνεύσεις και πρόκειται να λιποθυμήσεις. Προσπαθούσαμε μαζί για αρκετή ώρα για να μπορέσουμε να βρούμε τον κατάλληλο ρυθμό. Και κοιτούσαμε η μια την άλλη ώσπου κάποια  στιγμή είπαμε, αυτό είναι! Είχαμε τελικά την αίσθηση ότι πετύχαμε το πραγματικό αίσθημα.

Η Αναμαρία μας είπε για τη σκηνή όπου για να αισθανθεί τον μεγάλο πόνο ο μηχανικός ήχου της έβαλε στ’ αυτιά ακουστικό όπου ανέβαζε τον ήχο συνεχώς πιο ψηλά για να την βοηθήσει να εκφράσει τον πράγματι ανυπόφορο αυτό πόνο.

Ναι, ήταν δική μου ιδέα. Τη γυρίσαμε σε μια νύχτα, δεν είχαμε περισσότερο χρόνο στη διάθεσή μας. Ήταν επείγουσα ανάγκη. Είχαμε κλείσει τους γύρω δρόμους, Και έπρεπε να βρούμε τρόπο να εκφράσει αυτό τον πόνο. Αλλά ήταν ένας τέτοιος πόνος που κανένας μας δεν είχε αισθανθεί. Πώς να τον εκφράσεις; Να φτάσεις σ’  αυτό το υψηλό επίπεδο; Έπρεπε να αφεθεί εσωτερικά, να ξεχάσει όλα τα άλλα και να αφήσει βγει από μέσα της αυτός ο πόνος. Σκέφτηκα αυτό τον τρόπο και η Αναμαρία δέχτηκε. Της είχαμε βέβαια πει όταν ο ήχος παραγινόταν εκκωφαντικός και δεν μπορούσε να τον ανεχτεί να μας το πει για να διακόψουμε. Θα το βλέπαμε στο πρόσωπό της και θα σταματούσαμε. Αυτή όμως ξεπέρασε κάθε προσδοκία μας. Τον άφησε να ανεβάζει τον ήχο πέραν αυτού που περιμέναμε. Το υπέμενε!

Αντλήσατε από κάπου, από ταινίες ή από αλλού, για την έμπνευσή σας σχετικά με το πώς θα έδινε την ερμηνεία της η Αναμαρία;

Βέβαια εξαιτίας της Covid δεν μπορούσαμε να συναντηθούμε συχνά με την Αναμαρία, αλλά κάθε δυο μέρες τηλεφωνιόμαστε και μοιραζόμαστε ταινίες, της έλεγα ποιες ταινίες είχα δει. Θέλαμε να βρούμε τον κατάλληλο χαρακτήρα της, τι θα έκανε με το σώμα της, πώς θα περπατούσε, που θα πατούσαν τα πόδια της. Και τη ρωτούσα αν είδε τη «Ροζέτα» (την ταινία των αδερφών Νταρντέν, με την Έμιλι Ντεκέν) γιατί μου άρεσε ο τρόπος που αυτή περπατούσε και πώς κινούσε το σώμα της. Και μου έλεγε κι εκείνη, ναι, είδα και τον «Μαύρο κύκνο» (ταινία του Αρονόφσκι, με τη Νάταλι Πόρτμαν) και βρήκα κι εκεί πράγματα που είναι ενδιαφέροντα. Και ακόμη κάποια βιβλία που διαβάζαμε. Αυτό μας βοήθησε πολύ. Τώρα ξέρω πώς να αντιμετωπίσω


(ΚΥΠΕ/ΝΦΜ/ΗΦ)