Η χρήση των Greeklish (αναπαράσταση της ελληνικής γλώσσας με λατινικούς χαρακτήρες) σε διαδικτυακά περιβάλλοντα, πιο συγκεκριμένα σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, έχει από τη δεκαετία του ’90 προκαλέσει ηθικό πανικό σε σχέση με την επιρροή που μπορεί να ασκήσει στην ελληνική γλώσσα. Μια πιο πρόσφατη εξέλιξη σε σχέση με τις ψηφιακές πρακτικές επικοινωνίας την οποία οι χρήστες υιοθετούν στο διαδίκτυο είναι τα Engreek.

Τα Engreek ορίζονται ως μια «διαδικτυακή γλώσσα, αντίθετo του greeklish» (slang.gr) και αποτελούν ελληνικοποιημένα αγγλικά, δηλαδή αγγλικές λέξεις/φράσεις γραμμένες με ελληνικούς χαρακτήρες, π.χ. το speechless (άφωνος) αποδίδεται ως «σπίτσλες». Παρά το γεγονός ότι αυτά τα λεξιλογικά στοιχεία φαίνεται να εξομοιώνονται με το ελληνικό σύστημα γραφής, τέτοιες χρήσεις δεν καθιστούν τις λέξεις δάνεια και δεν αποτελούν μέρος της Κοινής Νέας Ελληνικής (ΚΝΕ) (Spilioti, 2014).

Η συγκεκριμένη ψηφιακή πρακτική αποτελεί ένα παράδειγμα αυτού που ονομάζουμε «επικεντρωμένη στη γραφή - διαγλωσσικότητα» (Androutsopoulos, 2013). Πιο συγκεκριμένα, γλωσσικές μορφές που συνδέονται με συγκεκριμένους κώδικες αναπαρίστανται στο σύστημα γραφής ενός άλλου κώδικα (π.χ. αγγλικές μορφές αναπαρίστανται με ελληνικούς χαρακτήρες, αραβικούς ή κινεζικούς, και αντίστροφα). Οι χρήστες υιοθετούν οποιαδήποτε γλωσσικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα έχουν στη διάθεσή τους για να πετύχουν τους επικοινωνιακούς τους στόχους όσο καλύτερα μπορούν, ανεξάρτητα από το πόσο καλά ξέρουν την αντίστοιχη γλώσσα (Jorgensen, 2008). Αυτό εξηγεί και τις διαφορετικές αναπαραστάσεις που μπορούν να πάρουν οι λέξεις/φράσεις σε Engreek (π.χ. what: γουότ και γουάτ· love: λαβ και λοβ), όπου πτυχές της προφοράς της αγγλικής από ομιλητές της ΚΝΕ και από ομιλητές της κυπριακής ελληνικής αναπαρίστανται στη βάση χαρακτηριστικών προφοράς που συνδέονται με τον τρόπο ομιλίας χρηστών που μιλούν ΚΝΕ και κυπριακή ελληνική αντίστοιχα. Πέρα από αυτό το χαρακτηριστικό των Engreek, έχει εντοπιστεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι χρήστες επιτηδευμένα υπερτονίζουν αυτό που πολλοί αποκαλούν «τυπική κυπριακή προφορά» (π.χ. brand ambassador /πραντ απάσατορ, fashion icons / φάσιο άηκκος).

Γιατί όμως μπορεί να συμβαίνει αυτό; Γιατί τα αντιληπτά όρια μεταξύ γλωσσών και κωδίκων διασταυρώνονται και παραβιάζονται από τους χρήστες;

Τα Engreek παρέχουν ελευθερία στους χρήστες να αντλήσουν από το ρεπερτόριο πρακτικών γραμματισμού που έχουν στη διάθεσή τους, ξεφεύγοντας από τα όρια που μπορεί να θέτει η χρήση της ΚΝΕ, της αγγλικής, της κυπριακής διαλέκτου, ή ακόμα και η χρήση πρακτικών που σχετίζονται αποκλειστικά με τον προφορικό και τον γραπτό λόγο. Σε αντίθεση με τα Greeklish, των οποίων η χρήση στο παρελθόν συνδέθηκε με την έλλειψη τεχνολογικής υποδομής των υπολογιστών αλλά και με θέματα ευκολίας και ταχύτητας, τα Engreek φαίνεται να αποτελούν παραδείγματα δημιουργικότητας ως προς τη χρήση της ΚΝΕ και τη γραφή της. Με αυτή τους την πρακτική, οι χρήστες δημιουργούν πραγματολογικά και (γλωσσικο)ιδεολογικά νοήματα, βασιζόμενοι στην ίδια την αντίθεση που δημιουργείται με την επιλογή τους να αναπαριστήσουν τα αγγλικά με ελληνικούς χαρακτήρες (Androutsopoulos, 2013). Οι χρήστες έχουν συνειδητότητα του πλαισίου και των διαφορετικών σημειωτικών εργαλείων και δεικτών που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να κατασκευάσουν νόημα (Ioannidou, 2017), επιλέγοντας την «ανυπακοή» στους κανόνες και περιφρονώντας σκόπιμα τις προσδοκίες των άλλων για συμβατικές συμπεριφορές. Η γλωσσική ποικιλομορφία που αναδεικνύεται μέσα από τις πρακτικές διαγλωσσικότητας/πολυγλωσσικότητας, όπως τα Engreek εκδηλώνεται σε μιαν ατέρμονη ροή ψηφιακού γλωσσικού υλικού, το οποίο οι χρήστες μπορούν να εξερευνήσουν και να διαμορφώσουν εκ νέου (Ανδρουτσόπουλος, 2013).

Δική μας έρευνα έχει καταδείξει ότι τα Engreek δεν φαίνεται να καθιστούν κάποια μορφή αντίστασης στη χρήση των Greeklish. Αντιθέτως, έχουν να κάνουν με το παιχνίδι με τη γλώσσα και με θέματα ενδεικτικότητας (indexicality). Σε αντίθεση με τα Greeklish, τα οποία τυγχάνουν αυστηρής κριτικής και αφορισμών από τους υποστηρικτές της «καθαρότητας» της ελληνικής, η αποποινικοποιημένη χρήση των Engreek παρέχει στους χρήστες την ευκαιρία να αξιοποιούν αυτήν τη συγκεκριμένη ιδιότητα για να πετύχουν συγκεκριμένους επικοινωνιακούς σκοπούς. Για αυτόν τον λόγο, η δημοτικότητα της συγκεκριμένης πρακτικής αυξάνεται ολοένα και περισσότερο, ιδιαίτερα ανάμεσα στα άτομα της νέας γενιάς.

Χαβ ε γκουντ ντέι πίπολ!

Δρ Βαλεντίνα Χριστοδούλου, Κοινωνιογλωσσολόγος, Εκπαιδευτικός

---

Αναφορές:

Androutsopulos, J. (2013). Networked multilingualism: Some language practices on Facebook and their implications. International Journal of Bilingualism, 19(2), 185–205.

Ioannidou, E. (2017). Performing registers and registering performance: Young children’s linguistic practices during play in the Greek Cypriot context. Language and Communication, 56, 55–68.

Jørgensen, J. N. (2008). Polylingual Languaging Around and Among Children and Adolescents. International Journal of Multilingualism, 5(3), 161–176.

Spilioti, T. (2014). Greek-Alphabet English: vernacular transliterations of English in social media. In B. O’Rourke, N. Bermingham & S. Brennan (Eds.), Opening New Lines of Communication in Applied Linguistics. Proceedings of the 46th Meeting of the British Association for Applied Linguistics (5-7 September 2013, Heriot-Watt University, Edinburgh) (pp. 435–446). London: Scitsiugnil Press.