Την 1η Σεπτεμβρίου του 2004, μία ομάδα τρομοκρατών από την Ινγκουσετία και την Τσετσενία κατέλαβε το Σχολείο Νο1 στο Μπεσλάν στη Ρωσία και πήρε ομήρους περισσότερους από 1100 ανθρώπους. Οι 777 ήταν παιδιά. Η ομηρία κράτησε σχεδόν τρεις μέρες και στοίχισε τη ζωή σε 385 άτομα. Οι τρομοκράτες ήταν ζωσμένοι με εκρηκτικά και με αυτά είχαν παγιδεύσει και τον χώρο του κλειστού γηπέδου, όπου κρατούσαν τους ομήρους. Οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν στο σχολείο με βαρύ οπλισμό και ακολούθησε μία βίαιη μάχη.

Βασισμένη στο τραγικό αυτό γεγονός, δέκα χρόνια μετά, η Βελγίδα θεατρική συγγραφέας Carly Wijs έγραψε το έργο Εμείς/ Αυτοί, όπου εξερευνά τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά αντιμετωπίζουν εξαιρετικά τραυματικές καταστάσεις. Σε μια εισαγωγή στο δημοσιευμένο θεατρικό κείμενο, η συγγραφέας και σκηνοθέτης του έργου Carly Wijs γράφει: «πώς μπορούμε να βάλουμε τέτοιες απερίγραπτες πράξεις στη σκηνή; Πώς μπορούμε να κάνουμε κάτι εντελώς ακατανόητο, κατανοητό; Και δεν είναι ταμπού να φτιάξουμε ένα κομμάτι θεάτρου για την τρομοκρατία, που απευθύνεται σε παιδιά; Τελικά, δεν πιστεύω ότι είναι ταμπού –στην πραγματικότητα, κανένα θέμα δεν πρέπει να είναι ταμπού για παιδιά. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε τις σωστές λέξεις. Η συζήτηση για το θέμα της τρομοκρατίας με παιδιά είναι μια πρόκληση, αλλά μπορεί να γίνει. Και πρέπει να γίνει».

Ένα κορίτσι (Άνθη Κάσινου) και ένα αγόρι (Ανδρέας Δανιήλ) δίνουν μια σχολαστικά λεπτομερή περιγραφή των γεγονότων της πολιορκίας μέσα από τα εφηβικά τους μάτια.

Το θεατρικό έργο που συγκλόνισε το κοινό σε Ηνωμένο Βασίλειο (National Theatre), Βέλγιο, Γαλλία, Νότια Αφρική, ΗΠΑ, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία και Καναδά, σημείωσε μεγάλη επιτυχία στο Φεστιβάλ Εδιμβούργου 2016 και βραβεύτηκε με το βραβείο «The Scotsman Fringe First Award» μεταξύ άλλων, ανεβαίνει σε Παγκύπρια και Πανελλαδική πρώτη από την Κεντρική Σκηνή της ΕΘΑΛ, στα πλαίσια του Προγράμματος «Πολιτισμός ΙΙ» των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του ΥΠΠΑΝ. Μιλήσαμε με τη σκηνοθέτιδα του έργου Μαρίνα Βρόντη.

Πώς αποφάσισες να ανεβάσεις το συγκεκριμένο έργο; 

Πολλές φορές αποφεύγουμε να μιλήσουμε στα παιδιά για θέματα που θεωρούμε ότι δεν πρέπει να τους μιλάμε, με αποτέλεσμα να είναι σε παντελή άγνοια για το τι συμβαίνει. Το έργο απευθύνεται σε εφήβους 12 ετών και άνω και σε ενήλικες. Ο λόγος είναι ότι στην εφηβεία μπορείς να αντιληφθείς κάποια πράγματα διαφορετικά. Η Carly Wijs τα παρουσιάζει στο έργο της με ένα τρόπο που βρίσκει τις κατάλληλες λέξεις έτσι ώστε να μην είναι κάτι ωμό ούτε διδακτικό. Βάζει δύο εφήβους να μιλούν για αυτό. Είναι το τρομοκρατικό χτύπημα μέσα από τα μάτια των παιδιών και όχι όπως θα το περιέγραφε ένας ενήλικας ο οποίος έχει άλλες αναφορές. Ένας ενήλικας ίσως το περιέγραφε με περισσότερο δραματικό τρόπο, με μια προσπάθεια να συμπάσχει με όλα τα θύματα,τους συγγενείς των θυμάτων κτλ. Τα παιδιά περιγράφουν καταστάσεις διαφορετικά, το οποίο βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον σε αυτό το έργο και είναι και η ίδια η θέση της συγγραφέως. Πάντα θα μας προβληματίζει η επικοινωνία που έχουμε με τους νεότερους, πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε μαζί τους ουσιαστικά για κάθε γεγονός που συμβαίνει, το οποίο αναστατώνει την κοινωνία. Είτε έγινε πριν 20 χρόνια, είτε έγινε τώρα ή πριν 200 χρόνια, πάντα θα έχει λόγο να υπάρχει στη σκηνή. Προσπαθείς να γεφυρώσεις κάποια πράγματα μεταξύ των νέων και ενός τραγικού γεγονότος. Μιλά επίσης για τη διαστρέβλωση της εικόνας, πώς αναπαράγονται αυτά τα γεγονότα στα ΜΜΕ. Σε ένα σημείο του κειμένου λέει ένα παιδί, «η εικόνα μου ταξίδεψε σε 143 χώρες, στην Κίνα έπαιζε αυτή η μουσική πάνω από τα πλάνα, στη Γαλλία μια άλλη μουσική». Για παράδειγμα, παρακολουθούσαμε αυτά τα φρικιαστικά γεγονότα που έγιναν στην Καμπούλ στις ειδήσεις, σε πλάνα με δραματική μουσική υπόκρουση. Η εικόνα ήταν ήδη σκληρή από μόνη της. Μετά ερχόταν ο τίτλος να σου την κάνει ακόμα πιο σκληρή και ωμή. Μπαίνει και η μουσική και ξαφνικά γινόταν ταινία. Με αποτέλεσμα να αποστασιοποιείσαι από το πραγματικό γεγονός, κάτι που μας σπρώχνει στο να είμαστε κάτα κάποιο τρόπο πιο αναίσθητοι ή μουδιασμένοι στην αντίδρασή μας. Τη μια στιγμή βλέπεις ένα τραγικό γεγονός και στο επόμενο λεπτό μια μαϊμού να χορεύει. Πλέον, πολλά περνούν «ξόπετσα» από μέσα μας, σαν τρέιλερ ταινίας.

Ποια ήταν η σκηνοθετική σου προσέγγιση; 

Η συγγραφέας έχει φοβερές ιδέες όσον αφορά το ανέβασμα του έργου, τις οποίες ακολούθησα και πρόσθεσα κάποια στοιχεία, ακολουθώντας αυτή τη γραμμή. Δεν θα δείτε όπλα στην  παράσταση, είναι ένας διαφορετικός τρόπος εξιστόρησης αυτού του τραγικού γεγονότος στο Μπεσλάν. Η συγγραφέας είναι πολύ καθαρή σε πολλές πτυχές. Για μένα το έργο, όπως είναι γραμμένο, σου λύνει τα χέρια, δεν χρειάζεται να ψάξεις άλλους τρόπους να στήσεις την παράσταση. Είναι πολύ γενναιόδωρη και για τον σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς από γραφής. Υπάρχει έντονο το στοιχείο του συμβολισμού. Οι πρωταγωνιστές σκαρφαλώνουν τη διάταξη του σχολείου στο πάτωμα, γράφουν γεγονότα στον μαυροπίνακα και σκάνε μπαλόνια που αντιπροσωπεύουν εκρήξεις. Χρησιμοποιούν συμβολοσειρά για να αναπαραστήσουν τα καλώδια που έστησαν οι τρομοκράτες, κινούμενοι στο μεταξύ μέσα από τους μικροσκοπικούς χώρους που δημιουργούνται. Η πράξη της ανάμνησης και της εξιστόρησης των γεγονότων της πολιορκίας αντιμετωπίζεται σαν ένα σοβαρό παιχνίδι. Ασχοληθήκαμε πολύ με την κίνηση, δεν έχει πολλές τσιριτσάντσουλες, στηριχτήκαμε πολύ στα σώματά τους και είναι σημαντικό για μένα ότι είναι δύο νέα παιδιά. Μ᾽αρέσει να δουλεύω με νέους ανθρώπους.

Θα έρθουν έφηβοι να παρακολουθήσουν την παράσταση;

Περιμένουμε έφηβους να έρθουν να τη δουν. Στις 50 παραστάσεις που έγιναν στο Η.Β, στο Λονδίνο και Εδιμβούργο, σύμφωνα με τη συγγραφέα, σε κάθε παράσταση είχαν 10 παιδιά περίπου. Στην Ευρώπη, η πλειοψηφία ήταν πάντα παιδιά, και στη συνέχεια μερικοί ενήλικες που τα συνοδεύουν. Το άλλο σημαντικό στο έργο είναι το τέλος. Αυτή η ομηρία, πώς λύνεται; Και κατά πόσο ήταν σωστός ο τρόπος. Είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει στην Κύπρο αυτό το έργο. Μου αρέσει να ανακαλύπτω συγγραφείς, για να μην μένω στάσιμη και να προχωρώ. Είναι πολύ ελπιδοφόρο αυτό που βλέπουμε στην Κύπρο, το πόσο το θέατρο εξελίσσεται, το ότι έχει τρόπο και γλώσσα να μιλήσει για πράγματα που δεν μπορούμε να θίξουμε, αλλιώς γιατί η τέχνη πάντα έχει αυτή τη δύναμη, για παράδειγμα, χάρηκα πολύ για τα παιδιά που έκαναν το «Περιμένοντας τον Γκοντό» πρόσφατα. Aυτό είναι το θέατρο που θέλουμε, αυτή είναι η χαρά μας, να βλέπουμε να προχωρούν οι συνάδελφοί μας και να καταφέρνουν πράγματα για τα οποία όλοι είμαστε περήφανοι στο τέλος της μέρας.

* Το έργο ανεβαίνει σε μετάφραση Άνθης Κάσινου, τη σκηνοθεσία-κίνηση υπογράφει η Μαρίνα Βρόντη, σκηνικά-κοστούμια ο Γιώργος Γιάννου, μουσική επιμέλεια η Στέλλα Βοσκαρίδου, σχεδιασμό φωτισμών ο Βασίλης Πετεινάρης. Πρωταγωνιστούν η Άνθη Κάσινου και ο Ανδρέας Δανιήλ. Βοηθός σκηνοθέτη η Θεοδώρα Βήχα. Πρεμιέρα: 29 Οκτωβρίου 2021, στις 20:30│ Θέατρο ΕΘΑΛ, Λεμεσός. Παραστάσεις: Θέατρο ΕΘΑΛ: 30 Οκτωβρίου & 02 Νοεμβρίου στις 20:30 | 31 Οκτωβρίου στις 18:30. Μαρκίδειο Θέατρο Πάφου: 21 Νοεμβρίου στις 18:30. Οι παραστάσεις στη Λευκωσία θα ανακοινωθούν σύντομα. Προπώληση εισιτηρίων: www.soldoutticketbox.com. Πληροφορίες: 25877827

Φωτογραφία Γιώργος Γιάννου