Μηδενική Ανοχή στην Ομοφοβία! Μηδενικηηηή, φωνάζει η ομήγυρη. Μηδενική Ανοχή στην Ομοφοβία! Μηδενικηηηή, φωνάζει η ομήγυρη. Μηδενική Ανοχή στη Σεξουαλική Παρενόχληση! Μηδενικηηηή, φωνάζει η ομήγυρη. Η «Μηδενική Ανοχή» είναι μεγάλη, είναι κραυγαλέα, είναι αυτάρεσκη, είναι εξαργυρωτική. Είναι επίσης ανώδυνη για εκείνον που διατείνεται να μην ανέχεται.

Δεν μιλούμε εδώ για την κουλτούρα της σιωπής, αλλά για την κουλτούρα της ομιλίας. Δεν μιλάμε για τους «κακούς» αλλά για τους «καλούς’». Για αυτούς που αισθάνονται σύγχρονοι, ότι συμβαδίζουν με το πνεύμα της εποχής, ότι αγαπούν τους ομοφυλόφιλους, τις γυναίκες, τα είδη προς εξαφάνιση, και τη λύση του Κυπριακού. Οι καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης και ομοφοβικής βίας παράγουν ικανοποίηση στους παραλήπτες τους. Δεν θα ξεχάσω τον ενθουσιασμό του γιατρού στο ιατρικό κέντρο της γειτονιάς όπου είχα πάει μετά από τρεις εμπύρετες μέρες στο κρεβάτι πριν μερικά χρόνια όταν βρέθηκα στο Τορόντο για συνέδριο. Μου πέρασαν οι πιο άσχημες σκέψεις από τον νου. Ότι κάτι κόλλησα στο αεροπλάνο. Ότι ξύπνησε ο έρπης. Chicken pox, chicken pox, μου ανήγγειλε με ενθουσιασμό ο γιατρός. Δεν χρειάστηκε καν να με εξετάσει. Δεν είχα καν ενεργό το λεξιλόγιο των παιδικών νόσων για να καταλάβω τι έλεγε και δεν καταλάβαινα τη χαρά του μέχρι που μου έδωσε το μπουκαλάκι με την ροζ καλαμίνη. Μου ήρθαν στον νου παιδικές μνήμες, τότε που κόλλησαν η αδελφή μου και η ξαδέλφή μου και κλειδώνονταν με τη μάνα μου ή τη θεία μου τη Μάρθα σε ένα δωμάτιο όπου ξεγυμνώνονταν κι αλείφονταν με ένα λευκό βαμβακάκι όπου είχαν σπυρί για να βγουν έξω, θριαμβευτικά, πατσάλες. Ένιωθαν ότι τύγχαναν φροντίδας και ταυτόχρονα συμμετείχαν σε ένα κάτι ξεχωριστό. Ένα γυμνό σώμα πίσω από μια κλειστή πόρτα είναι καθαρισμός. Δύο σώματα πίσω από μια κλειστή πόρτα είναι κοινωνία μυστηρίου. Δεν υπάρχει καμιά άνεση ή θαλπωρή από μοίρασμα ιδιωτικότητας όταν καταγγέλλεις ομοφοβική ή σεξουαλική παρενόχληση: θα είσαι μόνος σου, μόνη σου, πίσω από την πόρτα κι απ’ έξω θα είναι οι ιατροί και οι ευαγγελιστές. Από την ιατρική οπή στην πόρτα θα μιλάς, ό,τι πεις θα αξιολογηθεί ως δικανικό στοιχείο, και στο τέλος θα σου χρεώσουν και την οπή.

Υπάρχει μια ικανοποίηση στην αναγνώριση της καταγγελίας από τους παραλήπτες. Επιβεβαιώνουν (και επιβεβαιώνονται) ότι δεν τους προσπέρασαν οι καιροί, είναι κοινωνικά εγγράμματοι όσον αφορά τις νέες διατάξεις, ξέρουν να αναγνωρίζουν και δεν φοβούνται και δεν θα σιωπήσουν. Την ίδια ώρα όμως υπάρχει μια ανακάτσιαση διότι το άρρητο επιμολύνει τον λόγο που πρέπει να αρθρώσουν. Για πέντε αιώνες η σοδομία ενοικεί τον λόγο του νόμου όπου ποινικοποιείται χωρίς, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, να αναφέρεται με το όνομα «σοδομία» ή ακόμη παραπάνω, να ορίζεται αναλυτικά. «Carnal Knowledge against nature» θα είναι ο ορίζοντας της γραφικότητάς της. Η αμεσότητα και την ακρίβεια που έχουν οι όροι ομοφοβία και παρενόχληση σκοντάφτουν στην αίσθηση ότι μιλούμε για πράματα που δεν πρέπει να μιλούμε: για ομοφυλόφιλους και για γυναικεία σεξουαλικότητα που αντιδικεί αντί να δικάζεται. Πώς μιλούμε τότε για το άρρητο; Mα φυσικά με λόγο ποιμαντορικό: μηδενική ανοχή. Είμαστε καθαροί. Σε ποιον ανήκει τότε η ομοφοβία και η σεξουαλική παρενόχληση; To σώμα που θα περιφέρεται σαν θλιβερός επιτάφιος θα είναι το σώμα του θύματος κι όχι του θύτη.

Η Μηδενική Ανοχή δεν εξέθεσε ποτέ τους θύτες στην Κυπριακή Δημοκρατία και στους οργανισμούς όπου η επικράτεια ανανεώνεται μέσα από βαρύγδουπα Policy Statements που παράγουν πίστη στον οργανισμό παρά να στηρίζουν διεκδίκηση δικαιοσύνης για τα θύματα. Κανείς οργανισμός δεν θα ξηλώσει τον καταγγελλόμενο για τον ίδιο λόγο που δεν τον ξήλωσε όταν δρούσε: ήταν ένας από «μας». Η «Μηδενική Ανοχή» έχει ανταλλακτική αξία, αλλά όχι εκείνη που προφασίζονται οι θεσμοί, ότι δηλαδή δίνει ανακούφιση στο θύμα, βεβαιώνοντάς το πως ό,τι έγινε μαζί της, μαζί του, δεν θα ξαναγίνει σε άλλον, σε άλλη, διότι τώρα ξέρουμε καλύτερα. Το χειρότερο δεν είναι η ανηθικότητα της θυσιαστήριας αγάπης, ότι δηλαδή: κάτι έχασες, κάτι που δεν φτιάχνεται, η υπόθεσή σου όμως θα είναι η κλινική όπου θα εντρυφήσουμε για να γίνουμε καλύτεροι. Το χειρότερο είναι η πολιτική συνενοχή: η αίσθηση ότι μαζί Του, που από «ολίσθημα» έγινε ό,τι έγινε (όχι έκανε ό,τι έκανε), κτίσαμε κάτι που έχει αξία και δεν πρέπει να αμφισβητηθεί, να διαρραγεί. Το χειρότερο είναι η πολιτική συνενοχή: η αίσθηση ότι το θύμα δεν έχει κάτι που αξίζει να σωθεί, ότι δεν υπάρχει επι-στροφή, ότι πια είναι (σε) μια κατάσταση που μόνο από την καλή μας διάθεση, την ενσυναίσθησή μας, τη θεραπαινίδα της οικονομίας μας, μπορεί να ανακουφιστεί.

Της Ζέλειας Γρηγορίου, Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κύπρου

** Στην έντυπη έκδοση της 6ης Μαρτίου 2022 παραλήφθηκε το institutional affiliation της γράφουσας.Η εφημερίδα θα ήθελε να απολογηθεί για αυτό το λάθος.

ΕΙΚΟΝΑ: «American Gothic», Γκραντ Γουντ, 1930, Art Institute of Chicago