Ο Ντμίτρο μας συνάντησε ένα ηλιόλουστο απόγευμα στον σταθμό του τρένου στο Λβιβ όταν φτάσαμε από τα σύνορα με την Πολωνία πριν ακριβώς μια εβδομάδα. Μας καλωσόρισε χαμογελαστός και, όπως ο μέσος μιλένιαλ στην παγκοσμιοποιημένη γη του σήμερα, κάλεσε ένα ταξί μέσω μιας εφαρμογής στο κινητό. Λίγα λεπτά αργότερα φτάσαμε στο AirBnB που θα μέναμε, σε μια πολυκατοικία κοντά στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Ευγενικά μας περίμενε να αφήσουμε τα σακίδιά μας και να κάνουμε ένα διάλειμμα πριν βγούμε για έναν κατατοπιστικό περίπατο. Όταν λίγες μέρες πριν τον ρωτήσαμε αν ήθελε να του φέρουμε κάτι, η απάντηση ήταν άμεση και ξεκάθαρη: «Ένα μπουκάλι Τζέιμσον! Νομίζω ήρθε η ώρα να χαλαρώσω λίγο επιτέλους». Από την έναρξη του πολέμου απαγορεύεται η πώληση αλκοόλ σε χώρους εστίασης και υπεραγορές. Ίσως η πιο ασήμαντη παράπλευρη απώλεια υπό τις περιστάσεις. Παρ’ όλα αυτά το πρόσωπό του έλαμψε όταν πήρε την μπουκάλα ουίσκι και την έβαλε σε μια άσπρη πάνινη τσάντα με το λογότυπο της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λβιβ.

Ο Ντμίτρο παίζει βιολοντσέλο από τα οκτώ του και είναι μέλος ενός κουαρτέτου εγχόρδων. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Λβιβ και σήμερα μένει στον τελευταίο όροφο μιας πολυκατοικίας μαζί με τον παππού του. Ακολουθούμε το γρήγορό του βήμα κατά μήκος της λεωφόρου που οδηγεί προς το κέντρο της πόλης. Προσπερνάμε ψηλά κτίρια, κόσμο να περιμένει στη στάση, τραμ, λεωφορεία αυτοκίνητα, πάνω, κάτω, ένα φαινομενικά συνηθισμένο βράδυ μιας πόλης, αλλά όχι ακριβώς. Η ένταση από τον φόβο μιας επικείμενης απειλής είναι αισθητή. Όπως μας είπε, οι προειδοποιητικές σειρήνες είναι πια μέρος της καθημερινότητας.

«Ο πόλεμος ξεκίνησε στις 5π.μ. στις 24 Φεβρουαρίου. Η μαμά, μου τηλεφώνησε στις 6 π.μ. να με ρωτήσει αν το άκουσα και είπε ότι πύραυλοι έχουν χτυπήσει πολλές περιοχές. Κοιμόμουν και νομίζω δεν είχα συνειδητοποιήσει ακριβώς τι έγινε, δεν την πίστεψα. Αργότερα, όταν κατάλαβα ότι ήταν αλήθεια, σοκαρίστηκα όπως κάθε κανονικός άνθρωπος νομίζω».

Φτάνουμε στη λεωφόρο Ελευθερίας. Στη μέση ένας πλατύς πεζόδρομος. Απέναντι το Εθνικό Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου του Λβιβ που άνοιξε το πρώτο φθινόπωρο του 20ού αιώνα. Σαράντα πέντε χρόνια μετά σε έναν άλλο πόλεμο τα μέλη της ορχήστρας, φυλακισμένοι οι ίδιοι, αναγκάζονταν να παίζουν το ίδιο κομμάτι ξανά και ξανά, «Το τανγκό του θανάτου», ως μουσική υπόκρουση σε εκτελέσεις των Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Την παραμονή της απελευθέρωσης του Λβιβ, οι μουσικοί στάθηκαν σε έναν κύκλο. Οι Γερμανοί στρατιώτες τους περικύκλωσαν και τους διέταξαν να ξεκινήσουν να παίζουν. Πρώτα εκτελέστηκε ο μαέστρος της ορχήστρας Μουντ. Τότε ο διοικητής διέταξε τους υπόλοιπους να έρθουν στο κέντρο του κύκλου ένας-ένας, να αφήσουν το όργανό τους στο έδαφος και να γδυθούν, οπότε τους εκτέλεσε με μια σφαίρα στο κεφάλι.

Παίζεις μουσική αυτές τις μέρες; τον ρωτώ καθώς προσπερνάμε έναν νεαρό με μια κιθάρα σε ένα από τα πλακόστρωτα δρομάκια που οδηγούν σε μια πλατεία όπου βρίσκεται το δημαρχείο. «Δεν παίζω καθόλου μουσική η αλήθεια… Μόνο και μόνο η λέξη παίζω παραπέμπει σε κάτι χαρούμενο, θετικό. Αλλά όταν ξέρεις πόσοι άνθρωποι υποφέρουν, έπρεπε να τρέξουν, να πεθάνουν ή απλώς προσπαθούν να επιβιώσουν τώρα, δεν μπορώ να παίξω, και όλοι οι μουσικοί φίλοι μου επίσης… Η ζωή μου άλλαξε εντελώς. Όπως η ζωή όλων των Ουκρανών και νομίζω όλων των ανθρώπων στον κόσμο. Άρχισα να σκέφτομαι, όχι τη μουσική και τι κάνει η μουσική, το ότι φέρνει χαρά στις ανθρώπινες ζωές. Αλλά πώς να βελτιώσω τον εαυτό μου σωματικά και πνευματικά. Άρχισα να εκπαιδεύομαι μαθαίνω πώς να παλεύω και πώς να πυροβολώ. Κάτι πραγματικά εξωπραγματικό για μένα, επειδή είμαι ανθρωπιστής, αλλά αυτές τις φορές που όλοι θέλουμε να υπερασπιστούμε τη ζωή μας και την ταυτότητά μας χρειάζεται, έτσι δεν είχα καν επιλογή. Γενικά για μένα ο κόσμος χωρίζει τώρα με καλό τρόπο, τους ανθρώπους και τις χώρες που υποστηρίζουν την ελευθερία και τον πολιτισμό, και αυτές που υποστηρίζουν την τυραννία, τον έλεγχο και τίποτα το πολύτιμο και ιερό».

Έξω από το δημαρχείο της πόλης, τέσσερα μνημεία σε κάθε γωνιά έχουν ήδη καλυφθεί με προστατευτικό υλικό και μεταλλικές σκαλωσιές πάνω στις οποίες μία μέρα μετά εθελοντές καρφώνουν ενισχυτικά πλακάτ. Στη απέναντι εκκλησία ο ήλιος αντανακλά πάνω σε μεγάλα μακρόστενα φύλλα αλουμινίου που καλύπτουν τα βιτρό της εκκλησίας. Σε ένα παγκάκι δύο ηλικιωμένοι παίζουν σκάκι, όπως κάθε απόγευμα. Ακολουθούμε ένα σοκάκι που οδηγεί έξω από ένα μπαρόκ κτήριο. Μέσα ο Ντμίτρο ανεβαίνει τη σκάλα σαν να βρίσκεται στο σπίτι του. Μου λέει να τον ακολουθήσω. Διασχίζουμε έναν στενό διάδρομο που οδηγεί στο πάνω διάζωμα του θεάτρου της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λβιβ. Κοιτάζοντας προς τα κάτω, οι πρώτες σειρές με καθίσματα έχουν αφαιρεθεί και τη θέση τους πήραν στοίβες με κιβώτια γεμάτα ιατρικές προμήθειες που συνέλεξαν εθελοντές για τους πληγέντες.

Τι είναι σημαντικό αυτή τη στιγμή; τον ρωτώ καθώς συνεχίζουμε τον περίπατο. «Σημαντικό αυτή τη στιγμή είναι να παραμείνουμε άνθρωποι πρώτα, να βοηθήσουμε και να ενωθούμε ο ένας με τον άλλο για να αντιμετωπίσουμε αυτό που πραγματικά συμβαίνει τώρα, και νομίζω να είμαστε ψύχραιμοι και αληθινοί για να παραμείνουμε δυνατοί μέχρι το τέλος».

Τριάντα έξι ώρες μετά ο Ντμίτρο απαντά σε μια ερώτηση που τον είχα ρωτήσει πριν αποχαιρετιστούμε. Ποια μουσική θα ήθελες να παίξεις όταν τελειώσει ο πόλεμος;

«Συζητούσα με τα άλλα τρία μέλη του σχήματος για αυτό που σου είχα πει ότι από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος δεν θέλουμε να παίζουμε πια μουσική….Ίσως δεν είναι η σωστή στάση. Τους πρότεινα να συναντηθούμε και να ξεκινήσουμε ξανά να παίζουμε, ίσως ετοιμάσουμε μια συναυλία όταν όλα τελειώσουν. Είχα προτείνει κομμάτια του Σοστακόβιτς που είχε γράψει ιδιαίτερη κάπως μελαγχολική μουσική εις μνήμην αυτών που έχασαν τη ζωή τους σε πόλεμο ή σε καταστολή. Αλλά μου λένε γιατί; Η μουσική είναι για να θεραπεύει την ψυχή. Νομίζω θα ήταν καλύτερα να διαλέξουμε κομμάτια χαράς και ελπίδας γιατί έρχονται καλύτερες μέρες».