Όταν σου τα έχουν αρπάξει όλα τι (απο)μένει; Tι άλλο μπορούν να σου πάρουν; To πολιτικό αίσθημα. Και τι είναι αυτό; Να μπορείς να αισθάνεσαι γύρω σου το άδικο, την εκμετάλλευση, τη δυνάστευση, να νιώθεις ότι υπάρχει ως δυνατότητα ο αγώνας για ελευθερία. Πολιτικό αίσθημα είναι να αισθάνεσαι για τα πολιτικά συμβάντα γύρω σου, είτε είναι στη χώρα σου είτε είναι στις χώρες κοντά στη χώρα σου είτε είναι σε πιο μακρινές χώρες, και να κρίνεις. Να κρίνεις το ορθό από το λάθος, το δίκιο από το άδικο, να αισθάνεσαι ότι ΑΥΤΗ η βιαιότητα οδηγεί σε θανάτωση και θανάτους ανθρώπων και άλλων, αυτών που στο πρώτο μάθημα βιολογίας στο δημοτικό μας έμαθαν να ταξινομούμε ως κατώτερων μέσα από την κατηγοριοποίηση άνθρωποι-ζώα-πράγματα. Να αισθάνεσαι ότι αυτή η βιαιότητα πρέπει να παρεμποδιστεί ή να σταματήσει. Δεν μπορεί να υπάρξει πολιτικό αίσθημα χωρίς παιδεία, αλλά παιδεία δεν αποχτά ο άνθρωπος μόνο μέσα από το σχολείο. Το πολιτικό αίσθημα κι όχι μόνο η γνώση διεθνούς δικαίου έκανε τους ανθρώπους να νιώσουν ότι αυτός είναι πόλεμος και πρέπει να σταματήσει. Με πολιτικό αίσθημα είπαν αυτό είναι εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πρέπει να σταματήσει αυτός ο πόλεμος. Με πολιτικό αίσθημα είδαν τη φρίκη που σκόρπιζε το Τάγμα Αζόφ, τη φρίκη που σκόρπισαν οι βόμβες κενού του ρωσικού στρατού, την αγωνία στους δρόμους της προσφυγιάς. Είδαν τη φρίκη στα πολλαπλά της θύματα και στους πολλαπλούς επιδότες θανάτου, παρ' όλο που κρύβονταν πίσω από κουκούλες ή smartphones, και παρ' όλο που για κάθε φρίκη ένας επιμετρητής αλήθειας προειδοποιούσε, «this is fake news». Τους σιτοβολώνες της Ουκρανίας δεν τους είδα από κοντά, ούτε σε φωτογραφίες, τους φαντάστηκα όπως τους κέντησε στη μνήμη μου η μυθιστορηματική γραφή του Ισίδωρου Ζουργού. Νεκρά κορμιά σε χωματόδρομους δίπλα από στάχυα που δεν μέστωσαν είδα στο μυαλό μου μέσα χωρίς να σκεφτώ πρώτα τη Μεσαορία, χωρίς να σκεφτώ πρώτα την τουρκική εισβολή. To πολιτικό αίσθημα αισθάνεται μέσω μνήμης, αλλά όχι μέσω διδασκαλίας από εθνικές αφηγήσεις, μέσα από δίκτυα εμπειριών, αλλά όχι μέσω αναλογιών με προσωπικά μόνο βιώματα.

Πολιτικό αίσθημα είναι και το να το αισθάνεσαι όταν ο ολοκληρωτισμός απλώνει το νέφος του. Λόγω του νέφους της σκόνης στην ατμόσφαιρα δυσκολεύεσαι να αναπνεύσεις, πας να μιλήσεις και σε πιάνει ο βήχας. Όσοι/ες εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους ή διακινούνται σε δρόμους πεζοί νιώθουν κάτι παραπάνω, νιώθουν να κολλά το στόμα τους σαν να μασά λάσπη και νιώθουν ότι έτσι νιώθει κάθε κυψελίδα στους πνεύμονες. Το σώμα σκέφτεται και, αντίστροφα, ο νους αισθάνεται. Όταν ο οικοδεσπότης του FoxNews, Brett Bayer, σε συνέντευξη (προβλήθηκε την Παρασκευή, 1 Απριλίου 2022) που πήρε από τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι, του ζήτησε να κάνει κάποιες αποσαφηνίσεις για παραστρατιωτικά τάγματα και ειδικότερα σε σχέση με εκθέσεις/αναφορές για βασανιστήρια και φρικαλεότητες κατά αμάχων από το Νεοναζιστικό Τάγμα Azov, ο Zελένσκι διασαφήνισε, αλλά όχι για να πει ότι το Τάγμα Αzov δεν είναι αυτό που είναι ή δεν έχει κάνει αυτά που λέγεται ότι έχει κάνει, αλλά για να πει ότι ότι απλώς κάνει τη δουλειά του: «Είναι ένα από τα πολλά τάγματα», είπε, «είναι αυτοί που είναι», «υπερασπίζονταν τη χώρα μας», διασαφηνίζοντας ότι έχουν πια ενσωματωθεί στον ουκρανικό στρατό.

Υπάρχει συστηματικά προσεγμένη και, κατά περίπτωση, διαφορετική αλλοίωση της ιστορίας όταν ο Ζελένσκι απευθύνεται στο αίσθημα δικαίου των διεθνών κοινών που προσφωνεί. Υπάρχει συστηματικά υφαρπαγή και αλλοίωση της ιστορικότητας της θέσης του αδικημένου που οικειοποιείται όταν διεκδικεί στήριξη του ουκρανικού στρατού. Η ερμηνεία της στήριξης αυτή δεν αφήνεται στα κράτη, αλλά υπαγορεύεται με τρόπο προστακτικό ή και εκβιαστικό: εάν δεν πράξετε αυτό που προτείνω να πράξετε, δεν υπακούτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στον Ελεύθερο Κόσμο, στον Δυτικό Κόσμο. Ό,τι σε βγάζει από το αίσθημα της δικαιοσύνης ως οικονομίας και ιδιοποίησης του δημόσιου ως ιδιόκτητης αυλής (δαμαί να μεν παρκάρεις, παρκάρω εγώ), ό,τι σε κάνει να νιώθεις ότι ανήκεις σε έναν πολιτικό κόσμο πέρα από το χωρκό σου, ό,τι σε κάνει να νιώθεις ό,τι έχεις αναγιωθείς να αναγνωρίζεις τη δικαιοσύνη πέρα από δοσοληψίες και ανταλλαγές, παρουσιάζεται εκβιαστικά ως αυτό που θα παύσεις να είσαι αν δεν συμμορφωθείς. Το κυριότερο είναι ότι αυτό αναπαραγάγεται από τους τίτλους των περισσότερων ειδήσεων: Συμμορφωθείτε, ενθουσιαστείτε, αγαπήστε Ζελένσκι. Το χειρότερο είναι ότι αρθρώνεται με τον ίδιο τρόπο που αρθρώθηκε και το «εμβολιαστείτε ρε κτηνά» για να επικυρωθεί και να εξαργυρωθεί ο εμβολιασμός ως ηθικό κεφάλαιο των εμβολιασμένων και ως υγειονομικό πολιτικό έλλειμμα των ανεμβολίαστων. Το επικίνδυνο είναι ότι το πολιτικό αίσθημα ασφαλειοποιείται κι εκβιάζεται υγιειονομικά: με πρωτόκολλα, με διαχωρισμό πουτινικών και δημοκρατ(ικ)ών, με εμβόλια.

Προσφωνώντας το Κογκρέσο ο Ζελένσκι ιδιοποιήθηκε τα λόγια του Martin Luther King, Jr., «I Have a Dream«, κάνοντας το δικό του twist: «I have a need.» Ντυμένος με πράσινο χακί στρατιωτικό T-shirt (ΟΠΩΣ ΠΑΝΤΑ), ζήτησε από τις Ην. Πολ. να μπουν στον πόλεμο. Δεν ήταν τόσο το «twist» που έκανε παραθέτοντας τα λόγια του Martin Luther King. Ήταν η υποκλοπή της θεσιακότητας του Martin Luther King. Tης αντίστασης (που δεν έληξε) των μαύρων στον φυλετισμό από τους λευκούς (που δεν έληξε), του αγώνα για πολιτικά δικαιώματα. Δεν ήταν τόσο το «twist» που έκανε παραθέτοντας τα λόγια του Martin Luther King. Ήταν η υποκλοπή της χρονικότητας του Martin Luther King. Ό,τι θέλει οικειοποιείται ο Zelensky. Δεν είναι «fake». Είναι αυτός που καταργεί τη διαφορά ανάμεσα σε αφηγήματα αγώνων για ελευθερία και το αφήγημα της στρατικοποίησης της πολιτικής. Είναι ο μέγας συγχρονιστής που καταργεί την ιστορικότητα. Είναι μια νέα μορφή επικίνδυνου πολιτικού. Διότι ο πλαγιαρισμός αφηγημάτων αγώνων ελευθερίας άλλων, η υποκλοπή της θεσιακότητας ιστορικών αγωνιστών, η κατάργηση της ιστορίας, συνδυάζεται με μια άρρητη επίδειξη λευκής υπεροχής ως «ευγένειας», «λεβεντιάς», «ανυποχώρητης περηφάνειας». Όπως περιγράφεται ο εθνικός ουκρανικός φαινότυπος από το κόμμα των (νεο)Ναζί.

«Κι εσείς βιώσατε...», άρχισε να λέει κάποια στιγμή την περασμένη Πέμπτη απευθυνόμενος στον κυπριακό λαό. Ναι, ναι, πες το, πες το, δώσε μας να το επι-δείξουμε στα μούτρα όσων εκφράστηκαν κριτικά για σένα, δώσε μας ένα κάτοπτρο, γίνε ο Ζελένσκι μας. «Κι εσείς βιώσατε...», αλλά συνέχισε να μιλά για γιοτ, λιμάνια, τα λιμάνια σας που θα υπακούσετε και θα κλείσετέ τα. Μεγάλη πολιτική δυσαρέσκεια που δεν αναφέρθηκε στην τουρκική εισβολή, ήταν το κύριο σχόλιο μετά. Γιατί αναφέρθηκε στη ρωσική εισβoλή; Ο Ζελένσκι απέφυγε συστηματικά κι επιτηδευμένα να χρησιμοποιεί τη λέξη «εισβολή», «ρωσική εισβολή», στην Ουκρανία για να μην βρεθεί εκτεθειμένος που δεν μίλησε για την τουρκική εισβολή. Ανέφερε τη λέξη εισβολή δυο - τρεις φορές, στο τέλος της φράσης, υποτονισμένα και υποτονικά. Η κύρια λέξη ήταν «σκοτώνουν», «μας σκοτώνουν». Δεν έλεγε τους Ρώσους εισβολείς, τους έλεγε αυτοί που δεν θέλουν ειρήνη. Η βία της ρωσικής εισβολής είναι φρικαλέα. Και η ομιλία του Ζελένσκι ήταν μελετημένη κι όχι ελλιπής.

Νέφος σκόνης μας έχει καλύπτει. Πισσώνει το στόμα σου, λέει ο κόσμος. Νέφος ολοκληρωτισμού μας έχει καλύψει. Ο κόσμος το νιώθει.

*Ζέλεια Γρηγορίου, Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κύπρου