Η διαδρομή του νερού στον Μουτουλλά

Μια γιορτή που θα γίνει στον Μουτουλλά το Σάββατο 20 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Ημερών Κληρονομιάς, δεν θα μπορούσε παρά να υμνήσει το περίφημο νερό του χωριού, γνωστό τόσο για τις θεραπευτικές ιδιότητές του όσο και για την εξαιρετική του ποιότητα.

Έναν πολύτιμο θησαυρό, το νερό, κληροδότησε η φύση στο χωριό Μουτουλλάς της Μαραθάσας. Οι πηγές του Μουτουλλά έγιναν ευρέως γνωστές από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα – από τότε τουλάχιστον που υπάρχουν στοιχεία.

Στον Μουτουλλά υπάρχουν πηγές με θειούχα νερά αλλά και πηγές που αναβλύζουν κρυστάλλινο πόσιμο νερό.

Πριν το επάγγελμα του νερουλά διαδοθεί –ειδικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες–, οι επισκέπτες του Μουτουλλά το είχαν σαν «τάμα» να περάσουν απ’ τη βρύση της κοινότητας και να μεταφέρουν πίσω στο σπίτι τους ένα παγούρι γεμάτο φρέσκο δροσερό νερό. Αρκετοί συνηθίζουν ακόμα την παράδοση κι ας έχουν γεμίσει οι γειτονιές με ντεπόζιτα και οι υπεραγορές με εμφιαλωμένο νερό κάθε λογής.

Η εκδήλωση πραγματοποιείται το Σάββατο 20 Οκτωβρίου. Ώρα συνάντησης 14:30 και αφετηρία το κεντρικό γεφύρι του χωριού

Το πρώτο μέρος της εκδήλωσης «Η διαδρομή του νερού στον Μουτουλλά» θα ξεκινήσει στις 14:30 και θα τελειώσει στις 17:00. Είναι μια περιδιάβαση στο χωριό με αφετηρία το κεντρικό γεφύρι του Μουτουλλά. Σε αυτή τη διαδρομή οι φίλοι της κοινότητας θα έχουν την ευκαιρία να δουν μια αναπαλαιωμένη κατοικία και να περπατήσουν μέχρι την «Κάτω Βρύση» όπου μπορούν να πιουν νερό απευθείας απ’ την πηγή.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής θα μπορούν να απολαύσουν, εκτός από τον καθαρό αέρα, και το φθινοπωρινό τοπίο, καθώς και παραδοσιακά εδέσματα που θα τους προσφερθούν απ’ τις γυναίκες του χωριού κι από τον φούρνο της κοινότητας. Θα μπορούν επίσης να δουν παραδοσιακά επαγγέλματα, όπως το βάψιμο της βράκας και η κατασκευή ξύλινων οικιακών σκευών. Όσοι δεν προλάβουν την πρώτη διαδρομή στις δύο και μισή, στις τρεις ξεκινά μια δεύτερη με το ίδιο δρομολόγιο.

Στις 18:00 οι επισκέπτες θα μεταβούν στο Περιφερειακό Σχολείο όπου θα υπάρχει έκθεση παλαιών φωτογραφιών και θα πραγματοποιηθεί καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Ξεχωρίζουν η προβολή σκηνών από το ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε με αφορμή την εκδήλωση αναπαράστασης του πλυσίματος ρούχων στο «Χλιο» και εξιστόρησης με τσιαττιστά της «δίκης του νερού».

Εφάμιλλο των πηγών Evian

Σύμφωνα με την έρευνα του Φειδία Κουντούρη, η πρώτη γραπτή αναφορά στις εξαιρετικές ιδιότητες του νερού Μουτουλλά εντοπίζεται στην εφημερίδα «Κυπριακός Φύλαξ» το 1918. Γράφει η εφημερίδα: «Έχει γίνει ήδη γνωστή εις ευρύτατον κύκλον των εκτελούντων λουτροθεραπείαν εν Καλοπαναγιώτη και Πεδουλά η δροσερή και διαυγής πηγή ποσίμου ύδατος εν Μουτουλλά, ώστε και τινές τούτων να προμηθεύονται ύδωρ εξ αυτής… Του δροσερού, διαυγεστάτου και στομαχικωτάτου τούτου ύδατος αι υγιειναί ιδιότητες πιστοποιούνται και δι’ αναλύσεως του Κυβερνητικού Χημικού κ. Φράνσις…».

Δέκα χρόνια μετά, οι ιδιότητες του νερού επιβεβαιώνονται από αναλύσεις στο Δημοτικό Χημείο του Παρισιού. Όταν το καλοκαίρι του 1927 παραθέριζε στον Μουτουλλά ο Ιωάννης Μάλτας, χημικός και αγρονόμος από την Αίγυπτο, ο οποίος θεραπεύθηκε από προβλήματα που είχε με τα νεφρά και το στομάχι του πίνοντας νερό από την «Κάτω Βρύση» του χωριού, με επίβλεψη του ιδίου στάλθηκε νερό για λεπτομερή ανάλυση στο Παρίσι.

Τα ευρήματα ήταν ότι το νερό του Μουτουλλά ήταν εφάμιλλο των περίφημων πηγών του Evian, του Vichi και άλλων όμοιων πηγών της Ευρώπης. Έτσι οι κάτοικοι του χωριού τύπωσαν χιλιάδες φυλλάδια με τα αποτελέσματα των αναλύσεων και τα διένειμαν σε πολλά μέρη. Δημοσίευσαν, επίσης, αναλύσεις στις πλείστες εφημερίδες της εποχής. Το αποτέλεσμα ήταν η κατακόρυφη αύξηση των παραθεριστών στον Μουτουλλά.

Από το τέλος της δεκαετίας του 1920 άρχισαν οι προτάσεις για εμπορική εκμετάλλευση του περίφημου νερού. Δεύτερη πρόταση έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ’30. Το 1947 η εφημερίδα «Νέον Έθνος» έγραφε: «Ευρίσκονται προς το τέλος των διαπραγματεύσεις μεταξύ των κατοίκων Μουτουλλά και γνωστού επιχειρηματία, ο οποίος αναλαμβάνει την εμφιάλωσιν δι’ εμπορικούς σκοπούς του γνωστοτάτου ποσίμου νερού “της βρύσης Μουτουλλά” διά μίαν δεκαετίαν με 10% κατ’ αρχήν και έπειτα 20% των κερδών υπέρ του χωρίου…». Παρ’ όλο που τότε ψηφίστηκε από τους κατοίκους και πενταμελής επιτροπή για να χειριστεί το θέμα, η προσπάθεια ναυάγησε.

Τελικά, το 1961, η εταιρεία «Θεά Υγεία» ανέλαβε την εμφιάλωση του «Νερού Μουτουλλά». Ήταν το πρώτο νερό που εμφιαλωνόταν στην Κύπρο. Το εμφιαλωτήριο βρισκόταν σε απόσταση λίγων μέτρων από την περίφημη πηγή. Η εμφιάλωση γινόταν σε γυάλινες φιάλες.

Τα θειούχα νερά

Στις όχθες του ποταμού Σέτραχου (ή ποταμού της Μαραθάσας ή ποταμού των Εφταβρύσων) και σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου από τα τελευταία σπίτια του Μουτουλλά, υπάρχουν τέσσερεις πηγές θειούχων νερών.

Ο χώρος των πηγών αυτών, που είναι εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, ονομάζεται και «Λουτρά της Ρήγαινας», γιατί, σύμφωνα με την παράδοση, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας μετέβαινε εκεί και έκανε το μπάνιο της η Ρήγαινα, η οποία τα καλοκαίρια παραθέριζε στον μεσαιωνικό οικισμό «Μάραθο» που βρισκόταν απέναντι από τον Μουτουλλά.

Στις πηγές των θειούχων νερών πήγαιναν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι γυναίκες του Μουτουλλά και έπλεναν τα ρούχα τους στο «Χλιο» (το χλιαρό θειούχο νερό). Οι Μουτουλλιώτισσες, φορτωμένες την κοφίνα με τα άπλυτα ρούχα και κρατώντας στο χέρι τη «φαούτα» και το «χαρκούδιν», έφταναν πρωί-πρωί στην τοποθεσία «Χλιο».

Ο χώρος ζωντάνευε από τις ομιλίες και τα γέλια των γυναικών, κάποτε και από κανένα καβγαδάκι, αλλά και από τους κτύπους της «φαούτας» (τα «φαουτίσματα» στα ρούχα, με σκοπό να καθαρίσουν καλύτερα). Τα πλυμένα με θειούχο νερό ρούχα πραγματικά γίνονταν πεντακάθαρα και μοσχομύριζαν. Στο «Χλιο» έπλεναν ταυτόχρονα ρούχα 2-6 γυναίκες και υπήρχαν αυστηρά καθορισμένοι κανόνες για τη διαδικασία πλυσίματος που έπρεπε να τους ακολουθούν όλες οι γυναίκες. Παράβαση των άγραφων κανόνων που ίσχυαν στο «Χλιο» οδηγούσε σε σύγκρουση που άρχιζε από λογομαχία και κάποτε –σπάνια– σε μαλλιοτράβηγμα ή χειροδικία.

Εκεί στο «Χλιο» κυκλοφορούσαν και τα νέα του χωριού και γίνονταν και κάποια κουτσομπολιά.

Αναπαράσταση του πλυσίματος των ρούχων στο «Χλιο», που έγινε στο πλαίσιο του ντοκιμαντέρ για τα θειούχα νερά του Μουτουλλά.

ΠΑΡΑΘΥΡΟ | ΠΟΛΙΤΗΣ