Γράφει η Νάσα Παταπίου

Ούτε η Αικατερίνη Κορνάρο διάβαζε τα μικρά γράμματα… Βρέθηκε, έτσι, κι αυτή εξαπατημένη, καθώς υπέγραψε για την υιοθεσία του ανεψιού της Ιάκωβου, χωρίς να το καταλάβει. Εξαπατήθηκε από τον πατέρα του Ιάκωβου, επίσκοπο Πάφου, κι όλα αυτά για τον θρόνο.

Όταν το μοναχοπαίδι της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο πέθανε, άρχισε ο μεγάλος πόλεμος ποιος θα την κληρονομούσε και ποιος θα τη διαδεχόταν στον θρόνο. Τότε οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, και ιδιαίτερα η Γαληνοτάτη, είχαν καταστρώσει σχέδια για τη διαδοχή με απώτερο σκοπό την προσάρτηση της Κύπρου.

Για παράδειγμα, περί το 1480 έγιναν προσπάθειες για να παντρευτεί η βασίλισσα τον νόθο γιο του βασιλιά της Νεαπόλεως Φερδινάνδου Α΄, αλλά το συνοικέσιο τελικά ναυάγησε. Το 1473, επίσης, είχε προταθεί όπως μία από τις αδελφές της βασίλισσας παντρευτεί τον πρεσβύτερο νόθο γιο του βασιλιά Ιακώβου Β΄, γιατί ήταν ένας πιθανός κληρονόμος του στέμματος της Κύπρου. Σε ανέκδοτη πηγή του 1488, αναφέρεται ότι η βασίλισσα είχε κάνει η ίδια μια προσπάθεια για να παντρευτεί τον δούκα της Καλαβρίας, γιο του Φερδινάνδου της Νεαπόλεως, αλλά ο γάμος ματαιώθηκε λόγω της ανάκλησής της στη Βενετία. Τελικά, η Γαληνοτάτη που είχε καταστρώσει από πολύ ενωρίς σχέδια για να περάσει στην εξουσία της την Κύπρο, το κατόρθωσε αφού μετά από πολλές πιέσεις η βασίλισσα τής παραχώρησε το βασίλειο και επέστρεψε στη Βενετία.

Μία σημαντική πηγή, ένα έγγραφο με υπογραφή της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο, στο οποίο μαρτυρείται η γενναιοδωρία της προς την οικογένειά της, του έτους 1487, χρησιμοποιήθηκε εν αγνοία της ως παγίδα για να επισημοποιηθεί ως κληρονόμος και διάδοχός της ένας ανεψιός της. Η αλλοίωση του περιεχομένου του εγγράφου για δήθεν υιοθεσία ενός ανεψιού της βασίλισσας Αικατερίνης δεν απέβλεπε μόνο στην κληρονομιά  της, αλλά και στο ίδιο το στέμμα του βασιλείου της Κύπρου. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι τα στοιχεία αυτά για πρώτη φορά έρχονται στο φως.

Ο επίσκοπος Πέτρος Lando

Σ’ ένα έγγραφο ενός νοτάριου και γραμματέα του βασιλείου της Κύπρου, του έτους 1487, μας γνωστοποιείται μια πράξη υιοθεσίας της ίδιας της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο, αλλά στη συνέχεια αποκαλύπτεται ότι πρόκειται για χάλκευση του συγκεκριμένου εγγράφου. Η βασίλισσα, όπως τεκμηριώνεται από το πιο πάνω έγγραφο, είχε δήθεν  υιοθετήσει τον Ιάκωβο, γιο του Πέτρου Lando, πρώην αποστολικού νοταρίου και τότε, δηλαδή το 1489, Λατίνου επισκόπου Πάφου. Ποια ήταν η συγγενική σχέση της βασίλισσας με τον Ιάκωβο Lando αναφέρεται από την ίδια στο εν λόγω έγγραφο, αφού τον αποκαλεί ανεψιό της (nostro nepote). Πράγματι, μία από τις πέντε αδελφές της βασίλισσας Αικατερίνης, η Λευκή (Bianca), είχε παντρευτεί τον Πέτρο Lando, γιο του πανίσχυρου Ιερώνυμου Lando, που είχε διατελέσει αρχιεπίσκοπος Κρήτης και τιτλούχος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

Με την επιρροή που είχε στην Αγία Έδρα ο Ιερώνυμος Lando είχε κατορθώσει ώστε ο μοναχογιός του Πέτρος, γαμπρός της βασίλισσας Αικατερίνης, να διοριστεί επίσκοπος Πάφου. Αυτό πραγματοποιήθηκε στις αρχές του έτους 1489, γι’ αυτό και στο έγγραφο της βασίλισσας Αικατερίνης, το οποίο συντάχθηκε τον Ιούλιο του 1489, ο Πέτρος Lando αποκαλείται επίσκοπος Πάφου και πρώην αποστολικός πρωτονοτάριος. Παρεμπιπτόντως, αναφέρουμε ότι σε έγγραφο της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης, ημερομηνίας 21^ης Αυγούστου 1472, υπογράφει ως επίσκοπος Πάφου ένας Πέτρος (Petrus episcopus Paphensis), ο οποίος με βάση τα πιο πάνω δεν είναι εύκολο να ταυτιστεί με τον Πέτρο Lando. Ο Πέτρος Lando κατείχε την επισκοπή Πάφου αν και ήταν νυμφευμένος και είχε και τέσσερις γιους, τους Ιερώνυμο, Μάρκο, Ιωάννη και Ιάκωβο. Ήλπιζε, φαίνεται, να ενδυθεί το μοναχικό σχήμα όταν θα πέθαινε η σύζυγός του Λευκή Κορνάρο, αδελφή της βασίλισσας της Κύπρου, αλλά τελικά ο θάνατός του τον Δεκέμβριο του 1493 είχε προηγηθεί.

Το έγγραφο, στο οποίο αναφέρεται η υιοθεσία, είχε συνταχθεί από τον προαναφερόμενο νοτάριο στην Κύπρο, στις 4 Σεπτεμβρίου του έτους 1487, δηλαδή δύο χρόνια πριν η βασίλισσα Αικατερίνη παραδώσει την Κύπρο στη Γαληνοτάτη και επιστρέψει στη Βενετία. Η σύνταξη του εγγράφου είχε γίνει  μετά από αίτημα του ιδίου του Πέτρου Lando, ο οποίος τότε ήταν αποστολικός πρωτονοτάριος, προς τη βασίλισσα και κουνιάδα του Αικατερίνη Κορνάρο και σφραγίστηκε με τη μεγάλη βασιλική σφραγίδα (de nostro mazor sigillo). H βασίλισσα είχε, όπως θα δούμε παρακάτω, τη γενναιοδωρία να ενισχύσει οικονομικά τον ανεψιό της Ιάκωβο, τον πιο μικρό γιο από τους τέσσερις γιους της αδελφής της Λευκής και του Πέτρου Lando, αλλά όχι βέβαια και να τον υιοθετήσει.

Η βασίλισσα, εκτός από τα σχετικά περί δήθεν υιοθεσίας, είχε δώσει εντολή στον γαμπρό της, Πέτρο Lando, και πατέρα του υποτιθέμενου θετού υιού της, αποστολικού πρωτονοτάριου ή, όπως διαφορετικά τον αποκαλεί αδελφό (nostro sororio), με χρήματα που θα του αποστέλλει να αγοράζει κτηματική περιουσία και ό,τι άλλο ο ίδιος θεωρήσει σωστό τόσο στη Βενετία όσο και στην ηπειρωτική περιοχή (Terra Ferma), στο όνομα του μικρού γιου του και ανεψιού της Ιακώβου.

Σύμφωνα με το περιεχόμενο του εγγράφου, ο Πέτρος Lando είχε το δικαίωμα να δαπανά από τα χρήματα που θα του έστελλε η βασίλισσα έως τριακόσια δουκάτα ετησίως. Όμως  κατά το πρώτο έτος όριζε όπως ο Πέτρος Lando έχει το δικαίωμα να δαπανήσει χίλια δουκάτα και μετά ετησίως τριακόσια δουκάτα έως ότου η περιουσία του Ιακώβου να είναι τέτοια ώστε να μπορεί να του αποδώσει ετήσιο εισόδημα ανερχόμενο στα πεντακόσια δουκάτα. Υποσχόταν η βασίλισσα  στον πρωτονοτάριο ότι θα απέστελλε στη Βενετία τόσα χρήματα ή και άλλα εισοδήματα (roba)από έτος σε έτος για να δαπανά και να αγοράζει περιουσία ή να καλύπτει άλλες δαπάνες. Επιβεβαίωνε, επίσης, ότι τα χρήματα ή τα εισοδήματα που θα απέστελλε στη Βενετία θα προορίζονταν κυρίως για την αγορά κτηματικής και γενικά ακίνητης περιουσίας στο όνομα του Ιακώβου.

Το επίμαχο  έγγραφο

Για πιστοποίηση των πιο πάνω, η βασίλισσα κάλεσε, όπως σημειώνει, τον νοτάριο για να συντάξει το σχετικό έγγραφο και στην παρουσία δύο μαρτύρων, του ιερέα Ματθαίου de Ugonibus de Bressa και του Ιωάννη de Martinico de Leonis, που βρισκόταν στην υπηρεσία της. Στη συνέχεια, υπέγραψε ιδιοχείρως το έγγραφο και σφραγίστηκε με τη μεγάλη βασιλική σφραγίδα, στο ανάκτορό της, στη Λευκωσία, στις 4 Σεπτεμβρίου 1487.

Η βασίλισσα, φαίνεται απλώς υπέγραψε το εν λόγω έγγραφο χωρίς να το διαβάσει προσεκτικά και μετά πάροδο δύο ετών, όταν πλέον είχε επιστρέψει στη Βενετία, ανακάλυψε ότι το έγγραφο που είχε υπογράψει αναφερόταν όχι μόνο σε οικονομική εκ μέρους της ενίσχυση του ανεψιού της Ιακώβου Lando, αλλά στην αρχή του εγγράφου υπήρχε καθαρή διατύπωση ότι η βασίλισσα προέβαινε σε πράξη υιοθεσίας του ανεψιού της, γεγονός που της δημιουργούσε επιπρόσθετες και ισχυρές νομικές υποχρεώσεις.

Έντονη διαμαρτυρία της βασίλισσας

Η βασίλισσα είχε αντιληφθεί πολύ αργά τον δόλο που περιείχε το έγγραφο, το οποίο είχε υπογράψει ως βασίλισσα της Κύπρου, της Ιερουσαλήμ και της Αρμενίας, το 1487, στην Κύπρο, για να ενισχύσει οικονομικά τον ανεψιό της Ιάκωβο Lando. Αφού παρέδωσε τη μεγαλόνησο και ήδη είχε επιστρέψει στη Βενετία, και, όπως φαίνεται κατά τον Ιούλιο του 1489 διέμενε στο μέγαρο του αδελφού και κληρονόμου της Γεωργίου Κορνάρο, συνέταξε με τον ίδιο νοτάριο έγγραφο, με το οποίο ανακαλούσε και ακύρωνε το προηγούμενο, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα τη σκευωρία του γαμπρού της περί δήθεν υιοθεσίας του γιου του.

Δεν αναγνώρισε ούτε αναγνωρίζει, σημειώνεται από τη βασίλισσα στο έγγραφο της 20ής Ιουλίου 1489, το οποίο είχε συνταχθεί στην κατοικία του αδελφού της, στην ενορία του Αγίου Μαυρικίου (Santο Maurizio) της Βενετίας, τα περί υιοθεσίας. Ό,τι είχε προσφέρει η βασίλισσα στον ανεψιό της, γράφει, το είχε πράξει από καθαρή γενναιοδωρία και όχι  για να της επιβληθούν νομικές υποχρεώσεις, τις οποίες εμπεριέχει μία πράξη υιοθεσίας. Η έντονη διαφωνία και διαμαρτυρία της βασίλισσας σχετικά με το έγγραφο που είχε υπογράψει, την οδήγησαν στη σύνταξη του νέου εγγράφου με το οποίο δήλωνε απερίφραστα ότι δεν αναγνώρισε ούτε πρόκειται ν’ αναγνωρίσει τα περί υιοθεσίας του ανεψιού της Ιακώβου Lando, γι’ αυτό ανακαλούσε και ακύρωνε το εν λόγω έγγραφο, το οποίο συντάχθηκε στη Λευκωσία, στο ανάκτορο των Lusignan, με ημερομηνία 4 Σεπτεμβρίου 1487, με τον νοτάριο και γραμματέα του βασιλείου.

Για τους πιο πάνω λόγους, η Αικατερίνη Κορνάρο κάλεσε τον σεβασμιότατο Πέτρο Lando, επειδή είχε ανακαλέσει και ακυρώσει το περιεχόμενο του εγγράφου αυτού, και, το αυθεντικό έγγραφο το είχε στην κατοχή του ο ίδιος, όπως της επιστραφεί. Ενώ όμως ο ίδιος αρχικά συμφώνησε, τελικά έσκισε και κατέστρεψε το επίμαχο έγγραφο. Έτσι, έμεινε μόνο το πρόχειρο (minuta) με την υπογραφή της βασίλισσας, δηλαδή, αυτό που υπήρχε στο πρωτόκολλο. Για περισσότερη ασφάλεια και για να είναι βέβαιη η βασίλισσα ότι δεν υπήρχαν άλλα αντίγραφα του χαλκευμένου αυτού  εγγράφου, κάλεσε τον νοτάριο που το είχε συντάξει για να τη διαβεβαιώσει εάν υπήρχαν αντίγραφα του ιδίου και πόσα.  Ο νοτάριος ενώπιον μαρτύρων τη διαβεβαίωσε ότι δεν υπήρχαν άλλα αντίγραφα παρά μόνο το αυθεντικό, το οποίο είχε καταστρέψει ο Πέτρος Lando. Γι’ αυτούς ακριβώς τους πιο πάνω λόγους η βασίλισσα συνέταξε αυτό το νέο έγγραφο του 1489, με το οποίο εις το διηνεκές ανακαλούσε και ακύρωνε το έγγραφο του 1487, το οποίο δεν περιείχε μόνο στοιχεία  για οικονομική εκ μέρους της ενίσχυση προς τον ανεψιό της, αλλά περιείχε και στοιχεία που αποτελούσαν πράξη υιοθεσίας του ανεψιού από τη θεία.

Το έγγραφο, με το οποίο η βασίλισσα ακύρωνε το προηγούμενο της 4^ης Σεπτεμβρίου 1487, υπέγραφαν ως μάρτυρες οι ευγενείς Κύπριοι Ιωάννης Dragonio και Ιάκωβος Morabito και ο ευγενής Βενετός Νικόλαος Delphino του αοιδίμου Μάρκου, καθώς και ο επίσης Κύπριος Melchiore Catellan. Το έγγραφο συντάχθηκε στις 20 Ιουλίου 1489, στη Βενετία, στο μέγαρο του Γεωργίου Κορνάρο, στην ενορία του Αγίου Μαυρικίου.

Η θρυλική, γενναιόδωρη και τόσο ταπεινή βασίλισσα της Κύπρου Αικατερίνη Κορνάρο, όπως τεκμηριώνεται από το παρόν έγγραφο, δεν δέχθηκε θωπείες μόνο τρυφερές από τη μητριά πατρίδα της Βενετία, αλλά και από αυτούς τους ίδιους τους συγγενείς της. Η υιοθετημένη από τον προστάτη της Βενετίας Άγιο Μάρκο, ουδέποτε είχε υιοθετήσει τον νεότερο γιο της αδελφής της Λευκής. Τέτοια διαφθορά, λοιπόν, από τον Λατίνο επίσκοπο Πάφου, πρώην αποστολικό πρωτονοτάριο και γιο του αρχιεπισκόπου Κρήτης, τιτλούχου πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και πανίσχυρου πολιτικού άνδρα Ιερωνύμου Lando…