«Ο Γρηγόρης Λαμπράκης έγινε τραγικά επίκαιρος»

Την Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου ξεκινά στις κινηματογραφικές αίθουσες στην Ελλάδα η προβολή του ντοκιμαντέρ «Μαραθώνιος μιας χαμένης άνοιξης: Γρηγόρης Λαμπράκης» όπου παρουσιάζονται σπάνια φωτογραφικά αρχεία και άγνωστα μέχρι σήμερα κινηματογραφικά ντοκουμέντα που στοιχειοθετούν τη μοναδική περίπτωση του Λαμπράκη.

Ο σκηνοθέτης Στέλιος Χαραλαμπόπουλος παρουσιάζει πολύτιμο υλικό που βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, το οποίο υποβλήθηκε σε ειδική επεξεργασία για να διασωθεί και να μοιραστεί με το κοινό δεκαετίες αργότερα.

Μεταξύ άλλων εμφανίζεται ο ίδιος ο Γρηγόρης Λαμπράκης στη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, παρουσιάζονται πλάνα από το λαϊκό προσκύνημα στη σορό του και τη μεγαλειώδη κηδεία/διαδήλωση, και ακούγονται μαρτυρίες ανθρώπων που γνώρισαν ή και συνεργάστηκαν με τον Γρηγόρη Λαμπράκη.

Αθλητές, γιατροί, συγγενείς, ασθενείς και συναγωνιστές του καταθέτουν τις εμπειρίες τους από τη γνωριμία με τον μεγάλο αυτό αγωνιστή. Μεταξύ αυτών είναι: ο Μανώλης Γλέζος με τον οποίο βρέθηκε στα έδρανα της Βουλής με την ΕΔΑ και μαζί πήραν μέρος στην τετραήμερη Παγκόσμια Πορεία Ειρήνης του Ωλντερμάστον, ο Τάκης Μπενάς που ήταν τότε Γραμματέας της Νεολαίας ΕΔΑ και κατόπιν Γραμματέας της Νεολαίας Λαμπράκη, ο Κωνσταντίνος Χορομίδης τελευταίος εν ζωή δικηγόρος της Πολιτικής Αγωγής στη δίκη για τη δολοφονία του Λαμπράκη, ο Ανδρέας Μαμωνάς που δεκαεξάχρονος τότε μαθητής έσπασε τα μπλόκα και περπάτησε με τον Λαμπράκη στην απαγορευμένη Πορεία Ειρήνης [όπως παρουσιάζονται και οι δύο στην αρχική φωτογραφία].

Αλλά και νεαροί αυτόπτες μάρτυρες στη δολοφονία του αγωνιστή της ειρήνης και μετέπειτα σημαντικά στελέχη του αντιδικτατορικού κινήματος, καθώς και πολλοί ακόμη που φωτίζουν ο καθένας με τον τρόπο του την πολυσχιδή δραστηριότητα του Γρηγόρη Λαμπράκη.

Ο σκηνοθέτης Στέλιος Χαραλαμπόπουλος με πλούσια φιλμογραφία («Ημερολόγια Καταστρώματος-Γ. Σεφέρης», «Ι.Μόραλης», «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη», «Υπογραφή») και αρκετά βραβεία στις αποσκευές του, κατάφερε με σκηνοθετική μαεστρία και ιστορικά ντοκουμέντα να παρουσιάσει τον Λαμπράκη ως σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς, τον ακτιβιστή, τον άνθρωπο, τον επιστήμονα, τον φίλο.

Ο σκηνοθέτης μίλησε στο Αθηναϊκό / Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για την πολυσχιδή προσωπικότητα του Λαμπράκη και για το πώς η συγκυρία προσέδωσε στο ντοκιμαντέρ που μορφοποιήθηκε πριν τέσσερα χρόνια, το στοιχείο της επικαιρότητας.

Ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος

Η ταινία δίνει ένα άγνωστο στους περισσότερους πορτρέτο του Γρηγόρη Λαμπράκη. Τον άνθρωπο και επιστήμονα Λαμπράκη. Μια γοητευτική, χαρισματική φυσιογνωμία που σαγήνευε τους πάντες. Κατά πόσον αυτή η ποιότητα σταρ που διέθετε επηρέασε τη νεολαία της εποχής που τον λάτρεψε ζωντανό και νεκρό;

Η πολυσχιδής δραστηριότητα και η δυνατή προσωπικότητα του Λαμπράκη ήταν από μόνα τους ικανά για να τον κάνουν να ξεχωρίσει. Επίσης η μαχητικότητα και η παληκαριά ήταν στοιχεία που γοήτευαν τη νεολαία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, πως εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν τα μέσα επικοινωνίας που υπάρχουν σήμερα. Δεν υπήρχε τηλεόραση και οι άνθρωποι της Αριστεράς ήσαν αποκλεισμένοι από το κρατικό ραδιόφωνο και από τα επίκαιρα που συνήθως πρόβαλαν οι κινηματογράφοι και ήταν αυστηρά παραγωγή του Υπουργείου Προεδρίας.

Θέλω να πω με αυτό πως δεν υπήρχαν οι μηχανισμοί ανάδειξης ενός σταρ όπως τους ξέρουμε σήμερα. Η διαδικασία μυθοποίησης του Λαμπράκη ενεργοποιείται από μόνη της, αυτόματα, ελάχιστα μετά το δολοφονικό χτύπημα και δείχνει την ανάγκη του κόσμου για έναν ήρωα, για ένα σύμβολο. Τα χαρακτηριστικά που αμέσως ανακαλεί η συλλογική μνήμη είναι η φήμη του ως αθλητή την περίοδο του μεσοπολέμου, η κοινωνική προσφορά του σαν γιατρός, το επιστημονικό έργο-Υφηγητής της Ιατρικής, η δυναμική -στα όρια του ακτιβισμού- πολιτική δράση με πρόσφατες τις περγαμηνές από τη Μαραθώνια πορεία Ειρήνης και την στάση του απέναντι στη μισητή Φρειδερίκη στην υπόθεση Αμπατιέλου.

Προσθετικά στα παραπάνω λειτουργεί και το γεγονός πως σκοτώνεται σε μια εκδήλωση για την Ειρήνη και βέβαια η συσσώρευση οργής από τη δράση του παρακράτους που μετασχηματίζεται σε συμπάθεια για το θύμα της επίθεσης

Τι σημαίνει για τους σημερινούς – απολίτικους ή πολιτικοποιημένους με άλλον τρόπο- νέους ο Λαμπράκης και το Κίνημα της Ειρήνης;

Όλα αυτά τα χρόνια συχνά ακουγόταν σε διαδηλώσεις το όνομα του Λαμπράκη. Η μορφή του και η ιστορία του, όμως, έφταναν όλο και πιο αχνά από το παρελθόν. Στις μέρες μας όμως ο Λαμπράκης έγινε τραγικά επίκαιρος. Υπάρχει ένα ενδιαφέρον από τους νέους να μάθουν ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος που το όνομά του έγινε ξανά σύνθημα στα χείλη τους. Υπάρχουν αναλογίες ανάμεσα στους παρακρατικούς μηχανισμούς του τότε και σ’αυτούς του σήμερα. Οι επεμβάσεις στο Ιράκ και όσα συμβαίνουν στον Αραβικό κόσμο κάνουν ομοίως επίκαιρο και το αίτημα της Ειρήνης. Γενικά ο ξέφρενος οικονομικός ανταγωνισμός και ο υπόγειος πόλεμος που ήδη έχει ξεσπάσει εγκυμονούν κινδύνους για την ανθρωπότητα. Τα παραπάνω βέβαια είναι άσχετα από την επιθυμία για τη δημιουργία της ταινίας η οποία μορφοποιήθηκε στα τέλη του 2010 και απλά η συγκυρία της προσέδωσε και το στοιχείο της επικαιρότητας.

Ποια πιστεύετε ότι θα ήταν η εξέλιξη του Λαμπράκη αν δεν είχε δολοφονηθεί; Θα ήταν ένας ακόμη απ΄αυτούς που πιστέψαμε και προδοθήκαμε;

Δεν μπορούμε να κοιτάμε την ιστορία με ματογυάλια που φτιάχτηκαν για το παρόν. Πόθοι και ελπίδες που διαψεύστηκαν είναι επικίνδυνο να φτιάξουν ένα παραμορφωτικό κάτοπτρο μέσα από το οποίο θα εστιάζουμε σε στρεβλά ερμηνευτικά σχήματα για το παρελθόν και αυθαίρετες αναγωγές στο σήμερα.

Το γεγονός πως κατά βάσει παραμένει πάντα ένας άνθρωπος δεμένος με τα χώματά του, ένας άνθρωπος που δεν ξεχνά τις ρίζες του που έχει μάθει να σέβεται το μόχθο των απλών ανθρώπων και διαρκώς μπαίνει στα πράγματα με την ορμή νεοφωτίστου.

Πού βρήκατε το πρωτοεμφανιζόμενο υλικό σας;

Έψαξα σε πάρα πολλά αρχεία και ευτυχώς βρέθηκαν ενδιαφέροντα πράγματα. Αρκετά έρχονται στο φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά. Καινούρια ευρήματα στο σύνολό τους ανακάλυψα στο χωριό του, την Κερασίτσα. Ζούσε ακόμη η γυναίκα του αδελφού του και εκεί βρήκα φωτογραφίες, επιστολές, cartes-postales. Νέα στοιχεία, διάσπαρτα, εντόπισα και αλλού, αλλά, πραγματική αποκάλυψη ήταν τα ερασιτεχνικά φιλμ που είχε τραβήξει ένας συναγωνιστής του Γρηγόρη Λαμπράκη, ο Γιώργος Γέρου, που είχε ξεχάσει κι ο ίδιος την ύπαρξή τους και στα οποία έχει καταγραφεί η περίφημη Μαραθώνια πορεία Ειρήνης, η κηδεία του Λαμπράκη και άλλα σημαντικά γεγονότα της εποχής.

Σε ποιούς απευθύνεται ο Μαραθώνιος;

Η ταινία πιστεύω αφορά όλο τον κόσμο. Ποιοι θα πάνε να την δουν, βέβαια, δεν το γνωρίζω. Η ιστορία, πάντως, εξακολουθεί να είναι ο δρόμος.

+ Ο Δημήτρης Κορδέλας υπογράφει τη διεύθυνση φωτογραφίας, ο Κωσταντίνος Τσιχριτζής το μοντάζ και ο Αλέξανδρος Αλεξανδρόπουλος τη διεύθυνση παραγωγής.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Μ. ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ/ΜΠΕ