Το τυρί το είδαμε, τη φάκα όμως;

Γράφει η Βάλια Καϊμάκη

Διαβάζετε; Εννοώ βιβλία, όχι υπότιτλους σε ταινίες ούτε συνταγές μαγειρικής: μπορείτε ακόμα; Έχετε διαβάσει μέχρι το τέλος κείμενο της Le Monde Diplomatique στις σελίδες των διεθνών θεμάτων στον κυριακάτικο “Πολίτη”; Αυτά τα τεράστια κείμενα των δύο σελίδων. Ναι; Εντάξει, σταματάω εδώ. Όχι; Γιατί όχι; Δεν σας ενδιαφέρουν τα διεθνή θέματα; Πάλι σταματάω. Μήπως βαρεθήκατε πριν από το τέλος; Αυτό είναι, ε;
Για να δούμε, όμως, προσπαθήστε να θυμηθείτε καλά: μήπως βαρεθήκατε το θέμα, θεωρήσατε ότι δεν σας ενδιαφέρει και κακώς ξεκινήσατε να το διαβάζετε; Κουρτίνα Νο1, θα τη δούμε παρακάτω. Μήπως δεν καταφέρατε να φτάσετε μέχρι το τέλος γιατί, παρόλο που σας άρεσε, χάσατε το νόημα; Κουρτίνα Νο2.
Κουρτίνα Νο1: όσο κι αν δεν μ’ αρέσει αυτό που θα πω… η βαρεμάρα είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ευφυΐας. Είδατε ποτέ κανέναν υπολογιστή να σταματάει στη μέση και να λέει “βαριέμαι” [εάν ίσχυε κάτι τέτοιο η τεχνητή νοημοσύνη θα ήταν πραγματικότητα]; Σε αυτήν την περίπτωση είσαστε υποψήφιος για ένα “έξυπνο” κινητό, ένα tablet. Τι είναι αυτό που μπορεί να καταπολεμήσει τη βαρεμάρα καλύτερα από ένα sms, ένα chat στο facebook, μια γρήγορη ματιά στα τελευταία mail;
Κουρτίνα Νο2: όσες προσπάθειες και να κάνετε, δεν καταφέρνετε να συγκεντρωθείτε σ’ ένα τόσο μεγάλο κείμενο. Παλιότερα μπορούσατε; Αν ναι, τότε είστε πλέον θύμα του “έξυπνου” κινητού σας ή του tablet. Γιατί όλες οι παραπάνω δραστηριότητες απλώς μας εμποδίζουν να “βυθιστούμε” σ’ ένα κείμενο, γιατί το μυαλό μας έχει συνηθίσει, πλέον, να σερφάρει και όχι να διαβάζει.
Αν δεν με πιστεύετε, διαβάστε το εξαίρετο κείμενο του Nicholas Carr, “Μας κάνει η Google χαζούς;”, http://bit.ly/Google_Stupid [αν καταφέρετε βέβαια να φτάσετε μέχρι το τέλος, ομολογώ πως δυσκολεύτηκα κάπως]. Ο Καρ αναρωτιέται αν έχει όντως αλλάξει ο τρόπος που διαβάζουμε ή αν έχει αλλάξει ο τρόπος που σκεφτόμαστε. Και φέρνει το παράδειγμα του Νίτσε και το πόσο άλλαξε ο λόγος του, από επιχειρήματα σε αφορισμούς και από ρητορική σε τηλεγραφικό στυλ, όταν λόγω της κακής του όρασης άρχισε να χρησιμοποιεί γραφομηχανή. Το κακό, για μας όχι για τον Νίτσε, άρχισε, βεβαίως, νωρίτερα. Κυρίως με την τηλεόραση, η οποία μας έμαθε να μην παρακολουθούμε αλλά να ζαπάρουμε. Και όταν ήρθε το διαδίκτυο, αντί για 5-10-100 κανάλια είχαμε εκατομμύρια. Και το ένα καλύτερο από το άλλο. Γιατί, μην μου πείτε πως δεν μαγεύεστε κι εσείς από τον όγκο των πληροφοριών που είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμες.
Αυτό όμως είναι το τυρί, η φάκα είναι πιο πίσω, είναι η αλλαγή του τρόπου ανάγνωσης και του τρόπου σκέψης. Κάθε φορά που τσεκάρουμε τον τοίχο μας στο facebook, κάθε φορά που διαβάζουμε ένα μικρό άρθρο και ποπ… πετάγεται μια ειδοποίηση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που μας διασπά την προσοχή, απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από τον τρόπο ανάγνωσης που ξέρουμε.
Και θα αναρωτηθεί κάποιος, είναι άραγε κακό αυτό; Ναι, γιατί είναι από τη “βαρεμάρα” του ανθρώπινου εγκεφάλου που ξεκίνησαν πολλές εφευρέσεις και πολλές νέες ιδέες. Ναι, γιατί η ενημέρωση και η διασκέδαση υποσκελίζουν τη γνώση. Ναι, γιατί όταν τη γνώση θα την κατέχουν πια λίγοι, τότε θα είμαστε έρμαιά τους. Θυμάστε στα “100 χρόνια μοναξιάς” που ξαναγύρισαν οι γύφτοι κι έδειχναν και τον πάγο στους κατοίκους του Μακόντο, οι οποίοι τον κοίταζαν έκπληκτοι; Κάπως έτσι θα καταντήσουμε…