Κύπριος εικαστικός ετοιμάζει ένα έργο για τους πρόσφυγες

Συνέντευξη στη Θεοδώρα Χρυσοστόμου | Φωτογραφίες ©Μελέτιος Μελετίου

Ευαισθητοποιημένος από την προσφυγική κρίση, ο Κύπριος εικαστικός Μελέτιος Μελετίου αποφάσισε να δημιουργήσει ένα πρότζεκτ με τίτλο Lesbos: Simio 0 που σκοπό έχει να δώσει φωνή και βήμα έκφρασης στους πρόσφυγες.

Με αφορμή την ιδέα αυτή, ο εικαστικός βρέθηκε στις αρχές του χρόνου στη Λέσβο και συγκεκριμένα στη Μόρια για να υλοποιήσει το πρώτο μέρος του έργου που ετοιμάζει με τίτλο “Lesbos: Simio 0», που θα είναι παράλληλα η υποψηφιότητά του για το Talent Award 2016, που απονέμει κάθε χρόνο η Σχολή Καλών Τεχνών της Ρώμης, όπου ο ίδιος κάνει την μεταπτυχιακή του εργασία.

Ποια είναι η ιδέα του πρότζεκτ και πώς προέκυψε;
Καταρχάς να πω ότι το πρότζεκτ θα λέγεται “Lesbos: Simio 0” και είναι η φυσική εξέλιξη των περσινών εικαστικών εγκαταστάσεων με τίτλο “PortaCorpi” (μεταφορέας σωμάτων). Τίτλος ο οποίος εμπίπτει στο γενικό θέμα που πραγματεύεται, εδώ και χρόνια, ανθρώπους παγιδευμένους σε καταστάσεις και συνθήκες που ξεπερνούν τη δική τους βούληση.

Μετά τα γεγονότα που προηγήθηκαν τους περασμένους μήνες στην Λέσβο και την μαζική κάθοδο των προσφύγων, άρχισα να παρακολουθώ την κατάσταση ακόμα πιο στενά. Έβλεπα και βλέπω τον πόλεμο και τις συνέπειές του ως κρίση πολιτισμού, κρίση κουλτούρας, αξιών και σεβασμού για το διαφορετικό. Η επικράτηση του δυνατού, τα συμφέροντα και οι πολιτικές σκοπιμότητες είναι ο σκληρός τρόπος αντανάκλασης της κάθε κρίσης, διαχρονικά.

Όπως καταλαβαίνεις λοιπόν το πρότζεκτ δεν «προέκυψε», αποτελεί μέρος της πραγματικότητας όλων μας, μέρος της ιστορίας μας. Έτσι μετά από την προσέγγισή μου στον Μη Κυβερνητικό Οργανισμό “Better days for Moria”, το πρότζεκτ μετατράπηκε σε μια αληθινή εμπειρία, καταλυτική για τη συνέχεια του εγχειρήματος.

Έχεις ήδη επισκεφθεί τη Λέσβο για την πρώτη φάση του εγχειρήματος. Πώς θα περιέγραφες την εκεί πραγματικότητα;
Την πραγματικότητα τους νομίζω πως μόνο όσοι έζησαν παρόμοιες εμπειρίες μπορούν να την καταλάβουν πραγματικά. Εμείς οι υπόλοιποι μπορούμε απλά να βοηθήσουμε, ο καθένας με το δικό του τρόπο, έτσι ώστε το ταξίδι τους να γίνει όσο πιο ανώδυνο γίνεται και να διαδώσουμε σε όλο τον κόσμο τι συμβαίνει εκεί. Η Ευρώπη δεν μπορεί να βρει λύση και ο κρατικός μηχανισμός της καταπονημένης Ελλάδας δεν μπορεί να αναλάβει το τεράστιο βάρος.
Εδώ είναι λοιπόν που η ανθρώπινη συνείδηση παραμερίζει τις δυσκολίες στο πολιτικό στερέωμα. Χωρίς τον εθελοντισμό τα πράγματα θα ήταν πραγματικά τραγικά. Κανένας όμως δεν μπορεί να ελέγξει τον κρύο χειμώνα που δημιουργεί ακόμα πιο πολλά προβλήματα. Περισσότερα ναυάγια, κρούσματα υποθερμίας, πνιγμοί είναι η καθημερινότητα που αντιμετωπίζουν όσοι βρίσκονται στον χώρο. Ο υπερπληθυσμός στους χώρους προσωρινής παραμονής είναι πλέον καθημερινό φαινόμενο καθώς τα καράβια λόγω κακοκαιρίας ακυρώνουν τα δρομολόγιά τους για Αθήνα. Αυτόματα, όπως είναι λογικό, αυξάνονται και οι ανάγκες για περισσότερη βοήθεια για τις βασικές ανάγκες των ανθρώπων που καταφθάνουν. Χωρίς να θέλω να ξεχωρίσω τους ανθρώπους από την χώρα καταγωγής τους, εμείς ως Κύπριοι ξέρουμε από προσφυγιά. Θέλω να πιστεύω λοιπόν ότι μέρα με την μέρα περισσότερος κόσμος αρχίζει να αναλαμβάνει δράση. Χθες ήμασταν εμείς, σήμερα είναι αυτοί και αύριο θα είναι κάποιοι άλλοι.

Πιστεύεις ότι η τέχνη -και επομένως η δική σου κίνηση- μπορεί να βοηθήσει τους πρόσφυγες, να προσφέρει όχι μόνο ένα πυροτέχνημα αισιοδοξίας αλλά κάτι πιο ουσιαστικό και μακροχρόνιο;
Η τέχνη προκαλεί το ουσιαστικό και ταξιδεύει μέσα στον χρόνο. Στον χώρο ψυχαγωγίας του καταυλισμού της Μόρια ο τρόπος επικοινωνίας με τους πρόσφυγες ήταν κυρίως οι κινήσεις του σώματος και η τέχνη.

Χαρακτηριστική ήταν και η δημιουργία μικρών συρματένιων φιγούρων ως φανταστικοί φίλοι οι οποίοι συνοδεύουν σήμερα τα παιδιά στο ταξίδι τους.

Η ανάγκη μας για επικοινωνία ακόμα και στον 21ο αιώνα μάς οδηγεί στο να χρησιμοποιούμε θεμελιώδεις τρόπους που γίνονται κατανοητοί σε όλες τις γωνιές του κόσμου. Εκεί θυμάσαι ότι είσαι άνθρωπος όπως και αυτοί, καταλαβαίνεις ότι μπορείς να επικοινωνήσεις χωρίς να χρειαστεί να πεις ούτε λέξη, γιατί στο «σημείο μηδέν» όλοι ήμαστε ίσοι. Η τέχνη, λοιπόν, σε κάθε μορφή της μπορεί να περάσει δυνατά μηνύματα σε όλους τους λαούς, να διηγηθεί ιστορίες, να περιγράψει ανάγκες, να καταρρίψει φοβίες για το άγνωστο.

Τι συμβολίζει το έργο σου; Πιο είναι το άμεσο μήνυμα που θέλεις να στείλεις;
Καταρχάς η περίοδος είναι τέτοια που τα δεδομένα αλλάζουν καθημερινά έτσι και το έργο είναι επιρρεπές σε αλλαγές και προσθαφαιρέσεις. Το γενικό πλάνο παρουσιάζει την εγκατάσταση να αποτελείται από μια μάζα με συρματένιες κρεμάστρες ρούχων η οποία παραλληλίζεται με τη μάζα σωσιβίων που συσσωρεύονται στις παραλίες της Λέσβου, με την άφιξη κάθε βάρκας. Η κρεμάστρα μετατρέπεται συμβολικά σε ένα αντικείμενο που βαστάζει τα σώματα αυτά, τα έχει υπό τον έλεγχό της. Αναπαριστά, δηλαδή, τον λόγο που μέχρι πρότινος κρατούσε τους ανθρώπους αυτούς σε καταστάσεις που ξεπερνούν τη δική τους βούληση.
Το έργο πραγματεύεται ζητήματα σωματικής και πνευματικής ελευθερίας, εξυμνεί την απόφαση των προσφύγων για μια καινούργια ζωή μέσα από ένα ταξίδι με κίνδυνο τον θάνατο, αποβάλλοντας κάθε είδους καταπίεση. Στο “σημείο 0” λοιπόν, με τη άφιξή τους στην Ευρώπη σηματοδοτείται το τέλος του πρώτου ταξιδιού, αλλά και η αρχή του επόμενου, εξίσου επικίνδυνου, προς τις χώρες κυρίως του βορρά. Θα ήθελα να δημιουργηθεί ένα έργο το οποίο να παραλληλίζεται με το παρόν και να μαρτυρά στις επόμενες γενιές τα όσα συμβαίνουν σήμερα, ένα έργο που να θυμάται όσους πέρασαν από το σημείο μηδέν αλλά και όσους δεν τα κατάφεραν. Η ιστορία επαναλαμβάνεται με διαφορετικά δεδομένα κάθε φορά και η μνήμη καθρεφτίζει τις πράξεις μας, άλλους τους βασανίζει και άλλους τους κάνει καλύτερους ανθρώπους. Η εγκατάσταση μου, λοιπόν, θα είναι ένα έργο προβληματισμού και μνήμης.
Η δουλειά αυτή θα είναι η πρότασή μου για το «Talent Award 2016», απ’ όπου οι νικητές θα παρουσιάσουν μια συλλογική έκθεση στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης MACRO στη Ρώμη και θα γίνει το βασικότερο μέρος της παρουσίασης της καινούριας μου δουλειάς.

Πιστεύεις ότι οι καλλιτέχνες γενικότερα έχουν τη δύναμη να ευαισθητοποιήσουν περισσότερο κόσμο για τα κοινά και στην περίπτωση μας για το προσφυγικό/μεταναστευτικό;
Πιστεύω ότι ο καθένας μας έχει την δύναμη να ευαισθητοποιήσει το περιβάλλον γύρω του, όλα ξεκινούν πρώτα από μας και ύστερα μεταδίδονται στους άλλους. Σίγουρα κάποιες οργανωμένες κινήσεις μπορούν να ακουστούν και να επηρεάσουν περισσότερο κόσμο, ακόμα και αυτό όμως είναι αποτέλεσμα του προσωπικού μας προβληματισμού.

Ποια είναι η επόμενη κίνηση σου;
Προς το παρόν επέστρεψα στη Ρώμη όπου συνεχίζω στο τελευταίο έτος του μεταπτυχιακού μου στη Σχολή Καλών Τεχνών και παράλληλα ασχολούμαι με κάποια πρότζεκτ που θα παρουσιαστούν τους επόμενους μήνες. Ο μεγάλος στόχος όμως είναι να επιστρέψω σύντομα στη Λέσβο πραγματοποιώντας το τελικό στάδιο του έργου. Το πρόγραμμα και οι λεπτομέρειες είναι σχεδόν έτοιμα, αλλά παράλληλα έντονη είναι η διάθεση του αυθορμητισμού ανάλογα με την επιτόπου κατάσταση.

Ο Μελέτιος Μελετίου εδώ και κάποια χρόνια βρίσκεται στη Ρώμη, όπου πρόσφατα το δημαρχείο της αιώνιας πόλης επέλεξε ένα γλυπτό του να κοσμεί ένα από τα κεντρικότερα σημεία στο νέο και επιβλητικό πάρκο του Τίβερη.

+ www.meletiosmeletiou.com / facebook.meletiosmeletiou / instagram/meletiosmeletiou