Το Φεστιβάλ Ξαρκής (ΦΞ2023), πιστό στον νομαδικό του χαρακτήρα, γιορτάζει τη 10η έκδοσή του και μεταφέρεται από τις 13 μέχρι τις 15 Οκτωβρίου στον πανέμορφο Κόρνο, ένα ορεινό χωριό το οποίο είναι συνυφασμένο με τη μεγάλη παράδοση της κυπριακής αγγειοπλαστικής. Η διεπιστημονική ομάδα του φεστιβάλ στήνει φέτος ένα ζιαφέτι καλλιτεχνικής δημιουργίας, το οποίο αναζητά απαντήσεις στον κορμό και στα φύλλα της παράδοσης. Για τις δυσκολίες της αρχής, το 2013, μέχρι σήμερα που το φεστιβάλ γιορτάζει δέκα χρόνια και για όσα ετοιμάζονται με στόχο τη σύμπραξη μέσα από αξίες φροντίδας, μιλά η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ Χριστίνα Σκαρπάρη στο «Παράθυρο».

Δέκα χρόνια Φεστιβάλ Ξαρκής…

Μία δεκαετία που το νομαδικό φεστιβάλ ταξιδεύει στα χωριά της Κύπρου και κάθε χρόνο επιλέγει θεματικές που αγγίζουν μια ανάγκη των ανθρώπων. Ταξιδεύοντας στα μονοπάτια της μνήμης και πηγαίνοντας πίσω στο 2013, η Χριστίνα Σκαρπάρη μιλά για την πρώτη χρονιά του ΦΞ. «Κοιτάζοντας πίσω στο 2013, είναι απίστευτο πόσοι άνθρωποι μαζεύτηκαν για να δουλέψουν ουσιαστικά πάνω σε μια ιδέα, κάτι το αύλο εκείνη την εποχή, και σε εθελοντική βάση, καθώς τότε δεν είχαμε καμία χορηγία. Ξεκινήσαμε με περιορισμένες υποδομές και πλατφόρμες στήριξης, όμως υπήρχε ενδιαφέρον να δουλέψουμε με τις υφιστάμενες ευκαιρίες. Αποστολή μας ήταν και είναι η χρήση τοπικών πόρων, αναγκών, επιθυμιών και δεξιοτήτων των ανθρώπων σε κάθε δεδομένη περιοχή. Αυτό επετεύχθη μέσω ενός μηχανισμού 'matchmaking', που καλλιεργούσαμε συνεργασίες μεταξύ δημιουργικών επαγγελματιών, καλλιτεχνών, επιμελητών, ακτιβιστών, εκπαιδευτικών και κατοίκων από διάφορα κοινωνικά στρώματα, σε πόλεις, χωριά και αγροτικές κοινότητες».

Από το 2016 παίρνει τη μορφή του μέσα από το πρόγραμμα «Xarkis Multi-Residency» που προηγείται, αναφέρει η ίδια. «Σε αυτό, οι καλλιτέχνες του προγράμματος φιλοξενίας συναντιούνται και συνδέονται με ντόπιους και πρώην κατοίκους μιας επιλεγμένης περιοχής. Στόχοι, η συνεργασία για υλοποίηση των πρωτοβουλιών τους που βασίζονται στην πρακτική και η δημιουργία επιτόπιων έργων με τρόπους που να αξιοποιούν τις δεξιότητες, τις επιθυμίες και τους πόρους που συναντάμε στην κάθε περιοχή», εξηγεί.

Έχει αφήσει κάποια παρακαταθήκη στον τόπο;

«Νομίζω άφησε ό,τι καταφέραμε, με τρόπο συμμετοχικό, για την ανάδειξη της τέχνης σε κοινωνικό πεδίο και στο πλαίσιο του φεστιβάλ. Π.χ. στηρίζοντας ντόπιους και διεθνείς επαγγελματίες του πολιτισμού. Παράλληλα, συμβάλλει στην αποδόμηση πτυχών της πολιτιστικής κληρονομιάς, με ένα σύγχρονο και φρέσκο (ελπίζουμε) φακό, καθώς και πτυχών των παραδόσεών μας. Μέσω του ΦΞ, διάφορες πρακτικές τέχνης εκδημοκρατίζονται και είναι ανοιχτές στο κοινό. Ως εκ τούτου, ένας από τους κύριους στόχους μας είναι να συνδημιουργούμε σύγχρονη τέχνη με τις κοινότητες, ανεξαρτήτως από την προηγούμενη εμπειρία των μελών της κοινότητας σε τέτοιες μορφές τέχνης. Ενθαρρύνουμε συμμετοχικούς τρόπους κοινοτικής εμπλοκής, διασφαλίζοντας ότι οι πρώην και νυν κάτοικοι της συγκεκριμένης περιοχής και οι εμπειρογνώμονες που συγκεντρώνει το έργο μπορούν να συμβάλουν ενεργά στον σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων. Χρησιμοποιούμε επίσης ανθρωπολογικές μεθόδους για να κατανοήσουμε καλύτερα τη ζωή των κοινοτήτων με τις οποίες εργαζόμαστε. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι και η επικοινωνία μεταξύ των καλλιτεχνών και των μελών της κοινότητας, γι’ αυτό προσπαθούμε να την προσαρμόσουμε ανάλογα με την ιδιαιτερότητα του κάθε ατόμου και συνόλου. Σκοπός, γενικά, είναι να μοιραζόμαστε γνώσεις και να αναπτύσσουμε αμοιβαία επωφελείς ανταλλαγές. Επίσης, πολλές από τις κοινότητες στις οποίες εργαζόμαστε επιβιώνουν με μια εναλλακτική οικονομία (gifting economy) και μέσω κοινόχρηστων πρακτικών. Αυτή η αρχή του «μοιράσματος» αντανακλάται σε διάφορες πτυχές των πράξεών μας, όπως στην κοινή κουζίνα μας. Οι συμμετέχοντες του προγράμματος «Artists' Residency» και του σχετικού φεστιβάλ, μαζί με τα μέλη της ομάδας και τους ντόπιους, συναντιούνται σε κοινόχρηστο χώρο και έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν γεύματα παρασκευασμένα από ντόπια υλικά. Συμμετέχουν σε αυθόρμητες συνομιλίες κατά τη διάρκεια των γευμάτων, οι οποίες συχνά δημιουργούν ιδέες για συνεχιζόμενα έργα. Σε αυτόν τον χώρο τα δημιουργικά άτομα συνεργάζονται για να ετοιμάσουν μαζί φαγητό και συνεισφέρουν στην οργάνωση. Η συλλογική κουζίνα ανταποκρίνεται στην ιδέα ότι αν αφαιρέσουμε τις ιεραρχίες και εκτεθούμε σε αυτή τη μορφή κοινής χρήσης μπορούμε να καταλάβουμε ότι υπάρχουν άλλοι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να ζήσουμε και να εργαστούμε. Επομένως, τέτοιες αξίες μπορούν να ενσωματωθούν και να επηρεάσουν και άλλες πτυχές της ζωής μας. Σκεπτόμενοι τη βιωσιμότητα, θέλουμε να ενισχύσουμε την τοπική οικονομία. Πρακτικές καθώς και σίτιση, ή οποιαδήποτε άλλη οικονομική δραστηριότητα βρίσκεται στα τοπικά πολιτιστικά κέντρα, και επικεντρώνεται στις τοπικές κοινωνίες».

Θα υπάρξει με κάποιον τρόπο μια γιορτή για τα δέκα χρόνια;

«Θα υπάρξουν διάφορες γιορτές καθώς και μερικές εκπλήξεις τις οποίες θα δούμε μαζί σας κατά την τελετή έναρξης του φεστιβάλ, στις 13.10 στην οδό αγγειοπλαστών. Ευρύτερα, πιστεύω πως γιορτάζουμε ένα μεγάλο κεφάλαιο για το φεστιβάλ και μας ενδιαφέρει να εξερευνήσουμε νέες οδούς για την επόμενη φάση του, αυτήν της επόμενης χρονιάς».

Γιατί διαλέξατε τον Κόρνο για τη φετινή διοργάνωση;

«Η απόφαση να έρθουμε φέτος στον Κόρνο προέκυψε από τις προσωπικές μου συναντήσεις με την τοπική κοινωνία. Πέρσι, πέρασα ενάμιση μήνα διεξάγοντας επιτόπια έρευνα στην περιοχή, στο πλαίσιο του διδακτορικού μου, όπου εργάστηκα σε διεπιστημονική έρευνα που περιλαμβάνει οπτική εθνογραφία, φωτογραφία και κινηματογραφική παραγωγή με δύο αγγειοπλάστριες από τον Κόρνο, την κ. Λουκία Καουράνη και την κ. Βασούλλα Αδάμου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου με ενδιέφερε να καταγράψω πτυχές από την αγγειοπλαστική παράδοση του Κόρνου και να κατανοήσω τον κόσμο αυτής της αρχαίας κληρονομιάς που κινδυνεύει να χαθεί. Παλαιότερα είχα συνεργαστεί και με τη Βαρβάρα Σάββα που εργάζεται στην Υπηρεσία Χειροτεχνίας Κύπρου, η οποία είναι από τον Κόρνο και είναι ενεργή πολίτισσα. Καθώς μελετούσα λοιπόν πρακτικές χειροτεχνίας που κινδυνεύουν να χαθούν και τρόπους ευαισθητοποίησης, σκέφτηκα ότι η αγγειοπλαστική του Κόρνου αξίζει περισσότερης προσοχής και μέσω του ΦΞ μπορούμε να προσφέρουμε άλλες πρακτικές και τελετουργίες, πέρα από αυτήν της παράδοσης του κόκκινου πηλού και της εξερεύνησης και του εορτασμού διαφορετικών πτυχών της τοπικής και διεθνούς κληρονομιάς μέσα από σύγχρονες μορφές τέχνης. Το φεστιβάλ φέτος ξεκίνησε από αυτό και επεκτείνεται και σε άλλες πρακτικές, τελετουργίες, ρουτίνες κ.ά, που έχουν τις ρίζες τους στην καθημερινότητα, στο οικείο».

Πώς γίνεται η επιλογή των συμμετεχόντων και πώς διαμορφώθηκε το ενδιαφέρον αυτό στη διάρκεια των δέκα χρόνων;

«Συνήθως οι καλλιτέχνες επιλέγονται μέσα από ανοιχτή πρόσκληση ενώ άλλοι καλούνται να συμμετέχουν με βάση την πρακτική τους και την πείρα που έχουν στη βάση της θεματικής που θέτουμε ως φεστιβάλ. Για το ενδιαφέρον, θα έλεγα πως αγαπημένες στιγμές μας περιλαμβάνουν τις συνάξεις στην κοινότητα και την αλληλεπίδραση με μέλη κοινοτήτων, τα αυθόρμητα γλέντια, τις φιλικές και φιλοσοφικές συζητήσεις στα κοινόχρηστά μας τραπέζια με συναδέλφους, συνεργάτες και ανθρώπους που συναντάμε σε κάθε τοποθεσία, χαιρετισμούς με αγνώστους στο φεστιβάλ αλλά και μικρές πράξεις καλοσύνης που αναδύονται οργανικά».

Συμμετέχεις στο «The spa of the century», πες μας περισσότερα γι' αυτό.

«Γεφυρώνοντας την προσωπική με την κοινοτική φροντίδα, το 'Σπα του Αιώνα' είναι μια εννοιολογική εμπειρία σπα, επιμελημένη με αποκεντρωμένο τρόπο, που περιλαμβάνει μια ομάδα επιμελητών, καλλιτεχνών και ατόμων που αναλαμβάνουν και στηρίζουν πρωτοβουλίες. Στόχος είναι να λειτουργήσει και να εξελιχθεί ως ένας χώρος αμοιβαίας φροντίδας που φιλοξενεί παραστατικές δράσεις, χειρονομιακές κινήσεις και γεγονότα τα οποία έχουν τις ρίζες τους σε θεραπευτικές πρακτικές και στιγμές συντροφικότητας. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ να πούμε πως πραγματοποιείται μαζί με τη Nαταλί Γιαξή και την Αναστασία Χατζηπαπά-McCammon».

Ο νομαδικός χαρακτήρας του

Ρωτώντας λοιπόν την καλλιτεχνική διευθύντρια για τον λεγόμενο νομαδικό χαρακτήρα του φεστιβάλ, μας ανέφερε πως νομαδικό φεστιβάλ σημαίνει ένα φεστιβάλ το οποίο ταξιδεύει. «Δεν είναι στατικό στη φόρμα του, αλλά περιπλανιέται και είναι ουσιαστικά ρευστό. Παραπέμπει τόσο στην περιπέτεια όσο και στην αλλαγή. Ένα φεστιβάλ νομαδικών τεχνών είναι δύσκολο να οργανωθεί, παρά ένα φεστιβάλ που μένει στον ίδιο χώρο. Κάθε φορά που αλλάζουμε τοποθεσία, συναντάμε νέες κοινότητες και αναπτύσσουμε νέες σχέσεις με τοπικούς παράγοντες και τοπία, που χρειάζονται χρόνο για να οικοδομηθούν σωστά», πρόσθεσε.

Η ίδια μας είπε πως γι' αυτούς ο νομαδικός χαρακτήρας του ΦΞ αποκτά το νόημά του στην επιτόπια δουλειά που ρίχνουν στον κάθε χώρο που επισκέπτονται. «Προέρχεται από τα χαρακτηριστικά στοιχεία που συναντάμε σε κάθε κοινότητα. Τείνουμε να συνεργαζόμαστε με 'περιφερειακές' περιοχές της Κύπρου, μακριά από δημοφιλή αστικά κέντρα, διότι θέλουμε να αποφύγουμε τον κίνδυνο 'κορεσμού' των μικρών κοινοτήτων και των μελών τέτοιων κοινοτήτων. Ως εκ τούτου, το νομαδικό μας φεστιβάλ μας δίνει τη δυνατότητα να βιώσουμε πολλές κοινότητες σε όλη την Κύπρο, η καθεμία με τα δικά της μοναδικά και διαφορετικά χαρακτηριστικά, ενώ εκφράζουμε ολόψυχα την αγάπη μας για το νησί».

INFO:

ΦΞ2023 | Κόρνος
Το πρόγραμμα του φεστιβάλ: https://bit.ly/3PUy8O8
Για εισιτήρια, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα festival.xarkis.org. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: FB: Φεστιβάλ Ξαρκής - Xarkis Festival IG: @xarkisfestival TW (X): @xarkisfestival