Για τη σημαντικότητα της εγγραφής της μαιευτικής στον Παγκόσμιο Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO μίλησε η Υφυπουργός Πολιτισμού, σήμερα το πρωί, 12 Δεκεμβρίου 2023, σε συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε στο Υφυπουργείο Πολιτισμού. Η ίδια αναφέρθηκε επίσης στις παραστάσεις και σκηνές μαιευτικής και τοκετού εντοπίζονται από τον 6ο αιώνα σε αγαλματίδια που βρέθηκαν στη Λάπηθο.

Την εγγραφή της «Μαιευτικής: Γνώσεις, Δεξιότητες και Πρακτικές» στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, που ενέκρινε η Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO, ανακοίνωσε σήμερα, 12 Δεκεμβρίου 2023, η Υφυπουργός Πολιτισμού Δρ Βασιλική Κασσιανίδου. Στη δημοσιογραφική διάσκεψη, η Δρ Κασσιανίδου ενημέρωσε πως η εγγραφή του στοιχείου «Μαιευτική: Γνώσεις, Δεξιότητες και Πρακτικές» στον Κατάλογο επιτεύχθηκε κατόπιν αίτησης που υπέβαλαν από κοινού οκτώ χώρες από τέσσερις συνολικά ηπείρους, στις οποίες περιλαμβάνεται και η Κύπρος.

Ως πρακτική, η μαιευτική υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και αγγίζει πανανθρώπινες ανάγκες και αξίες, είπε η Δρ Κασσιανίδου στην ομιλία της, προσθέτοντας ότι «αυτό ήταν που μας έφερε κοντά, οκτώ χώρες κατ’ αρχήν, από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές του κόσμου». Αναφερθείσα στη Διακυβερνητική Επιτροπή, επισήμανε ότι έχει συγχαρεί τα κράτη για αυτό το μοναδικό παράδειγμα πολυεθνικής συνεργασίας από όλες σχεδόν τις γεωγραφικές ομάδες του Οργανισμού, αλλά και για την ετοιμασία ενός πρότυπου φακέλου υποψηφιότητας και μιας ταινίας, η οποία υπογραμμίζει την ισότητα των φύλων, τις παραδοσιακές γνώσεις, τη φροντίδα υγείας για τις γυναίκες και τη συμβολή της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στην υλοποίηση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης.

«Birth Days» της Δανάης Στυλιανού και υλικό από την πλατφόρμα Baby Buddy Forward.

«Αυτή η αναφορά μας χαροποιεί ιδιαίτερα, διότι συνάδει με τις προσπάθειες του Υφυπουργείου μας για αναβάθμιση της πολιτιστικής διπλωματίας στη χώρα μας», σημείωσε η Υφυπουργός. Πρόσθεσε ότι μέχρι σήμερα, η Κύπρος έχει εγγράψει άλλα πέντε στοιχεία στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, γεγονός που καταδεικνύει τη βούλησή μας να διαφυλάξουμε, για τις μελλοντικές γενιές και την παγκόσμια κοινότητα, την «άυλη πολιτιστική κληρονομιά»-που αποτελεί τη ζώσα μας παράδοση.

Όσον αφορά την μαιευτική ως πρακτική στην Κύπρο, η Δρ Κασσιανίσου είπε «είναι μια πανάρχαια πρακτική, που διατηρήθηκε και εξελίχθηκε στον χρόνο σύμφωνα με τα εκάστοτε κοινωνικά και πολιτιστικά δεδομένα σε κάθε περιοχή του κόσμου. Παρόλο που δεν υπάρχουν γραπτές πηγές για την άσκησή της στην Κύπρο κατά την αρχαιότητα, γνωρίζοντας ότι υπήρχε διαδεδομένη η λατρεία της θεάς της γονιμότητας, μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι μαίες διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία του τοκετού και της παρακολούθησης εγκυμοσύνης, ώστε να διασφαλιστούν οι απόγονοι».

Η ίδια μίλησε επίσης για Κυπριακά εκθέματα με παραστάσεις τοκετού και της πρακτικής που εντοπίζονται στο Κυπριακό Μουσείο αλλά και σε μουσεία του εξωτερικού. Συγκεκριμένα είπε: «Τρεις μαιευτικές παραστάσεις αγαλμάτων (αναθημάτων) του 6ου αι. π.Χ. που βρέθηκαν στη Λάπηθο και εκτίθενται σήμερα στο Κυπριακό Μουσείο, απεικονίζουν την προετοιμασία ή τον ίδιο τον τοκετό. Ανάλογες απεικονίσεις σκηνών τοκετού έχουν βρεθεί και σε άλλες τοποθεσίες στην Κύπρο (π.χ. Κισσόνεργα, Γόλγοι), προγενέστερες και μεταγενέστερες αυτών της Λαπήθου και εκτίθενται σήμερα σε μουσεία του εξωτερικού (Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, Βρετανικό Μουσείο Λονδίνου)».

«Σήμερα πια έχει προσαρμοστεί στο σύγχρονο πλαίσιο, διατηρώντας όμως τις βασικές της αρχές αναλλοίωτες: συνδυάζει την παροχή φροντίδας υγείας με τη διατήρηση των οικογενειακών δεσμών, την ενδυνάμωση των γυναικών, την ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματά τους και την υποστήριξή τους στην περίοδο προσαρμογής στον γονικό ρόλο», πρόσθεσε.

«Birth Days» της Δανάης Στυλιανού και υλικό από την πλατφόρμα Baby Buddy Forward.

Ως Υφυπουργείο Πολιτισμού, στόχο έχουμε η άυλη πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας να επιβιώνει ως αναγνωρίσιμο χαρακτηριστικό της πολιτιστικής ταυτότητας μας, να αναπροσαρμόζεται και να μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, είπε ο δήλωσε η Υφυπουργός Πολιτισμού.

H Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ, τέως Πρόεδρος Κυπριακής Εθνικής Επιτροπής UNESCO, στη δική της παρέμβαση αναφέρθηκε στις προσπάθειες της Επιτροπής για ανάδειξη του πλούτου των ζωντανών παραδόσεων της Κύπρου. «Δημιουργήσαμε τις υποδομές και το πλαίσιο για την καταγραφή των στοιχείων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας, σε συνεργασία με τις κοινότητες των φορέων και τη συνδρομή εμπειρογνωμόνων στο πεδίο. Επιδιώξαμε, παράλληλα, την έμπρακτη στήριξη στις κοινότητες των φορέων που καταγράφουν τις παραδόσεις τους στον Εθνικό Κατάλογο», είπε.

Σύμφωνα με την εκπρόσωπο της Κυπριακής Εθνικής Επιτροπής UNESCO Θέκλα Παπαντωνίου, «η μαιευτική, ως πρακτική, δεν περιορίζεται στον τομέα της υγείας. Υπερβαίνει την απλή πράξη της ‘γέννησης μωρών’ · εμπεριέχει παραδόσεις και έθιμα, δημιουργεί δεσμούς μεταξύ των μελών της κοινότητας και μέσα από τον τρόπο που ασκείται, συμβάλλει στη βαθύτερη κατανόηση των πολιτισμικών αποχρώσεων που περιβάλλουν τη γέννηση ως σταθμό στον κύκλο της ζωής. «Οι μαίες μεταφέρουν τη σοφία που έχουν κληρονομήσει, στηρίζουν συναισθηματικά τις μητέρες και τους νέους γονείς, θέτοντας έτσι τις βάσεις για υγιείς σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας με αφορμή την έλευση ενός μωρού στον κόσμο», συνέχισε.

«Birth Days» της Δανάης Στυλιανού και υλικό από την πλατφόρμα Baby Buddy Forward.

Η Προέδρος της Επιτροπής Μαιών και Μαιευτών του Παγκυπρίου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών Στέλλα Πλυτά Λεοντίου μιλώντας για τις μαίες υπογράμμισε τη σημαντικότητα του ρόλου τους. «Η γυναίκα, για μένα, είναι σαν μία θεότητα και η μαία είναι η γυναίκα που θα στηρίξει, θα συμπαρασταθεί, θα συμβουλεύσει, θα φροντίσει την γυναίκα κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, και μαζί το νεογνό κατά την περίοδο της λοχείας», είπε.

«Η μαιευτική παραμένει ένα πεδίο όπου συναντώνται η επιστημονική γνώση με τις πρακτικές και τις δεξιότητες που αποκτώνται εμπειρικά, με την ανθρώπινη επαφή και τις ανταλλαγές μεταξύ διαφορετικών γενεών μαιών με σκοπό την διατήρηση του μαιευτικού επαγγέλματος αλλά και τη διατήρηση της φυσιολογίας της κύησης και του τοκετού. Ευελπιστούμε ότι η εγγραφή της στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO θα προσδώσει ακόμα μεγαλύτερη αξία και προβολή στη συνεισφορά των μαιών και των μαιευτών στην κοινωνία και τον πολιτισμό, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο», συμπλήρωσε.

«Birth Days» της Δανάης Στυλιανού και υλικό από την πλατφόρμα Baby Buddy Forward.

Μια υποψηφιότητα βασισμένη σε πρωτοβουλίες κοινοτήτων

Οι Μαίες είναι οι κύριοι φορείς της πρακτικής, οργανωμένες συνήθως σε ομάδες ή συνδέσμους. Αυτοί πήραν και την πρωτοβουλία για εγγραφή. Άλλα δίκτυα όπως ακαδημαϊκά ιδρύματα ή οργανισμοί που ασχολούνται με τον τοκετό, τον θηλασμό, τα δικαιώματα των γυναικών και τον οικογενειακό προγραμματισμό προωθούν την μεταβίβαση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που συνδέονται με τη μαιευτική.

Την ετοιμασία της πολυεθνικής αίτησης συντόνισε η Γερμανική Εθνική Επιτροπή UNESCO, ενώ από πλευράς Κύπρου την ευθύνη συντονισμού των εθνικών φορέων και συλλογής του υλικού ανέλαβε η Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO. Στην πολυεθνική συγγραφική ομάδα συμμετείχε η Λειτουργός της Επιτροπής Θέκλα Παπαντωνίου, ενώ στη διευρυμένη ομάδα εργασίας συμμετείχαν οι Δρ Άγγελ Νικολάου Κονναρή και Δρ Ευφροσύνη Ριζοπούλου Ηγουμενίδου, ως εμπειρογνώμονες σε θέματα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, η Στέλλα Πλυτά Λεοντίου και η Μαρία Παναγιώτου ως εκπρόσωποι της Επιτροπής Μαιών και Μαιευτών. Την αίτηση στήριξαν επίσης οι ακόλουθοι φορείς και οργανισμοί από την Κύπρο: Παγκύπριο Συμβούλιο Νοσηλευτικής και Μαιευτικής, Σωματείο Μαιών Φιλότοκος, το Τμήμα Νοσηλευτικής – Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Τμήμα Επιστημών Υγείας, το Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού, ο Σύνδεσμος Μητρικού Θηλασμού «Δώρο Ζωής» και ο Οργανισμός Birth Forward.

Την αίτηση πλαισιώνει οπτικοακουστικό υλικό από όλες τις χώρες· για την Κύπρο, παραχωρήθηκε απόσπασμα από την ταινία «Birth Days» της Δανάης Στυλιανού και υλικό από την πλατφόρμα Baby Buddy Forward.

Πλαίσιο

Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά περιλαμβάνει παραδόσεις από τους τομείς του χορού, του θεάτρου, της μουσικής, του προφορικού λόγου, της γνώσης για τη φύση και τις χειροτεχνίες. Μέχρι σήμερα, 181 χώρες έχουν προσχωρήσει στη Σύμβαση της UNESCO για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, αναλαμβάνοντας μεταξύ άλλων δεσμεύσεων, και την ευθύνη της δημιουργίας εθνικών καταλόγων. Στοιχεία από τους εθνικούς καταλόγους μπορούν να προταθούν για συμπερίληψη σε έναν από τους τρεις διεθνείς καταλόγους της UNESCO. Μπορούν, επίσης, να υποβάλλουν πολυεθνικές υποψηφιότητες για την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και την παρουσίαση στοιχείων της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας.