Γράφει η Λουκία Ταξιτάρη*

Πιθανώς έχετε ακούσει στο παρελθόν να λένε ότι η ελληνική γλώσσα έχει ιδιαίτερη μαθηματική δομή, κατάλληλη για χρήση στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Σίγουρα θα έχετε ακούσει ότι για μία μόνο ψήφο δεν έγινε η επίσημη γλώσσα των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα αρχαία ελληνικά είναι μία ιδιαίτερη μορφή αυτής της γλώσσας και έχουν την ιδιότητα να θεραπεύουν τη δυσλεξία, αλλά και να οξυγονώνουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο με την ευρεία χρήση του «ν». Από την άλλη πλευρά έχουμε τη σύγχρονη συντονισμένη προσπάθεια φθοράς της γλώσσας μας μέσω των greeklish και άλλων υπόγειων μέσων. Όλα αυτά τα στοιχεία αποδεικνύουν την ανωτερότητα των ελληνικών και την απειλή που αποτελούν για άλλους πολιτισμούς. Ή μήπως όχι…;

Ανθρώπινη γλώσσα και «Τηλεπάθεια»

Καθολικά χαρακτηριστικά γλωσσών

Η ανθρώπινη γλώσσα είναι ένα πολύπλοκο σύστημα επικοινωνίας που επιτρέπει στους ανθρώπους να εκφράζουν σκέψεις, συναισθήματα και ιδέες μέσω ήχων. Βασίζεται σε ένα σύνολο κανόνων (γραμματική) που διέπουν το πώς μπορούν να συνδυαστούν τα σύμβολα (π.χ. λέξεις) για να μεταφέρουν νόημα. Η γλώσσα είναι μοναδική στο ανθρώπινο είδος και παίζει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτισμού, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της ταυτότητας. Εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου, αλλάζει και είναι ποικιλόμορφη, με χιλιάδες διαφορετικές γλώσσες να ομιλούνται σε όλο τον κόσμο.

Η ανθρώπινη γλώσσα χαρακτηρίζεται από ένα είδος «τηλεπάθειας» η οποία βασίζεται στη φυσική. Κατά την ομιλία μας, κάθε φορά που εκπνέουμε ελέγχουμε την ποιότητα του ήχου που παράγεται αλλάζοντας το σχήμα του στόματός μας ώστε να δημιουργούμε διαφορετικά ηχητικά κύματα στον αέρα που μας περιβάλλει. Τα κύματα αυτά φτάνουν στο αφτί του συνομιλητή μας και χτυπάνε το τύμπανό του. Και τότε γίνεται το εξής εκπληκτικό: τα χτυπήματα αυτά μεταφέρονται από το ακουστικό νεύρο του συνομιλητή στον εγκέφαλό του, ο οποίος τα μεταφράζει σε γλώσσα, λέξεις και κατ' επέκταση ιδέες. Με πολύ απλά λόγια, μέσω αλλαγών στον αέρα που βρίσκεται γύρω μας μπορούμε να προκαλέσουμε αλλαγές στον εγκέφαλο (και συχνά τη συμπεριφορά) του συνομιλητή μας δημιουργώντας στο μυαλό του διάφορες έννοιες. Αυτό κι αν είναι τηλεπάθεια! 

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά αναφέρονται στην ανθρώπινη γλώσσα γενικά και είναι κοινά σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Διαφέρει λοιπόν η ελληνική από τις υπόλοιπες γλώσσες;

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική…

Η ελληνική γλώσσα αποτελεί αναμφισβήτητα γλώσσα με μεγάλη πολιτισμική παράδοση, η οποία υπήρξε φορέας έκφρασης ιδεών της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της τέχνης και της δημοκρατίας και η βάση για το λεξιλόγιο πολλών κλάδων της επιστήμης και των ανθρωπιστικών σπουδών συνεισφέροντας αποφασιστικά στον δυτικό πολιτισμό. Είναι μία από τις γλώσσες με την αρχαιότερη γραπτή παράδοση και ανήκει στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Οι Έλληνες επίσης δανείστηκαν το σύστημα γραφής των Φοινίκων, πρόσθεσαν σ' αυτό τα φωνήεντα και μέσω της ελληνικής γλώσσας, το αλφάβητο μεταφέρθηκε στη Δύση. 

Γλωσσικοί μύθοι και πραγματικότητα

Μύθος 1: Η αρχαία ελληνική είναι ανώτερη από τη νέα ελληνική 

Ο μύθος ότι η αρχαία ελληνική είναι ανώτερη από τη νέα ελληνική προέρχεται από μια εξιδανικευμένη άποψη για το παρελθόν και τη σημαντική πολιτιστική και πνευματική κληρονομιά της αρχαίας Ελλάδας. Λόγω της σχέσης της με τη φιλοσοφία, την επιστήμη, τη λογοτεχνία και τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού, πολλοί πιστεύουν ότι η αρχαία ελληνική είναι μια «καθαρότερη» ή πιο «σύνθετη» γλώσσα σε σύγκριση με τη νέα ελληνική.

Η άποψη αυτή όμως δεν έχει επιστημονική βάση. Όλες οι ζωντανές γλώσσες αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου. Όπως ακριβώς η αγγλική εξελίχθηκε από την αρχαία και μεσαιωνική αγγλική, έτσι και η ελληνική πέρασε από την αρχαία στην ελληνιστική κοινή, τη μεσαιωνική και τη νέα ελληνική. Αυτές οι αλλαγές αντικατοπτρίζουν τη φυσική πορεία των γλωσσών γενικά καθώς προσαρμόζονται στις ανάγκες των ομιλητών της σε διαφορετικές εποχές.

Επίσης, οι γλωσσολόγοι συμφωνούν ότι καμία γλώσσα ή στάδιο μιας γλώσσας δεν είναι «ανώτερο» από κάποιο άλλο. Κάθε γλώσσα, συμπεριλαμβανομένης της νέας ελληνικής, μπορεί να εκφράσει πλήρως σύνθετες σκέψεις, συναισθήματα και αφηρημένες ιδέες. Όλες οι γλώσσες έχουν κανόνες και συνδυάζουν ήχους με έννοιες. Η νέα ελληνική εξυπηρετεί τις ανάγκες των ομιλητών της σήμερα, όπως ακριβώς έκανε και η αρχαία ελληνική στην εποχή της. Τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων διανοητών δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας εγγενούς ανωτερότητας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, αλλά προϊόν του πνευματικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της εποχής. 

Κι όλα αυτά για την οξυγόνωση του εγκεφάλου, τη θεραπεία της δυσλεξίας, την ψήφο στις ΗΠΑ; Στο επόμενο επεισόδιο με περισσότερες αλήθειες και ψέματα για τη γλώσσα μας…

*Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος