Ένας από τους προοδευτικούς σκηνοθέτες, ο Djemal Yildirim, ο οποίος συνεργάζεται με τον σκηνοθέτη Πανίκο Χρυσάνθου, ακολουθώντας τα βήματά του, πιστεύει ότι αυτό που χρειαζόμαστε στην Κύπρο είναι έναν κινηματογράφο που να αντιμετωπίζει ορθά το παρελθόν. Μοιράζεται τις ιδέες του για την τηλεοπτική σειρά «Famagusta»: «Υπάρχει αρκετή φασαρία γιατί η Τουρκία παρουσιάζεται ως κατακτητής, ότι η ιστορία έχει διαστρεβλωθεί. Κάποιοι λένε επίσης ότι ‘θα έπρεπε και εμείς να κάνουμε παρόμοιες τηλεοπτικές παραγωγές και να δείξουμε τι υπέφεραν οι Τουρκοκύπριοι’. Λες και δεν υπάρχει κάτι άλλο να κάνουμε, ας βάλουμε μια κάμερα δίπλα στα τανκς και αυτή τη φορά να πολεμήσουμε με ταινίες! Αν ο τουρκικός και ο ελληνικός εθνικισμός δεν εξαλειφθούν εντελώς από αυτό το νησί, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να έχουμε ειρήνη. Πολλές γενιές χάθηκαν συζητώντας ότι εγώ έχω δίκιο και εσύ μου έκανες αυτό και εμείς το κάναμε αυτό και ο χρόνος απλώς πέρασε. Πηγαίνετε και κάντε πόλεμο! Τώρα πηγαίνετε να κάνετε πόλεμο με τις ταινίες!

Δεν χρειαζόμαστε ούτε την τηλεοπτική σειρά ‘Famagusta’, ούτε την τηλεοπτική σειρά ‘Μια φορά και έναν καιρό στην Κύπρο’ (που δημιουργήθηκε από την TRT, την τουρκική κρατική τηλεόραση). Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ο κινηματογράφος να μεταδώσει το κοινό μας παρελθόν στην Κύπρο. Έχω πολλούς φίλους που έχουν ακολουθήσει αυτό τον δρόμο τόσο στο βόρειο όσο και στο νότιο τμήμα του νησιού μας. Όσοι έχουν την αγάπη και το θάρρος, ας έρθουν μαζί μας... Έχουμε άφθονο υλικό. Μια αγάπη, μια Κύπρος».

Το τουρκικό σινεμά

Ο Djemal Yildirim αξιολογεί και τις ταινίες που παρήγαγε ο τουρκικός κινηματογράφος και λέει: «Οι ταινίες σχετικά με την Κύπρο που παράγονται από τον τουρκικό κινηματογράφο βασίζονται σε έναν φανατικό τουρκικό εθνικισμό και την υπερβολή. Οι ταινίες αυτές μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: Αυτές που γυρίστηκαν πριν το 1974 και αυτές που γυρίστηκαν μετά το 1974. Στις ταινίες που έγιναν πριν το 1974, ο υπ’ αριθμό ένα εχθρός ήταν η ΕΟΚΑ και οι Τουρκοκύπριοι παρουσιάζονται, όπως οι τουρκικές μειονότητες στη Δυτική Θράκη και στη Βουλγαρία. Δυστυχώς, δεν παρουσιάζεται η κυπριακή κουλτούρα σε αυτές.

Το κύριο θέμα των ταινιών που παρήχθησαν το 1974 και μετά είναι η ‘επιχείρηση Κύπρος’. Σε όλες αυτές τις τουρκικές ταινίες, υπάρχει η ρητορική ‘ο συγγενής σώθηκε από σφαγές’. Σε αυτή την περίοδο, υπάρχουν περίπου 10 ταινίες με μεγάλη δόση προπαγάνδας που έχουν μια κραυγή νίκης και εγωισμού. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη καθώς τα εγγόνια μιας αυτοκρατορίας που είχε χάσει εδάφη, κατά την περίοδο της παρακμής της, για πρώτη φορά είχαν αποκτήσει ένα κομμάτι γης στο εξωτερικό με μια στρατιωτική επιχείρηση, οπότε υπάρχει αρκετό αίσθημα μέθης από τη νίκη και πολλές εταιρείες παραγωγής ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για να αποτυπώσουν αυτό το συναίσθημα στις ταινίες τους. Και βγήκαν ταινίες με μπόλικη σάλτσα περιπέτειας, αγάπη και πόλεμος. Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι ήταν ο Rauf Denktash που είπε ‘stop’ σε μια τέτοια παραπληροφόρηση, όταν συνειδητοποίησε τι συνέβαινε, πήρε την πένα του και έγραψε το σενάριο της ταινίας με τίτλο ‘Υπό Κατοχή’, έστω και αν άργησε λίγο. Αυτή η ταινία από την Τουρκία κυκλοφόρησε το 1993 - σκηνοθετήθηκε από τον Unal Kupeli.

Παρόμοιες κατηγορίες που απευθύνονται στους Ελληνοκύπριους για την τηλεοπτική σειρά «Famagusta» μπορούν να απευθυνθούν και σε αυτή την ταινία. Η ταινία είναι βολική για τέτοιες κατηγορίες. Έτσι, το κύριο ζητούμενο είναι: Από ποια οπτική γωνία βλέπετε τα πράγματα. Όταν βλέπουμε τον ελληνικό κινηματογράφο, δεν παρατηρώ πολλές τέτοιες φανατικές ταινίες για την Κύπρο μετά το 1974. Ο ελληνικός λαός που είχε καταφέρει να απελευθερωθεί από τον ζυγό της χούντας ήταν απασχολημένος με την αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης στην Ελλάδα και επομένως, πιστεύω ότι εκείνο τον καιρό δεν ήταν πολύ ελκυστικό για τους Έλληνες παραγωγούς κινηματογράφου να παράγουν ταινίες με φανατισμό. Αλλά εκείνη την περίοδο ήταν σε άνθηση η παραγωγή ντοκιμαντέρ. Αυτά τα ντοκιμαντέρ στην πραγματικότητα αντανακλούσαν την κοινωνική πραγματικότητα εκείνων των ημερών. Ένα από τα πιο σημαντικά ντοκιμαντέρ για την Κύπρο είναι αυτό με τίτλο ‘Αττίλας '74’. Πρόκειται για ένα πολύ καλό ντοκιμαντέρ. Γράφτηκε και σκηνοθετήθηκε το 1975 από τον Μιχάλη Κακογιάννη, ο οποίος ζούσε στην Ελλάδα. Και το περιεχόμενό του ήταν η ‘επιχείρηση’ στην Κύπρο το 1974 και έτυχε μεγάλης ανταπόκρισης. Σε αυτό το ντοκιμαντέρ εξιστορούνται το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, ‘η επιχείρηση στην Κύπρο’ και ο ρόλος των ΗΠΑ. Προτείνω σε όλους να παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ. Είναι αρκετά επιτυχημένο στην εξιστόρηση της βαριάς τραυματικής κατάστασης στην οποία οδηγήθηκαν οι Ελληνοκύπριοι μετά το 1974 και βοηθά να κατανοήσουμε τις διαθέσεις των Ελληνοκυπρίων εκείνη την περίοδο.

Όταν ερχόμαστε στη δεκαετία του 1990, εμφανίζονται και κάποιες άλλες κυπριακές ταινίες και ντοκιμαντέρ που βασίζονται στη συμφιλίωση και την αντιμετώπιση του παρελθόντος. Ανάμεσά τους, το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Το τείχος μας» παραγωγής του 1993 με τη συνεργασία του Πανίκου Χρυσάνθου και του Νιαζί Κιζιλγιουρέκ».

Η τριλογία

Πολλοί από εσάς θα γνωρίζετε το ντοκιμαντέρ του Djemal Yildirim με τίτλο «My milk father» που έχει προβληθεί σε όλη την Κύπρο, αγγίζοντας τις καρδιές πολλών Κυπρίων. Από τον Ιούλιο φέτος, ο Djemal Yildirim εργάζεται για μια τριλογία και θα αφορά τα γεγονότα από το 1958, το 1963-74 και το 1974, Ήδη έχει κυκλοφορήσει κάποια ντοκιμαντέρ με μνήμες Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων από το 1974. Δουλεύει με δικά του χρήματα, χωρίς χρηματοδότηση. Αποφεύγοντας τους εθνικισμούς.

Η τριλογία του Djemal Yildirim που άρχισε να προβάλλεται και πάνω στην οποία συνεχίζει να εργάζεται.

Η σειρά Famagusta

Προκειμένου να αποφευχθούν οι εθνικισμοί οποιασδήποτε πλευράς, κάθε ταινία ή συγγραφικό έργο πρέπει να αντικατοπτρίζει τις ανάγκες, τις ανησυχίες και τον πόνο όλων των πλευρών στην Κύπρο, όχι μόνο της «μίας πλευράς». Το «Famagusta», όπως γίνεται αντιληπτό, αντανακλά μόνο τη δυστυχία κάποιων Ελληνοκυπρίων, χωρίς να αγγίζει τα δεινά των Τουρκοκυπρίων στην Κύπρο από τη σύγκρουση. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί, όπως επισημαίνει ο Djemal Yildirim, για την τηλεοπτική σειρά του TRT με τίτλο «Μια φορά και έναν καιρό στην Κύπρο». Και αυτή η σειρά αντικατοπτρίζει μόνο τη «μία πλευρά» της ιστορίας - και όχι πολύ καλά ούτε σε αυτό, γι' αυτό και δέχεται πολλές επικρίσεις από τους Τουρκοκύπριους. Για να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον από το άσχημο παρελθόν μας που είναι γεμάτο πόνο και δυστυχία, γεμάτο «αγνοούμενους» και μαζικούς τάφους, πρέπει να κοιτάξουμε όχι μόνο τη δική μας αντανάκλαση στον καθρέφτη, αλλά και την αντανάκλαση των άλλων που έχουν υποφέρει πολύ σε αυτό το νησί. Τόσο οι δύο κύριες κοινότητες του νησιού, δηλαδή οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι, όσο και μικρότερες κοινότητες όπως οι Αρμένιοι, οι Μαρωνίτες και οι Λατίνοι έχουν υποφέρει λόγω της σύγκρουσης και συνεχίζουν να υποφέρουν. Αν δεν δούμε τη συνολική εικόνα, οτιδήποτε κάνουμε θα εξυπηρετεί «εθνικισμούς», συνεχίζοντας έτσι τη διαίρεση και τον διχασμό μεταξύ των κοινοτήτων μας αυτού του τόπου. Πολύ καλά παραδείγματα της πραγματικής αποτύπωσης ιστοριών του νησιού μας είναι αυτά του Huseyin Halil και της Χρυστάλλας Αυγουστή από το ΡΙΚ σε δύο γλώσσες (τουρκικά και ελληνικά) με τίτλο «Κάτω από τον ίδιο ουρανό...».

Η τηλεοπτική σειρά «Famagusta» προκάλεσε αντιδράσεις

Πρόκειται για συνεντεύξεις στις οποίες βοήθησα και εγώ εθελοντικά, όπου απλοί άνθρωποι μιλούσαν για το πώς σώθηκαν από κάποιον από την άλλη κοινότητα. Πολλοί συγγενείς «αγνοουμένων», τόσο Τουρκοκύπριοι όσο και Ελληνοκύπριοι μίλησαν για τον πόνο και την ατελείωτη αναμονή τους και μοιράστηκαν ιστορίες φιλίας με ανθρώπους από την άλλη κοινότητα. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, το ΡΙΚ σταμάτησε αυτές τις υπέροχες ιστορίες με διάφορες προφάσεις, αλλά η σειρά ντοκιμαντέρ παραμένει από τις καλύτερες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα στην Κύπρο, δίνοντας φωνή στους απλούς Κύπριους να μοιραστούν αναμνήσεις -καλές και κακές- από το παρελθόν και δίνοντάς μας μαθήματα για οικοδόμησης του μέλλοντος. Ο Huseyin Halil και η Χρυστάλλα Αυγουστή μας έδειξαν ότι μπορούμε να σκεφτούμε το παρελθόν και να σχεδιάσουμε ένα καλύτερο μέλλον σε αυτή τη γη. Θα είμαστε πάντα ευγνώμονες για το υπέροχο έργο τους καθώς και σε όλους εκείνους όπως ο Πανίκος Χρυσάνθου, ο Niyazi Kizilyurek, ο Djemal Yildirim και άλλοι που εργάζονται όχι «μονόπλευρα», αλλά προσπαθούν να αποτυπώσουν τα συναισθήματα όλων στις κοινότητες αυτού του νησιού.

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99966518