Γράφει η Λουκία Ταξιτάρη*

Με αφορμή τις πρόσφατες εκλογές στις ΗΠΑ, το σημερινό άρθρο εστιάζει σε έναν από τους πιο γνωστούς και δημοφιλείς γλωσσικούς μύθους για την ελληνική γλώσσα: κάποια στιγμή στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών η ελληνική θα γινόταν η επίσημη γλώσσα αλλά έχασε για μία μόνο ψήφο από τα αγγλικά. Αν γινόταν αυτό, η ελληνική θα είχε τη θέση που έχουν σήμερα τα αγγλικά ως lingua Franca - ή διαφορετικά, διεθνής γλώσσα επικοινωνίας. Αν βέβαια, ο μύθος ήτανε αληθινός…    

Προέλευση του μύθου

Η ιστορία ότι τα ελληνικά σχεδόν έγιναν η επίσημη γλώσσα των Ηνωμένων Πολιτειών με μία ψήφο διαφορά συνήθως αναφέρεται στις πρώτες δεκαετίες των Ηνωμένων Πολιτειών, υπονοώντας ότι τα ελληνικά ήταν υποψήφια, μαζί με τα αγγλικά, για επίσημη γλώσσα, και έχασαν εξαιτίας μίας ψήφου. Ωστόσο, αυτός ο μύθος πιθανότατα προήλθε από παρερμηνεία γεγονότων που αφορούσαν τα γερμανικά.

Το ιστορικό γεγονός το οποίο οδήγησε στον μύθο πιθανότατα αφορά μια ψηφοφορία στο Κογκρέσο των ΗΠΑ το 1795 (ή το 1796) σχετικά με τη χρήση της γερμανικής γλώσσας σε ορισμένα ομοσπονδιακά έγγραφα. Η χώρα είχε σημαντικό πληθυσμό γερμανόφωνων, ιδίως στην Πενσυλβανία, και υπήρξε αίτημα από κατοίκους της περιοχής για τη μετάφραση ορισμένων νόμων στα γερμανικά ώστε να εξυπηρετηθούν οι πολίτες που δεν μιλούσαν αγγλικά. Η πρόταση δεν εγκρίθηκε για μία μόνο ψήφο (41 υπέρ, 42 κατά).

Το παραπάνω περιστατικό οδήγησε στη γέννηση του μύθου ότι η γερμανική γλώσσα δεν έγινε επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ για μία μόνο ψήφο. Αυτός ο μύθος ονομάζεται «θρύλος του Muhlenberg». Ο τελευταίος ήτανε ο πρόεδρος της επιτροπής που ψήφιζε για τη μετάφραση των εγγράφων στα γερμανικά, και ήτανε το άτομο που αρνήθηκε να ψηφίσει με αποτέλεσμα να μην εγκριθεί η πρόταση. Μάλιστα ο ίδιος ο Muhlenberg καταγόταν από τη Γερμανία, αλλά υποστήριζε την αγγλική γλώσσα και την αφομοίωση των πληθυσμών σε μία κοινή αμερικανική ταυτότητα. 

Ο θρύλος του Muhlenberg αποτελεί την πιο δημοφιλή προέλευση του μύθου ότι τα γερμανικά δεν έγιναν επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ για μία μόνο ψήφο, αν και υπάρχουν εκεί έξω και άλλες θεωρίες για το πώς κατέληξε να κυκλοφορεί αυτός ο μύθος. Πάντως το σίγουρο είναι ότι δεν αποτελεί μύθο αποκλειστικά για τα ελληνικά.

Ελληνικά, γερμανικά και…    

Πέρα από τις δύο γλώσσες που ήδη αναφέρθηκαν, αντίστοιχοι μύθοι κυκλοφορούν και για άλλες γλώσσες. Για παράδειγμα, απαντάται για τα εβραϊκά, τα οποία κατείχαν ξεχωριστή θέση στην πρώιμη αμερικανική κουλτούρα, ιδιαίτερα μεταξύ των μορφωμένων ελίτ. Για παράδειγμα, πολλά πανεπιστήμια, όπως το Harvard, το Yale και το Princeton, χρησιμοποιούσαν τα εβραϊκά στις επίσημες σφραγίδες και τα συνθήματά τους. Αυτός ο μύθος κυκλοφορεί σε συζητήσεις για την πολιτιστική ιστορία των ΗΠΑ και εμφανίζεται σε ακαδημαϊκά και λαϊκά έργα που εξετάζουν την επιρροή των βιβλικών ιδανικών στην πρώιμη αμερικανική κοινωνία. 

Επίσης, ο μύθος εμφανίζεται για τα γαλλικά και ενδεχομένως σχετίζεται με τη γαλλική επιρροή σε συγκεκριμένες περιοχές των ΗΠΑ, όπως η Λουιζιάνα, όπου υπήρχε σημαντικός γαλλόφωνος πληθυσμός λόγω της ιστορίας της ως γαλλικής αποικίας πριν από την αγορά της Λουιζιάνας το 1803. Αν και τα γαλλικά είχαν σημαντικό ρόλο σε αυτές τις κοινότητες και διδάσκονταν σε ορισμένα σχολεία ή χρησιμοποιούνταν στην τοπική διακυβέρνηση, ποτέ δεν προτάθηκαν ως εθνική γλώσσα σε ομοσπονδιακό επίπεδο. 

Ποια είναι η επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ;

Η αλήθεια είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επίσημη γλώσσα σε ομοσπονδιακό επίπεδο! Τα αγγλικά είναι de facto η γλώσσα που χρησιμοποιείται στην κυβέρνηση, την εκπαίδευση και την καθημερινή ζωή, χωρίς να υπάρχει νόμος που να τα ορίζει ως επίσημη γλώσσα. Πολλές πολιτείες, ωστόσο, έχουν ορίσει τα αγγλικά ως την επίσημη γλώσσα τους, ενώ μερικές πολιτείες αναγνωρίζουν και άλλες γλώσσες ως επίσημες, όπως η Χαβάη (χαβανέζικα) και η Αλάσκα (20 γλώσσες ιθαγενών). Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες φιλοξενούν περισσότερες από 350 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων γλωσσών των ιθαγενών Ινδιάνων, των μεταναστών και της αμερικανικής νοηματικής. 

Τα ελληνικά λοιπόν ποτέ δεν προτάθηκαν για επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ ούτε υπήρξε τέτοια ψηφοφορία στην ιστορία. Αυτό βέβαια δεν στερεί τίποτα από την ελληνική γλώσσα, ή από τις άλλες γλώσσες για τις οποίες κυκλοφορεί αυτός ο μύθος, οι οποίες διατηρούν την πλούσια πολιτιστική τους κληρονομιά, ιστορία και παράδοση. Και ευτυχώς που δεν συνέβη, γιατί τα ελληνικά οξυγονώνουν τον εγκέφαλο και δίνουν ιδιαίτερες γνωστικές ικανότητες στους ομιλητές! Ή μήπως όχι; Η απάντηση στο επόμενο επεισόδιο…

*Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος