Θέατρο Ριάλτο

Σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια [polignosi.com] το σινεμά Ριάλτο χτίστηκε το 1933 αποτελώντας τον πρώτο σύγχρονο, για τα πρότυπα της εποχής, κινηματογράφο στην Κύπρο.

Εμπνευστές του Ριάλτο ήταν οι αδελφοί Χρυσοχού, με καταγωγή από τα Δωδεκάνησα και εμπειρία από την Αμερική, φιλόδοξοι επιχειρηματίες και φιλότεχνοι, που διαχειρίζονταν τότε το «Θέατρο Χ΄ Παύλου».

Όπως αναφέρεται στην Εγκυκλοπαίδεια, οι αδελφοί Χρυσοχού ήθελαν να δημιουργήσουν όχι μονάχα έναν νέο και άνετο χώρο θεάματος, αλλά ένα από τα καλύτερα και πιο σύγχρονα θέατρα της Ανατολής. Για τον σκοπό αυτό ανέθεσαν το έργο στον διακεκριμένο αρχιτέκτονα και μηχανικό της Κυπριακής Εργοληπτικής Εταιρείας, τον γερμανοεβραίο Μπένζαμιν Γκούνσμπεργκ, ο οποίος σχεδίασε και οικοδόμησε ένα μοντέρνο σε όψη αλλά και εσωτερική λειτουργία θέατρο, με πλατεία, εξώστη και μπαλκόνια, μεγάλη σκηνή, αρκετά καμαρίνια και ακόμη κάτι πρωτοποριακό για την εποχή – ένα υπόγειο καπνιστήριο.

​

​

Το νέο αρχιτεκτονικό και πολιτιστικό στολίδι της Λεμεσού εγκαινιάστηκε στις 26 Μαρτίου του 1933, φιλοξενώντας τόσο κινηματογραφικές όσο και θεατρικές παραγωγές, το Ριάλτο παρέμεινε ένα ζωντανό σημείο αναφοράς στην πολιτιστική ζωή της Λεμεσού για σχεδόν πενήντα χρόνια. Όμως έχοντας να αντιμετωπίσει πρώτα την είσοδο της τηλεόρασης κ’ αργότερα του βίντεο, καθώς και τις συνέπειες της εισβολής που μοίρασε το νησί το 1974, το σινεμά Ριάλτο έκλεισε τις πόρτες του στο κοινό στα μέσα του 1980.

Η πώληση

Στην Εγκυκλοπαίδεια, σημειώνεται ότι, οι οραματιστές αδελφοί Χρυσοχού δεν ευτύχησαν να βιώσουν την πορεία του Ριάλτο ως ιδιοκτήτες, αφού σχεδόν αμέσως το πώλησαν στην εταιρεία Ν.Π. Λανίτης. Το θέατρο ενοικιάστηκε αρχικά στον Νίκο Κυπριανού, ιδιοκτήτη των σινεμά «Μαγικό Παλάτι» και «Μαγικός Κήπος» στη Λευκωσία, τον πρώτο άνθρωπο που έφερε στην Κύπρο κινηματογραφικό εξοπλισμό και κινηματογραφικές ταινίες. Λίγο αργότερα, η διαχείριση του θεάτρου ανατίθεται στον υπάλληλο της εταιρείας Λανίτη, Χριστόφορο Μαλακάσα . Ο Μαλακάσας για μισό σχεδόν αιώνα ήταν η ψυχή του θεάτρου και ταύτισε το όνομά του με το Ριάλτο σε τέτοιον βαθμό, που οι Λεμεσιανοί θεωρούσαν ότι το θέατρο είναι δικό του.

Όπως καταγράφεται, η αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας και ο ανταγωνισμός του υποκόσμου με επίκεντρο την Πλατεία Ηρώων η οποία έγινε η πιο κακόφημη περιοχή της Λεμεσού, ο θάνατος του Χριστόφορου Μαλακάσα, η επιβολή φόρου θεάματος, το άνοιγμα του Παττιχείου Δημοτικού Θεάτρου το 1987, και μαζί με αυτά η εμφάνιση και ραγδαία εξάπλωση του βίντεο που επέφερε ένα εξοντωτικό πλήγμα στους κινηματογράφους, οδήγησαν στο κλείσιμο του Ριάλτο. Η εταιρεία Ν.Π.Λανίτης αποφασίζει να το πωλήσει ή να το κατεδαφίσει. Οι μπουλντόζες, εκείνη την πρώιμη μεταεισβολική εποχή της άναρχης και ασύδοτης ανάπτυξης, δεν άφηναν τίποτα όρθιο.

Η Εγκυκλοπαίδεια, αναφέρει, επίσης, ότι στο όνομα της ανάπτυξης χαλούσαν ιστορικά κτήρια και παραδοσιακά σπίτια, ωστόσο, στην περίπτωση του Ριάλτο, οι δημότες της Λεμεσού αντέδρασαν άμεσα και ανέτρεψαν τις προσπάθειες για κατεδάφισή του.

Στις πρωτοβουλίες και κινητοποιήσεις των πολιτών ανταποκρίθηκε, ευτυχώς, ένας άλλος ιστορικός πνεύμονας της πόλης, που έγραψε τη δική του λαμπρή ιστορία συμβάλλοντας τα μέγιστα στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξή της. Πρόκειται για το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού, το οποίο αγόρασε την ύστατη στιγμή το 1991, το εγκαταλελειμμένο και απειλούμενο με κατεδάφιση θέατρο έναντι του ποσού των 170,000 λιρών Κύπρου. Η σωτήρια παρέμβαση του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού και η σοφή απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου και της διεύθυνσής του, για να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο και άρτια εξοπλισμένο θέατρο που να καλύπτει τις ανάγκες των καλλιτεχνών και να ικανοποιεί στο έπακρον το φιλότεχνο κοινό, έδωσε το έναυσμα όπως και τότε που πρωτοδημιουργήθηκε το Ριάλτο, για τη γενική ανάπλαση και αναγέννηση της Πλατείας Ηρώων.

Cyprus Film Days 2018. Φωτ.: Ριάλτο.

ISSFC 2023. Πηγή: @isffc, Facebook page.

Από το Μάιο του 1999 το ΡΙΑΛΤΟ λειτουργεί ως πολιτιστικός πολυχώρος για εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου, έχοντας κερδίσει τη θέση του στη ζωή και την καρδιά όχι μόνο των Λεμεσιανών, αλλά και όλων των κατοίκων της Κύπρου.

[Περισσότερα για την πορεία του Θεάτρου Ριάλτο, εδώ.]

Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας

Το Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, χωρητικότητας 1000 θέσεων, βρίσκεται στην Οδό Μουσείου και για εξήντα σχεδόν χρόνια αποτελεί τον κύριο πυρήνα της πολιτιστικής ζωής της πρωτεύουσας.

Οι εκδηλώσεις που έγιναν εκεί αμέσως μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και οι παραστάσεις που έδωσε ο ΘΟΚ συνέδεσαν το χώρο με την σύγχρονη ιστορία του τόπου.

Η απόφαση για την ανέγερση του Δημοτικού Θεάτρου λήφθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1956 επί δημαρχείας Θεμιστοκλή Δέρβη. Οι εργασίες ανέγερσής του ξεκίνησαν δύο χρόνια αργότερα με σχεδιαστή του νεοκλασικού ρυθμού κτιρίου, τον Ελλαδίτη σκηνογράφο Γιώργο Χατζηδάκη και πολιτικό μηχανικό τον Μάριο Σανταμά.

Στη πρώτη φάση κατασκευή του στοίχισε 120 χιλιάδες λίρες όμως οι εργασίες διακόπηκαν λόγω του θανάτου του Γιώργου Χατζηδάκη. Στα 1964 το έργο ανέλαβε να φέρει εις πέρας ο αρχιτέκτονας Πεύκιος Γεωργιάδης. Η δεύτερη φάση ξεκίνησε το 1965 και έφτασε στο τέλος της το 1967. Για την ολοκλήρωση του έργου χρειάστηκαν ακόμη 83 χιλιάδες λίρες.

Τη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας εγκαινίασε στις 26 Μαρτίου 1967 το Εθνικό Θέατρο Ελλάδος (ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου δεν είχε ακόμη ιδρυθεί), με το έργο του Γρηγόρη Ξενόπουλου "Το μυστικό της Κοντέσας Βαλέρενας" και πρωταγωνίστρια την Κυβέλη (Ανδριανού). Τα επίσημα εγκαίνια τέλεσε ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος.

Μέχρι το 1971 το Δημοτικό Θέατρο δεν χρησιμοποιείτο πολύ. Το 1971, με την ίδρυση του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, το Δημοτικό Θέατρο ήταν σε θέση να δεχτεί τον κύριο ενοικιαστή του, τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Πρώτη παράσταση του ΘΟΚ στο Δημοτικό Θέατρο ήταν ο «Αγαμέμνονας» σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζίσκου στις 18 Νοέμβριου 1971.

Προβλήματα στο κτίριο

Τον Απρίλιο του 2003, με επιστολή του ο Δήμαρχος Λευκωσίας Μιχαλάκης Ζαμπέλας ανακοίνωσε το κλείσιμο του Θεάτρου για σκοπούς ανακαίνισης αφού το σαραντάχρονο πια Δημοτικό Θέατρο χρειαζόταν το δικό του φρεσκάρισμα, το οποίο και έγινε. Το θέατρο ανακαινίστηκε το 2005, ωστόσο τρία χρόνια αργότερα η στέγη του κατέρρευσε συγκεκριμένα στις 10 το βράδυ της 11ης Ιουνίου 2008, ευτυχώς χωρίς θύματα. Από το 2008 το κτήριο παρέμεινε σε αχρησία, μέχρι την επανέναρξη των εργασιών αναδημιουργίας του το 2017.

Πλήρης ανακαίνιση

Ο πρόεδρος της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, στα εγκαίνια του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας στις 18 Ιουνίου 2019. Πηγή: @NicosiaMunicipalTheatre, Facebook page.

Τα εγκαίνια του Δημοτικού Θεάτρου πραγματοποιήθηκαν από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη και τον δήμαρχο Κωνσταντίνο Γιωρκάτζη, την Τρίτη 18 Ιουνίου 2019, μετά την ολοκληρωμένη συνολική ανακαίνιση και τον πλήρη εκσυγχρονισμό του.

Το κόστος του όλου έργου στοίχισε γύρω στα €8,7 εκατ. ευρώ. Το θέατρο ουσιαστικά δημιουργήθηκε από τη αρχή, πέραν από τις ιστορικές όψεις του (και κυρίως τη νεοκλασικού χαρακτήρα πρόσοψη), οι οποίες συντηρήθηκαν διατηρώντας τον παλιό χαρακτήρα του κτηρίου.

Άντης Σκορδής, β, 2025. Πηγή: @NicosiaMunicipalTheatre, Facebook page.

[Επιμέλεια κειμένου: Χριστοθέα Ιακώβου/ Πληροφορίες από την Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια/ Polignosi]