Η νέα τάση στο σινεμά - που δεν είναι και τόσο νέα εδώ που τα λέμε – και που τέμνει διαγωνίως την μεγάλη πλειοψηφία των ταινιών τέχνης, είναι έργα που ασχολούνται με θέματα και προβλήματα κοινά και καθημερινά. Πράματα που μπορούν να συμβούν στον καθένα μας, που συμβαίνουν γύρω μας, δίπλα μας, στη γειτονιά μας, στην πόλη μας, τα οποία ωστόσο μέσα στη ροή της καθημερινότητάς μας, τους έντονους ρυθμούς που απαιτεί το σύστημα που ζούμε και τον κοινωνικό περιορισμό του καθενός μας στο προσωπικό του είναι, δεν έχουμε χρόνο να σταθούμε και να δούμε το βάθος τους. Να συ-ζήσουμε δηλαδή με φαινόμενα που όχι μόνο λαμβάνουν χώρα δίπλα μας αλλά κάποτε μας αγγίζουν, είναι κομμάτι της ζωής μας. Ένα πολύ απλό παράδειγμα: Πόσοι από μας ξέρουμε λίγα πράματα για την οικιακή μας βοηθό ή τη φροντήστρια της μάνας μας πέρα από το από που μας έρχεται και το όνομά της. Άσε που και το όνομα βαριόμαστε να το μάθουμε και τη φωνάζουμε «Μαρία» ή «Άννα». Το τι γίνεται μέσα στη ψυχή της, όταν έχει 2 ή 3 ή 4 στόματα μακρυά που περιμένουν το μηνιάτικο, η αλλοτρίωσή μας δεν μας επιτρέπει να το μάθουμε ποτέ κι ας ζούμε 3 και 5 και 8 χρόνια μαζί της. Ίσως γιατί είναι επικίνδυνο. Η γνώση απαιτεί και ευθύνη.
Το σινεμά σταματά σ’ αυτά τα μικρά της ζωής, διεισδύει μέσα τους και μας τα αναπαριστά μπροστά στα μάτια μας σαν μια συμπυκνωμένη ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Ο θεατής, που συμμετέχει σ’ αυτό το παιχνίδι της θέασης, κάμνει ουσιαστικά αυτό που θα μπορούσε να κάμει, αν σταματούσε μπροστά σε μια ιστορία που πραγματοποιείται δίπλα του και την παρατηρούσε μέσα στο χρόνο. Το κινηματογραφικό έργο του προσφέρει μια τέτοια ιστορία ημερών, μηνών ή χρόνων συμπυκνωμένη μέσα σε μιάμιση-δύο ώρες. Τον κάμνει να συμ-πάσχει με τα δρώμενα, να ταυτιστεί με τον ήρωα και μέσα από την ιστορία του να «καθαρίσει» τη ψυχή του από το φλοιό της καθημερινότητας και να την αφήσει γυμνή με τις ευαισθησίες, τους φόβους της και την ανθρωπιά της.
Αυτό είναι το μισό της τάσης που μιλούσαμε. Αυτό υπήρχε πάντα στο καλό σινεμά. Το άλλο μισό, που είναι κομμάτι του σύγχρονου σινεμά, είναι να παρουσιάζονται αυτές οι μικρές ιστορίες με ένα ευχάριστο τρόπο. Στη βιομηχανία του κινηματογράφου τέχνης δεν αρέσουν τα κλάματα και τα μαράζια. Γι αυτό και τα προβλήματα κι ο πόνος, που έτσι κι αλιώς δεν μπορούν να παραγραφούν από την ανθρώπινη ζωή, πιπερώνονται με «θετικούς» ήρωες, που μπορεί να πάσχουν από τα πάμπολλα κακά κι ανάποδα του κόσμου μας αλλά στέκουν απέναντί τους με χιούμορ και πολιτική ορθότητα. Δράματα λοιπόν ναι, ποτέ όμως απελπισία και παραίτηση. Ο καλός θεός του «καλού» σινεμά έχει τη συνταγή της ευτυχίας ακόμα και στα δύσκολα.
Τέτοιες είναι οι ταινίες των πρώτων ημερών στο φετεινό Βερολίνο: Όμορφες και γλυκόπικρες. Μα και λίγο πονηρές κάτω από τα πούτρα της ομορφιάς τους.
Η ουγγαρέζικη «Σχετικά με το σώμα και τη ψυχή» (Testrol es lelekrol) της Ildiko Enyedi μας παρουσιάζει μιαν ερωτικήν ιστορία με ένα πρωτότυπο και παραστατικό τρόπο. Υπάρχουν τρία μοτίβα στην ταινία: Οι εικόνες δυο ελαφιών στο δάσος, ενός αρσενικού και ενός θηλυκού. Οι εικόνες βοδιών που οδηγούνται στη σφαγή σε ένα σύγχρονο σφαγείο. Και οι εικόνες δυο μοναξιασμένων ανθρώπων, που σιγά-σιγά οδηγούνται στο δύσκολο παιχνίδι του έρωτα. Το μοτίβο με τα βόδια σμίγει εύκολα με τους ανθρώπους, καθώς αυτοί εργάζονται στο σφαγείο κι η μοιραία πορεία των ζώων προς τον θάνατο είναι κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Εκείνα όμως τα θλιμένα τους μάτια πίσω από τα κάγκελα του θανάτου δε φαίνονται να είναι τυχαίες καταγραφές μιας καθημερινότητας. Κάπου καθρεφτίζουν και τη μοίρα των ηρώων, που η ζωή τους φαντάζει μια μοιραία πορεία στο πουθενά. Κι οι εικόνες των ελαφιών, που γυρνούν σε ένα χιονισμένο δάσος και κοιτάζουν το ένα το άλλο, πλησιάζουν και αλληλομυρίζονται, μπορεί να αντιπαρατίθενται στους συγγενείς τους, τα βόδια με την άδραστη μοίρα τους. Πού όμως δένει αυτό με την ιστορία των ανθρώπων; Το δέσιμο θα γίνει αργότερα, όταν θα αποκαλυφτεί ότι είναι το κοινό όνειρο των πρωταγωνιστών, αυτό που θα σπάσει τα χείτη της απομόνωσής τους και θα τους φέρει κοντά. Η ταινία χρησιμοποιά τις σκληρές, ωμές εικόνες του σφαγείου προφανώς για να σοκάρει και να προκαλέσει τον θεατή υποβάλλοντάς του τη σκληρότητα του να ζεις στη μοναξιά και την περιφρόνηση των άλλων. Οι ήρωές μας θα τα καταφέρουν στο τέλος. Τα όνειρά τους θα σταματήσουν. Δε νομίζω όμως πως θα εξαφανιστούν και τα θλιβερά βλέμματα των βοδιών μέσα στα σφαγεία.
Η «Φελισιτέ» (Felicite) είναι μια γυναίκα του Κογκό και ο τίτλος μιας ταινίας. Η ιστορία της μπανάλ και χιλιοειπωμένη: Η μάνα που πολεμά για να σώσει το παιδί της μετά από ένα δυστύχημα. Στη μαύρη Αφρική, που δεν έχει κοινωνικές πρόνοιες, μια τέτοια «ατυχία» σημαίνει άφθονο χρήμα και οικονομική αιμορραγία για τον άτυχο. Κατανοητό το πλαίσιο της ιστορίας και τα ανθρώπινα αδιέξοδα. Η ταινία είναι όμως κάτι πολύ παραπάνω. Είναι μια γραφή κάπως περίεργη για τα «δυτικά» μας μάτια, κάτι που έχει να κάμει προφανώς με την άγνωστή μας μαύρη κουλτούρα. Φιγούρες βουβές, φιγούρες φλύαρες κι απελπισμένες, δρόμοι στη σκόνη και το σπουπιδαριό, μαύρες ψυχές, που πάλλονται στα πάθη της ζωής, και μας εκπλήττουν με τον πλούτο και την υπομονή τους.
Το «Τελικό πορτραίτο» (Final portrait) είναι μια απολαυστική ταινία, που παίζει με ένα φετίχ του δυτικού πολιτισμού: τον προγραμματισμό και την οργάνωση. Ότι δηλαδή έχει σχέση με την ορθολογική χρήση του χρόνου και την πειθαρχία, τις προϋποθέσεις της καπιταλιστικής επιτυχίας. Εξού και η φίλτατη ρήση «ο χρόνος είναι χρήμα». Εδώ ένας καλλιτέχνης πατά πάνω στην αγία τράπεζά του πολιτισμού μας ανατρέποντας σαδιστικά και ξεδιάντροπα τα ιερά και τα όσια του. Ο Αλμπέρτο Τζιακομέττι είναι ένας καλλιτέχνης, που τα έργα του γίνονται ανάρπαστα στην αγορά. Μια φορά προτείνει σε ένα κριτικό τέχνης από τη Νέα Υόρκη να του δώσει δυο-τρεις ώρες για να τον ζωγραφίσει. Κι ασφαλώς αυτός γοητεύεται από την πρόταση και αποδέχεται. Οι ώρες όμως γίνονται μέρες και οι μέρες βδομάδες. Ο Τζιακομέττι βάζει χρώματα και σβύνει, ξαναβάζει και ξανασβύνει και ποτέ δεν νιώθει ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα. Κάμνει μαζί του διαλείμματα, περιπάτους, επισκέψεις σε εστιατόρια κι ο κριτικός αναβάλλει και ξανααναβάλλει την επιστροφή του στη Νέα Υόρκη. Το πορτραίτο πάντα εκεί ατέλειωτο, η ελπίδα του μοντέλλου-κριτικού άπειρη, και το τέρας της ζωγραφικής στις κινήσεις του εκκρεμούς: βάψε-σβήσε. Όταν κάποια στιγμή τα όρια του κριτικού τελειώνουν και λέει το τέλος για την καρέκλα του μοντέλλου, τότε θα πάρει επιτέλους το «τελικό πορτραίτο» μαζί του, που κατά τον Τζιακομέττι αποτελεί μιαν ατέλειωτη δουλειά.
Η αυστριακή ταινία με τον τίτλο «Αγριος ποντικός» (Wilde Maus) παίρνει ένα από τα σύγχρονα σοβαρά θέματα, το δράμα της απόλυσης ενός μεγάλου σε ηλικία εργαζόμενου και επιχειρεί να την μετατρέψει σε ένα χιουμοροποιημένο δράμα, δηλαδή ολίγον κλάμα και ολίγον γέλιο. Εγώ που είμαι κάπως ανεπίδεκτος στο γερμανικό και αυστριακό χιούμορ, όχι μόνο δυσκολεύτηκα να απολαύσω αυτό τον συγκερασμό αλλά και δε μπόρεσα να καταλάβω αν η παιδαριώδης πλοκή του έργου ανταποκρίνεται στην αυστριακή ψυχολογία ή αποτελεί το αποτέλεσμα μιας παρα φύσιν συν-εύρεσης.
Οι ιδιοκτήτες της ιστοσελίδας parathyro.politis.com.cy διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρούν σχόλια αναγνωστών, δυσφημιστικού και/ή
υβριστικού περιεχομένου, ή/και σχόλια που μπορούν να εκληφθεί ότι υποκινούν το μίσος/τον ρατσισμό ή που
παραβιάζουν οποιαδήποτε άλλη νομοθεσία. Οι συντάκτες των σχολίων αυτών ευθύνονται προσωπικά για την δημοσίευση τους.
Αν κάποιος αναγνώστης/συντάκτης σχολίου, το οποίο αφαιρείται, θεωρεί ότι έχει στοιχεία που αποδεικνύουν το αληθές του
περιεχομένου του, μπορεί να τα αποστείλει στην διεύθυνση της ιστοσελίδας για να διερευνηθούν. Προτρέπουμε τους αναγνώστες
μας να κάνουν report / flag σχόλια που πιστεύουν ότι παραβιάζουν τους πιο πάνω κανόνες. Σχόλια που περιέχουν URL / links σε
οποιαδήποτε σελίδα, δεν δημοσιεύονται αυτόματα.
Πολιτική Δημοσίευσης Σχολίων
Οι ιδιοκτήτες της ιστοσελίδας parathyro.politis.com.cy διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρούν σχόλια αναγνωστών, δυσφημιστικού και/ή υβριστικού περιεχομένου, ή/και σχόλια που μπορούν να εκληφθεί ότι υποκινούν το μίσος/τον ρατσισμό ή που παραβιάζουν οποιαδήποτε άλλη νομοθεσία. Οι συντάκτες των σχολίων αυτών ευθύνονται προσωπικά για την δημοσίευση τους. Αν κάποιος αναγνώστης/συντάκτης σχολίου, το οποίο αφαιρείται, θεωρεί ότι έχει στοιχεία που αποδεικνύουν το αληθές του περιεχομένου του, μπορεί να τα αποστείλει στην διεύθυνση της ιστοσελίδας για να διερευνηθούν. Προτρέπουμε τους αναγνώστες μας να κάνουν report / flag σχόλια που πιστεύουν ότι παραβιάζουν τους πιο πάνω κανόνες. Σχόλια που περιέχουν URL / links σε οποιαδήποτε σελίδα, δεν δημοσιεύονται αυτόματα.