Έπειτα είναι η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Πατησίων, αλλά και στα 3.000 τ.μ. του αναβαθμισμένου εκθεσιακού χώρου «Νίκος Κεσσανλής» στην οδό Πειραιώς.

Το Μουσείο Μπενάκη με τα παραρτήματα της Πειραιώς, την Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης αλλά και το ανεκμετάλλευτο μέχρι σήμερα Κέντρο διατήρησης παραδοσιακών τεχνικών κλωστοϋφαντουργίας Μέντης, όπου τον Δεκέμβριο ο Aboubakar Fofana έβαψε νήματα για τη δημιουργία του σελιδοδείκτη του μεγάλου καταλόγου The Reader της documenta 14.

O Aboubakar Fofana δημιουργεί τους σελιδοδείκτες για τον κατάλογο The Reader.

Στους κύριους εκθεσιακούς χώρους περιλαμβάνεται και το Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων στο Πάρκο Ελευθερίας, το Ωδείο Αθηνών και το Ίδρυμα Τσαρούχη στο Μαρούσι.

Παράλληλα, συνεργαζόμενοι φορείς θα λειτουργήσουν ως “δορυφόροι”: Mουσεία όπως το Βυζαντινό, το Αρχαιολογικό, το Επιγραφικό και το Νομισματικό θα στεγάσουν από ένα έργο «το οποίο θα λειτουργήσει σαν εφαλτήριο και αφορμή για να περιηγηθούν οι επισκέπτες στους υπόλοιπους χώρους τους» όπως είπε η διευθύντρια επικοινωνίας της documenta 14, Henriette Gallus, κρατώντας στο χέρι της το μοναδικό αντίτυπο του daybook, του μικρότερου και πιο συνοπτικού καταλόγου της documenta, άρτι αφιχθέντος από το τυπογραφείο. Σε αυτόν περιλαμβάνονται τα ονόματα των 160 καλλιτεχνών που συμμετέχουν στη διοργάνωση, μαζί με τα έργα τους.

Τα 160 ονόματα όμως δεν ειπώθηκαν προχθές καθώς στις 6 Απριλίου θα ακολουθήσει και άλλη συνέντευξη Τύπου, όπου θα γίνουν οι σχετικές ανακοινώσεις παρουσία των 1.400 δημοσιογράφων απ’ όλον τον κόσμο που θα έρθουν στην Αθήνα για το πρώτο τριήμερο της διοργάνωσης μαζί με τους 5.500 εικαστικούς, επιμελητές και θεωρητικούς της τέχνης που θα έχουν ταξιδέψει για τον ίδιο σκοπό. Δεν ειπώθηκε βεβαίως ούτε ποιοι θα είναι οι Έλληνες καλλιτέχνες που θα συμμετάσχουν σε αυτή την πολυπολιτισμική διοργάνωση τέχνης. «Σίγουρα το ποσοστό των Ελλήνων θα είναι μεγαλύτερο από εκείνο άλλων εθνικοτήτων» είπε απλώς η Gallus.

Ενδιαφέρουσα προμηνύεται η παρουσία της διοργάνωσης μέσα στην πόλη και τις πλατείες της. Γιατί η documenta 14 θα λειτουργήσει και ως ένα μεγάλο, ανοιχτό μουσείο, καθώς μεγάλες εγκαταστάσεις ή performances –ή ο συνδυασμός τους– θα παρουσιαστούν στις πλατείες Συντάγματος, Αυδή, Κοτζιά και Βικτωρίας ή σε αρχαιολογικούς χώρους και την οδό Αρεοπαγίτου.

Performance του Ibrahim Mahama στο Σύνταγμα.

Το παρών στη συνεργασία θα δώσουν και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, το Θέατρο Άττις και οι κινηματογράφοι Στέλλα και Τριανόν. Ο δήμαρχος Αθηναίων δεν μπορούσε να κρύψει τον ενθουσιασμό του. «Είναι μια μεγάλη γιορτή τέχνης και στο πρώτο τριήμερο των εγκαινίων θα επισκεφτούν την πόλη χιλιάδες δημοσιογράφοι και επαγγελματίες της τέχνης», δήλωσε ο Γιώργος Καμίνης. Η συνεργασία του δήμου «με τα όποια προβλήματά της» έχει υπάρξει εξάλλου αγαστή και, όπως είπε, «μας έμαθε να συνεργαζόμαστε καλύτερα». Είχε και συγκεκριμένα «παράπλευρα» αποτελέσματα, όπως το Δίκτυο Πολιτισμού της Αθήνας, το οποίο συστάθηκε με την αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (για έναν χρόνο) προκειμένου να φέρει σε επαφή 34 πολιτιστικούς φορείς της πόλης. Προέκυψε από την ανάγκη συνεννόησης των πολιτιστικών φορέων της Αθήνας και συστηματοποίησης της πληροφορίας και στην παρούσα φάση λειτουργεί συμπληρωματικά με τη documenta 14, με πρωτοβουλία του Δήμου.

Αναζητήστε το κίτρινο φυλλαδιάκι το οποίο περιλαμβάνει τους συνεργαζόμενους φορείς (Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Μουσείο Ακρόπολης, Μπιενάλε Αθήνας κ.α.) και τις εκδηλώσεις και εκθέσεις που θα διοργανώνονται σε αυτούς μέχρι και τον Σεπτέμβρη. Mένει βέβαια να δούμε κατά πόσο θα συνεχιστούν οι συνεργασίες όταν δεν θα υπάρχει πια το δέλεαρ της λαμπερής documenta.

Το Ίδρυμα Τσαρούχη

Mία, ας την πούμε τρανταχτή «είδηση», είναι ότι η διοργάνωση θα διαθέσει ένα μέρος από τη χρηματοδότηση που απαιτείται για την αποκατάσταση και την ανακαίνιση του υπό κατάρρευση κτιρίου του Ιδρύματος Τσαρούχη στο Μαρούσι. Δεν ήταν κρυφό ότι Σίμτσικ και η documenta διατηρούσαν θερμό το ενδιαφέρον τους για το σπίτι του Γιάννη Τσαρούχη που παραμένει κλειστό από το 2012.

Αυτό που έγινε επίσημο στη συνέντευξη Τύπου είναι ότι χάρη σε αυτούς, 100.000 ευρώ θα διατεθούν για σωστικές εργασίες προκειμένου να θωρακιστεί το κτίριο και να είναι επισκέψιμο στη διάρκεια της documenta 14. Σε αυτό το κυριολεκτικό work in progress, θα παρουσιάζονται στο κοινό οι μελέτες αποκατάστασης του αρχιτεκτονικού γραφείου CF Company που τις έχει αναλάβει, αλλά και έργα του Τσαρούχη.

Το Ίδρυμα Τσαρούχη αποτελεί την προσωπική εμμονή του Άνταμ Σίμτσικ, το προσωπικό του στοίχημα και εν πάσει περιπτώσει είναι ένα πρότζεκτ υλοποιήσιμο, σε αντίθεση με τη βίλα του Ιόλα στην Αγία Παρασκευή όπου τα ερείπια είναι αδύνατον να αναγεννηθούν από τις στάχτες τους. Το Ίδρυμα Τσαρούχη και το αρχιτεκτονικό γραφείο των Στάμου Φαφαλιού και Στέλιου Κούτσικου ευελπιστούν ότι θα βρεθούν και τα υπόλοιπα χρήματα για την αποπεράτωση μέσα από δωρεές. Με δυο λόγια, ερχόμαστε στο κρίσιμο μέρος: μένει να αποδειχθεί πώς θα αξιοποιήσει η πόλη και οι θεσμοί της την ευκαιρία που τους δίνεται. Τουλάχιστον να συμφωνήσουν κατ’ αρχάς «ότι η σύγχρονη τέχνη είναι σημαντική αυτή τη χρονική στιγμή» όπως πολύ εύστοχα είπε ο Σίμτσικ.

Φοβού τους Γερμανούς (και Πολωνούς κ.λπ.)

«Εμείς είμαστε ξένοι και φέρνουμε δώρα που είναι ζόρικα (tricky)» δήλωσε ο Σίμτσικ κάποια στιγμή. «Τα καλά πράγματα σε αυτή τη χώρα δεν έχουν διάρκεια» είχε πει νωρίτερα ο Καμίνης αναφέροντας ακροθιγώς τη μεγάλη πρόκληση που περιμένει την πόλη και τους θεσμούς της μετά από την έλευση της documenta 14. Εκτός λοιπόν από το μισοτελειωμένο Μουσείο Τσαρούχη, στην πόλη θα μείνει σίγουρα η εγκατάσταση «Desire Line» του David Harding στο Πάρκο Ριζάρη, στην οποία δύο στίχοι από το ποίημα «Cascando» (1936) του Samuel Beckett θα οριοθετούν τα αυτοσχέδια μονοπάτια του πάρκου.

Στη λιγότερο φαντασμαγορική παρακαταθήκη περιλαμβάνεται το συντηρημένο πλέον αναλογικό συνθεσάιζερ EMS Synthi 100, ένα μοναδικό στο είδος του όργανο, το οποίο ανήκει στο Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας που ίδρυσε ο μεγάλος συνθέτης Γιάννης Ξενάκης. Θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής καθώς τέσσερις συνθέτες έχουν συνθέσει μουσική ειδικά για αυτό.

To Synhti 100 του ΚΣΥΜΕ που συντηρήθηκε από την documenta 14

Θα μείνει και η –επίσης συντηρημένη πλέον– κόπια της ταινίας του βωβού ελληνικού κινηματογράφου «Κοινωνική σαπίλα» (1932) του Στέλιου Τατασόπουλου.

Τέλος, αυτό που θα μπορούσε να μείνει, μαζί ενδεχομένως με κάποια έργα για τα οποία θα πρέπει να ενδιαφερθεί και η ίδια η πόλη για αυτά, θα μπορούσαν να είναι ορισμένες πτυχές της μεθοδολογίας της documenta με βασικότερο τον επαναπροσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε, αντιμετωπίζουμε και αξιολογούμε τους θεσμούς που έχουμε. Δεν είναι όμως επί του παρόντος αυτή η συζήτηση.

Για την ώρα, η documenta 14 εκπλήττει ευχάριστα με τη φιλομάθεια και τη δημιουργική φιλοδοξία της, πάνω που είχε σχεδόν ξεχαστεί ότι σε δυο εβδομάδες περίπου κάνει εγκαίνια στην Αθήνα η μεγαλύτερη εικαστική διοργάνωση στον κόσμο.Συνέβαλλε σε αυτό η –έστω φιλοσοφημένη όσο και υπολογισμένη– μυστικοπάθεια των διοργανωτών και της επιμελητικής ομάδας της οποίας προΐσταται ο Άνταμ Σίμτσικ, μια συνειδητή απόπειρα να χαράξει η διοργάνωση την εντελώς προσωπική της διαδρομή, μακριά από γνωστά σχήματα και καλούπια.

Water under the bridge, που λένε και οι Άγγλοι. Σαν να διαφαίνεται ότι η documenta 14 αφήνει πίσω της τις αστοχίες του παρελθόντος και του δημόσιου προγράμματος στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων στο Πάρκο Ελευθερίας, τα βερμπαλιστικά κείμενα, το προτεταμένο δάχτυλο και την ξύλινη γλώσσα και υπόσχεται ότι δεν θα επιμορφώσει (μόνο), αλλά θα κάνει το κοινό να χαρεί τη μεγάλη γιορτή. Εξάλλου, όπως είπε ο Σίμτσικ στη συνέντευξη Τύπου, «ουσιαστικά, η documenta δεν υπάρχει. Μέχρι στιγμής λειτουργεί ως η προβολή προσδοκιών. Ό,τι την αφορά είναι σχεδιασμένο έως έναν βαθμό αλλά ταυτόχρονα όλα είναι ένα πείραμα».

* Η documenta εγκαινιάζεται στην Αθήνα στις 8 Απριλίου και θα διαρκέσει έως τις 16 Ιουλίου. Στο Κάσελ τα εγκαίνια είναι προγραμματισμένα για τις 10 Ιουνίου και η διάρκεια της έκθεσης είναι έως τις 17 Σεπτεμβρίου 2017.