Αποστολή στη Χάγη: Ευάγγελος Αρεταίος

Τέσσερα ψηφιδωτά από εκκλησίες της κατεχόμενης Κύπρου που είχαν συληθεί λίγο μετά την τουρκική εισβολή του 1974 επέστρεψαν χθες [Δευτέρα 21 Ιανουαρίου] στην Κυπριακή Δημοκρατία, μετά από πολύχρονο αγώνα και συντονισμένες προσπάθειες του ιδρύματος Walk of Truth με ευρωπαϊκές αστυνομικές αρχές, διεθνείς δικηγόρους και πολιτικούς από σημαντικές ευρωπαϊκές χώρες.

Η τελετή επαναπατρισμού των κλεμμένων θησαυρών της κυπριακής πολιτιστικής κληρονομιάς έγινε χθες στην πρεσβεία της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Χάγη μέσα σε μια ιδιαίτερα συγκινητική ατμόσφαιρα, με τους προσκεκλημένους και τους ομιλητές να εξαίρουν το έργο και την υπομονή του ιδρύματος Walk of Truth και της επικεφαλής και ιδρύτριάς του κ. Τασούλας Χατζητοφή.

Την Κυπριακή Δημοκρατία εκπροσώπησε η υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Βασιλική Αναστασιάδου, η οποία μετέβη στη Χάγη με την διευθύντρια του τμήματος Αρχαιοτήτων δρα Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου, ειδικά για να παραλάβει τα ψηφιδωτά. Την τελετή παρακολούθησαν πολιτικοί, διπλωμάτες, αστυνομικοί, ακαδημαϊκοί και ειδικοί στις αγορές έργων τέχνης από την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Ηνωμένο Βασίλειο καθώς και ο πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Χάγη Ελπιδοφόρος Οικονόμου. Παρέστησαν επίσης και άλλοι Κύπριοι αξιωματούχοι και ο Κύπριος επίσκοπος Πορφύριος από τις Βρυξέλλες.

Μεγάλο το «παζλ»

«Οι τέσσερις αυτές τοιχογραφίες είναι ένα μικρό κομμάτι του μεγάλου «παζλ» κλεμμένων έργων τέχνης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου μετά το 1974», είπε με εμφανή συγκίνηση η υπουργός Βασιλική Αναστασιάδου, επισημαίνοντας ότι ο επαναπατρισμός κλεμμένων έργων τέχνης είναι προτεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η υπουργός Μεταφορών εξήρε το έργο της Τασούλας Χατζητοφή και του ιδρύματος Walk of Truth, καθώς επίσης και την υπομονή και την επιμονή τους στον μεγάλο αυτό αγώνα.

Η Τασούλα Χατζητοφή εξήγησε το πόσο σημαντική είναι η εμπιστοσύνη για την εκτέλεση του έργου της και εξήγησε με πολύ γλαφυρό και συγκινητικό τρόπο το πόσο πολύπλοκο είναι το έργο του Walk of Truth αλλά και το πόσο σημαντικό είναι για την αποκατάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου.

Υπέδειξε ακόμη ότι είναι καταλυτικής σημασίας η σύμπραξη και η συνεργασία με αστυνομικές αρχές, πολιτικούς και δικηγόρους και, μεταξύ άλλων, έδωσε τον λόγο στον Willy Bruggeman, πρώην επικεφαλής της Europol και αρχηγό της βελγικής Αστυνομίας, ο οποίος συμμετέχει ενεργά στις προσπάθειες του Walk of Truth.

Ο Willy Bruggeman τόνισε ότι το έργο του Walk of Truth είναι ιδιαίτερα σημαντικό και για τον επαναπατρισμό έργων τέχνης αλλά και για την ευαισθητοποίηση στο θέμα αυτό και σημείωσε ότι το ίδρυμα της Τασούλας Χατζητοφή λειτουργεί πάντα μέσα σε ένα εξαιρετικό δεοντολογικό και ηθικό πλαίσιο.

Ο Willly Bruggeman τόνισε επίσης ότι το παράνομο εμπόριο κλεμμένων έργων τέχνης καταγράφει σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια και ότι υπάρχει μια άμεση σύνδεση ανάμεσα στο παράνομο εμπόριο και την κλοπή έργων τέχνης με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας καθώς η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος έχουν βρει τρόπους χρηματοδότησής τους μέσω της παράνομης αυτής δραστηριότητας.

Η περιπέτεια των ψηφιδωτών: Από την Αψινθιώτισσα

Δύο από τα ψηφιδωτά έχουν ταυτοποιηθεί ως μέρη της εκκλησίας της Αψινθιώτισσας, ελληνορθόδοξου μοναστηριού που βρίσκεται στο κατεχόμενο μέρος του νησιού. Το μοναστήρι, που μάλλον ιδρύθηκε τον 11ο ή τον 12ο αιώνα ως βυζαντινό αυτοκρατορικό ίδρυμα, οφείλει το όνομά του στην αψινθιά που φύτρωσε εκεί. Μέρος της εκκλησίας καταστράφηκε τον 18ο αιώνα, αλλά ορισμένα από τα ψηφιδωτά της διασώθηκαν. Δύο από αυτά επαναπατρίζονται σήμερα: πρόκειται για εικόνιση της Παρθένου στην Αποκαθήλωση του Χριστού και για την εικόνα ενός μάρτυρα.

Έχει εξακριβωθεί άλλη μια τοιχογραφία και εκκρεμεί η ακριβής προέλευση η οποία ωστόσο έχει ταυτοποιηθεί ως κυπριακή. Συγκαταλέγονται ανάμεσα σε χιλιάδες μωσαϊκά, εικόνες και ψηφιδωτά που αποτοιχίστηκαν από κυπριακές εκκλησίες και κόπηκαν σε μικρότερα τεμάχια μετά την εισβολή.

Σήμερα, η εκκλησία της Παναγίας Αψινθιώτισσας έχει μετατραπεί σε στάβλο, ενώ κανένας από τους θησαυρούς της δεν έχει διατηρηθεί ανέπαφος. Εντούτοις, ορισμένα από τα ψηφιδωτά έχουν εντοπιστεί στην ευρωπαϊκή αγορά αρχαιοτήτων, όπου Καναδός συλλέκτης απέκτησε δύο από αυτά τα οποία παραδόθηκαν χθες. Αξιοποιώντας πληροφορία που προήλθε από το εμπόριο αρχαιοτήτων, η Τασούλα Χατζητοφή προσέγγισε τον συλλέκτη προκειμένου να τον ενημερώσει ότι τα ψηφιδωτά είχαν συληθεί. Η Τασούλα Χατζητοφή δεν γνώριζε τι ακριβώς είχε στην κατοχή του ο συλλέκτης, γι’ αυτό και με έκπληξη διαπίστωσε, το 2014, ότι η μεταφορική Fedex της παρέδωσε τέσσερα ψηφιδωτά σε δωμάτιο ξενοδοχείου στο Λονδίνο. Ο μοναδικός όρος του συλλέκτη ήταν να παραμείνει ανώνυμος και να επιστραφούν τα ψηφιδωτά στον νόμιμο ιδιοκτήτη τους. Σε καμία περίπτωση δεν έγινε ανταλλαγή χρημάτων. Έκτοτε, τα ψηφιδωτά έχουν συντηρηθεί και σταθεροποιηθεί για σκοπούς μεταφοράς.

Η αρωγή των πολιτών στις προσπάθειες διάσωσης διατήρησης και προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς

Σε ανακοίνωσή του για το ίδιο θέμα, το Τμήμα Αρχαιοτήτων αναφέρει ότι ενθαρρύνει την αρωγή των πολιτών σε όλες τις προσπάθειες διάσωσης, διατήρησης και προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, όχι μόνο της Κύπρου αλλά και της παγκόσμιας. Υπογραμμίζεται ότι το Τμήμα Αρχαιοτήτων, ως το αρμόδιο Τμήμα για την προστασία και τη διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, συμμετέχει σε όλες τις προσπάθειες που γίνονται από οργανισμούς όπως η UNESCO, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης για την προώθηση των διαδικασιών που θα αποτρέπουν την παράνομη διακίνηση και θα διευκολύνουν τον επαναπατρισμό των πολιτιστικών αντικειμένων που εξήχθησαν παράνομα.

Ο επαναπατρισμός των τοιχογραφιών θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 24 Ιανουαρίου 2019 με απευθείας πτήση από την Χάγη. Ακολούθως τα έργα θα εκτεθούν στο πλαίσιο της έκθεσης «Παλαιολόγιες αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου» που εγκαινιάζεται στις 29 Ιανουαρίου στο Βυζαντινό Μουσείο, Λευκωσία.

ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΟΛΙΤΗΣ