Γράφει ο Νίνος Φένεκ Μικελλίδης

Από την Ιαπωνία είχαμε τη νέα έκπληξη του φετινού 71ου κινηματογραφικού φεστιβάλ των Καννών, με την ταινία «Κλέφτες καταστημάτων» του Χιροκάζου Κόρε-Έντα (Βραβείο της Επιτροπής του φεστιβάλ Καννών το 2013 για την ταινία του «Το μήλο κάτω από τη μηλιά»), που είδαμε στο διαγωνιστικό τμήμα της εκδήλωσης. Ταινία γύρω από μια οικογένεια που ζει από μικροκλοπές καταστημάτων και η οποία αποφασίζει να αναλάβει τη φροντίδα ενός μικρού  κοριτσιού που κακοποιούν οι γονείς του.

Στο εκτός διαγωνισμού πρόγραμμα είδαμε και μια ταινία ντοκιμαντέρ γύρω από τον Πάπα Φραγκίσκο, με τον τίτλο «Ο πάπας Φραγκίσκος: άνθρωπος που κρατάει το λόγο του», σκηνοθετημένο από τον διάσημο Γερμανό δημιουργό Βιμ Βέντερς, βραβευμένο το 1984 με το Χρυσό Φοίνικα των Καννών για την ταινία του, «Παρίσι, Τέξας».

Όσο για την προχθεσινή διαδήλωση των 82 γυναικών στο κόκκινο χαλί του Μεγάρου του φεστιβάλ, με επικεφαλής την ηθοποιό και πρόεδρο της κριτικής επιτροπής, Κέιτ Μπλάνσετ, αυτή φαίνεται να είχε αποτέλεσμα μιας και ο διευθυντής του φεστιβάλ, Τιερί Φρεμό, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του τμήματος «Το Δεκαπενθήμερα των Σκηνοθετών» Εντουάρ Γουεντρόπ, και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της «Εβδομάδας της Κριτικής», Σαρλ Τεσόν, αποφάσισαν να παρουσιάσουν σήμερα, σε ειδική τελετή, ένα Χάρτη ισότητας, με τον τίτλο «Δέσμευση Προγραμματισμού Ισότητας και Ένταξης στα Κινηματογραφικά Φεστιβάλ», και με στόχο την καλυτέρευση της ισότητας των φύλων στα διεθνή φεστιβάλ. Στην τελετή αναμενόταν να συμμετάσχει και η Γαλλίδα Υπουργός Πολιτισμού Φρανσουάζ Νισέν, η οποία θα αναγγείλει τις λεπτομέρειες ενός τριήμερου Συνεδρίου για Ισότητα – με στόχο τις γυναίκες και τους άντρες επαγγελματίες – που θα διεξαχθεί στο Παρίσι, στα τέλη Ιουνίου.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Χιροκάζου Κόρε-Έντα καταπιάνεται με την οικογένεια, ιδιαίτερα με τις σχέσεις πατέρα-γιου, φτάνει ν’ αναφέρω τα δυο πιο πρόσφατα παραδείγματα, το «Μετά την καταιγίδα» (2016 – που προβλήθηκε στο «Ενα κάποιο βλέμμα» των ΚανΝών) και «Το μήλο κάτω από τη μηλιά» («Like Father Like Son»). Στο επίκεντρο, τη φορά αυτή μια  πολύ φτωχή οικογένεια, παρίες που ζουν στις παρυφές της πόλης, με τον πατέρα να κλέβει, με τη βοήθεια του νεαρού γιου του, τα αναγκαία για τη διατροφή της οικογένειας (της συζύγου, της αδερφής της και της γιαγιάς). Κάποια στιγμή, το δίδυμο των κλεφτών, επιστρέφοντας ένα κρύο βράδυ στο σπίτι, βλέπουν μέσα από τη χαραμάδα ενός σπιτιού ένα ολομόναχο μικρό κοριτσάκι  που κλαίει. Το παίρνουν στο σπίτι τους, το ταΐζουν, το φροντίζουν και όταν ανακαλύπτουν πως το κοριτσάκι, από κακοποίηση των γονιών του είναι γεμάτο πληγές στο σώμα, αποφασίζουν να το κρατήσουν.

«Θέλησα να συνεχίσω το θέμα με το οποίο είχα καταπιαστεί και στην ταινία μου, «Το μήλο κάτω από τη μηλιά», ανάφερε ο σκηνοθέτης στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε την ταινία του. «Τι είναι εκείνο που δένει τις οικογένειες; Η βιολογική σχέση ή η πραγματική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε άτομα που μπορεί να μην είναι οι βιολογικοί γονείς;» Στο θέμα αυτό, όπως συμπλήρωσε ο σκηνοθέτης, βοήθησε και μια είδηση για συνταξιοδοτικές απάτες, με οικογένειες που ξεγελούσαν το κράτος, ενώ οι συγγενείς είχαν πεθάνει, «αποτέλεσμα των ταξικών διαφορών που έχουν μεγαλώσει τα τελευταία χρόνια στην Ιαπωνία», όπως τόνισε ο σκηνοθέτης.

Με άξονες αυτά τα δυο στοιχεία, ο σκηνοθέτης έφτιαξε μια από τις καλύτερες ταινίες του, με την κάμερά του να παρακολουθεί (συχνά σε ωραία τράβελινγκ) και να καταγράφει, με τρυφερότητα αλλά και χιούμορ, τις καθημερινές «αποδράσεις» του τρίδυμου (στο δίδυμο των κλεφτών προστίθεται και η μικρή) αλλά και τις σχέσεις στο σπίτι, σχέσεις που δείχνουν πως πίσω από τις μικροκλοπές υπάρχουν άτομα με αισθήματα και που νοιάζονται ο ένας για τον άλλο, ακόμη κι όταν η αστυνομία επεμβαίνει για να διαλύσει το οικογενειακό αυτό «σχέδιο επιβίωσης» – ανάμεσα στις καλύτερες σκηνές αναφέρω εκείνη με το αγόρι να κάνει βόλτες στους δρόμους και τα μαγαζιά με τη μικρή «προστατευόμενή» του, ή εκείνη με τον πατέρα να παίζει στην αυλή με το γιο, ύστερα από μια συζήτηση όπου του αποκαλύπτει πως τον περιμένει κάποτε να τον αποκαλέσει «μπαμπά», με την κάμερα να τους παρακολουθεί από ψηλά, σκηνές που παραπέμπουν σε ιαπωνικές κλασικές ταινίες τόσο του Γιασουτζίρο Όζου όσο και στις πρώτες ταινίες του Ναγκίσα Οσίμα.

Τον πιο «φτωχό» πάπα του Βατικανού, πού, όπως μαθαίνουμε αποφεύγει τoν πλούτο, ζώντας σε μικρό διαμέρισμα και χρησιμοποιώντας για μέσο μεταφοράς το λεωφορείο των υπόλοιπων ιερέων), τον πάπα Φραγκίσκο, επέλεξε για το ντοκιμαντέρ του ο Βιμ Βέντερς, ο οποίος ήδη είχε καταπιαστεί παλιότερα με το είδος, σε ταινίες όπως «Buena Vista Social Club, Ωδή στην Κολωνία», «Πίνα Μπάους», «Το αλάτι της γης» και άλλες.

Ο Βέντερς ξέρει να κινηματογραφεί με τον καλύτερο τρόπο και να συνδυάζει τη συνέντευξη που του έδωσε ο πάπας με σκηνές τόσο των χιλιάδων πιστών ανά τον κόσμο που τον υποδέχονται με ζητωκραυγές όσο και με σκηνές χαρακτηριστικές της επικίνδυνης κατάστασης του πλανήτη (από περιβαλλοντολογικές καταστροφές μέχρι καταστροφές της φύσης), που δίνουν στον Ποντίφικα τροφή για να αναπτύξει τις ιδέες του, ιδέες που αντλεί, όπως ο ίδιος αναφέρει, από τη ζωή και το έργο του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που το όνομά του επέλεξε ο Αργεντινός ιερέας Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο όταν ανακηρύχθηκε πάπας το 2013.

Βέβαια, η αντιμετώπισή του είναι αγιογραφική, αποφεύγοντας να διεισδύσει στον ίδιο τον άνθρωπο και τη ζωή του, ιδιαίτερα πριν ανακηρυχθεί πάπας, προτιμώντας να περιοριστεί σε ύμνο του Ποντίφικα και της επίδρασής του στους πιστούς ανά τον κόσμο. ‘Υμνος που βγαίνει μέσα από τις επισκέψεις του σε σχολεία, σε φυλακές, σε νοσοκομεία παίδων, στον ΟΗΕ, σε χώρες της Λατινικής Αμερικής αλλά και σε αφρικανικές χώρες, ακόμη και σε καταυλισμό μεταναστών σε ελληνικό νησί, αλλά και μέσα από τη συνέντευξη που έδωσε στον Βέντερς (και που ο σκηνοθέτης εναλλάσσει έντεχνα μέσα από διάφορες άλλες σκηνές), και από τα οποία μαθαίνουμε για τις θέσεις του πάπα σχετικά με την καταστροφή του περιβάλλοντος, την επικίνδυνη εξάπλωση της φτώχιας («ο φτωχότερος, ο φτωχότερος, ο φτωχότερος από όλους είναι ο ίδιος ο πλανήτης, όπως τον καταντήσαμε», λέει), αλλά και τα αδιέξοδα των άνεργων νέων, ενώ παίρνει θέση για την παιδεραστία των κληρικών (η πράξη τους είναι χειρότερη και από έγκλημα, τονίζει, και πρέπει να τιμωρούνται με τον πιο αυστηρό τρόπο), καθώς και για τα ναρκωτικά (στα οποία στρέφεται η απογοητευμένη, χωρίς δουλειά ή μέλλον, νεολαία, όπως σημειώνει) και την ομοφυλοφιλία («δεν πρέπει να περιθωριοποιούνται, πρέπει να εντάσσονται στην κοινωνία», αναφέρει και διερωτάται, «ποιος είμαι εγώ για να τους κρίνω;»).

(ΚΥΠΕ/ΝΦΜ/ΓΒΑ)