Το θέμα της διαμάχης για τα αρχαία στο μετρό στη Θεσσαλονίκη συζητείται σήμερα Τετάρτη, 18 Δεκεμβρίου, στην Αθήνα, όπου θα πραγματοποιηθεί η κρίσιμη έκτακτη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου της Ελλάδας (ΚΑΣ), η οποία και θα κρίνει την τύχη και το μέλλον του σταθμού.

Η Θεσσαλονίκη συζητά έντονα αυτό το διάστημα την απόσπαση των αρχαίων έτσι ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα η δημιουργία του Μετρό. Ωστόσο η κοινότητα των αρχαιολόγων και όχι μόνο διαφωνούν με αυτή την λύση, η οποία είναι οικονομικά συμφέρουσα μεν αλλά συνιστά «εγκληματική πράξη για τη Θεσσαλονίκη και για την πολιτιστική κληρονομιά ολόκληρης της χώρας», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε -συμπράττοντας με τους αρχαιολόγους και τους πολίτες- η τέως υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, Μυρσίνη Ζορμπά.

Σύμφωνα με μελέτη της «Αττικό Μετρό» που κατατέθηκε την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου και πυροδότησε τις αντιδράσεις, το κόστος απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαίων ανέρχεται σε ποσό ύψους περί τα 15 εκατ. ευρώ.

Η ίδια μελέτη εκτιμά ότι αν ο σταθμός κατασκευαστεί με τη διατήρηση των αρχαιοτήτων in situ, όπως ισχύει σήμερα, αυτό θα σημαίνει παράδοση του έργου το 2026 και πολλαπλασιασμό του κόστους στα 55 εκατ. ευρώ.

Χθες, Τρίτη 17 Δεκεμβρίου, πολίτες βγήκαν στους δρόμους και διαδήλωσαν υπέρ της παραμονής των αρχαιοτήτων: κρατούσαν πλακάτ όπως «Τα αρχαία της πόλης θα μείνουν εδώ» ενώ τοποθέτησαν στο εργοτάξιο τη φράση «Οχι στο κομμάτιασμα των αρχαίων, Ναι στο μετρό».

Το χρονικό της διαμάχης

• Το 2012 «πάγωσαν» όλες οι αρχαιολογικές εργασίες του Σταθμού Βενιζέλου.


• Το 2014 εκδόθηκε Υπουργική Απόφαση του ΥΠΠΟ που προέβλεπε απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων μετά την κατασκευή του σταθμού.


• Το 2015 εκδόθηκε η απόφαση, σύμφωνα με την οποία οι αρχαιότητες που βρέθηκαν σε βάθος περίπου 6μ, θα διατηρηθούν κατά χώρα (in situ).


• Με βάση αυτή την απόφαση, το 2017 τα εμπλεκόμενα μέρη κατέληξαν σε μία μελέτη κατασκευής.


• Τον Ιούνιο του 2017 η Αττικό Μετρό Α.Ε. ανέθεσε στον Ανάδοχο την εκπόνηση των Οριστικών Μελετών Επιπέδου 1 για την κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου.


• Τον Απρίλιο 2019 η Αττικό Μετρό Α.Ε. έδωσε εντολή στον Ανάδοχο να εκπονήσει τις Οριστικές Μελέτες Επιπέδου 2.

Κρίσιμη ημέρα

Συνεδριάζει σήμερα, Τετάρτη, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης, που προωθεί η κυβέρνηση κόντρα στις αντιδράσεις αρχαιολόγων και πολιτών.

Το ΚΑΣ καλείται συγκεκριμένα να γνωμοδοτήσει με βάση τη νέα μελέτη της Αττικό Μετρό, που δόθηκε στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ μόλις την περασμένη Παρασκευή.

Στο μεταξύ, σε κινητοποιήσεις προχωρούν σήμερα οι αρχαιολόγοι, διατρανώνοντας την αντίθεσή τους.

Ψήφισμα στο avaaz

Στο μεταξύ, στην διαδικτυακή πλατφόρμα Αvaaz δημιουργήθηκε ψήφισμα με παραλήπτες τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη και την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη με το οποίο ζητείται η διατήρηση των μοναδικών ευρημάτων στον Σταθμό Βενιζέλου.

Σύμφωνα με το κείμενο, μακρές υπήρξαν οι διαβουλεύσεις, εμπεριστατωμένες οι τεχνικές μελέτες και απόλυτα νόμιμες οι διαδικασίες από το 2014 μέχρι την Υπουργική Απόφαση του Φεβρουαρίου 2017. Αυτή διατηρούσε in situ την Μέση Οδό της ρωμαϊκής και χριστιανικής Θεσσαλονίκης, πάνω από τις γραμμές του μετρό.

Η απόφαση αυτή επέτρεπε και να διασωθούν τα απαράμιλλα αυτά αρχαία ως πραγματικά έργα αντί για ψεύτικες ανακατασκευές και να προχωρήσει άμεσα η κατασκευή του Μετρό. Τώρα κινδυνεύει από μία εσπευσμένη κίνηση του ΥΠΠΟΑ που καλεί την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου τα μέλη του ΚΑΣ – διορισμένα από το ίδιο το Υπουργείο – να την αναθεωρήσει εν μία νυκτί, αποφασίζοντας την άμεση απόσπασή τους με την υπόσχεση πως, θα επανατοποθετηθούν με την αποπεράτωση του Σταθμού.

Όμως η ίδια διαβεβαίωση είχε δοθεί για να αποσπαστεί το Νυμφαίο που είχε ανακαλυφθεί στον παρακείμενο Σταθμό Αγίας Σοφίας, διαβεβαίωση η οποία δεν μπορούσε να τηρηθεί στην πράξη. Ακόμα λιγότερο πιστευτές είναι οι έωλες εκτιμήσεις περί μειώσεως κόστους και διάρκειας του έργου. Αντίθετα, σύμφωνα με τον αρχαιολογικό Νόμο, την τεχνικά προβληματική απόσπαση των ευρημάτων θα ακολουθήσουν αναγκαστικά:

• μακροχρόνιες ανασκαφές αδιευκρίνιστου αριθμού αρχαιολογικών στρωμάτων,


• επακόλουθη καθυστέρηση και


• κλονισμός της χρηματοδοτικής στήριξης εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Υψώνουμε ενωμένοι τις φωνές μας ενάντια σε αυτήν την εσπευσμένη κίνηση της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ, ιδιαίτερα απροσδόκητη στην απουσία οποιασδήποτε τέτοιας προεκλογικής δέσμευσης από οποιαδήποτε πολιτικό σχήμα στις εθνικές εκλογές. Ζητούμε επίμονα να μη χαθεί για πάντα μία μοναδική εμπειρία της ιστορικής Θεσσαλονίκης και να γίνει σεβαστή η προηγούμενη, σοβαρή και ενδελεχής, απόφαση του ΚΑΣ. 

Μπορείτε να υπογράψετε το ψήφισμα εδώ

Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων: «24 επιστημονικοί φορείς υποστήριξαν την διατήρηση των αρχαιοτήτων στον χώρο τους»

Σε ανακοίνωση του ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) καλεί τις επιστημονική κοινότητα και τους πολίτες «σε εγρήγορση προκειμένου να αποτραπεί η απόπειρα ακύρωσης των έως τώρα αποφάσεων, η οποία θα στραφεί ενάντια στην τύχη των αρχαιοτήτων».

«Υπενθυμίζουμε ότι μέχρι σήμερα 24 αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς, όχι μόνον της αρχαιολογικής κοινότητας αλλά και του τεχνικού κόσμου, έχουν υποστηρίξει με δημόσιες τεκμηριωμένες τοποθετήσεις τους τόσο την εξαιρετική σημασία του ανασκαφικού ευρήματος όσο και τη δυνατότητα υλοποίησης των ισχυουσών αποφάσεων και τεχνικών μελετών για την κατά χώραν διατήρησή του» τονίζει ο ΣΕΑ.

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, αταλάντευτα προσανατολισμένος στην προστασία, ανάδειξη και απόδοση στην κοινωνία των αρχαιοτήτων:

– καλεί την επιστημονική κοινότητα και τους πολίτες σε εγρήγορση προκειμένου να αποτραπεί η απόπειρα ακύρωσης των έως τώρα αποφάσεων, η οποία θα στραφεί ενάντια στην τύχη των αρχαιοτήτων.

– απαιτεί από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ και την Αττικό Μετρό να εγκαταλείψουν την προσπάθεια πραξικοπηματικής επιβολής τετελεσμένων και να επιτρέψουν την υλοποίηση της ισχύουσας μελέτης.

– απαιτεί από την πολιτική ηγεσία την τήρηση των διοικητικών ενεργειών που προβλέπονται, ώστε να νομιμοποιηθεί η όποια υπουργική απόφαση, και τη συνεργασία με τα διοικητικά όργανα (από την αρμόδια Εφορεία έως την ίδια την Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων) που έχουν την σχετική από τον Νόμο υποχρέωση και αρμοδιότητα.

– καλεί τα μέλη του ΚΑΣ να ζυγίσουν τις προταθείσες επιλογές (συνενοχή στην πολιτική μεθόδευση που οδηγεί στην καταστροφή αυτού του μνημείου και την τήρηση της νομιμότητας που εξασφαλίζει τη διατήρηση των αρχαιοτήτων), έχοντας κατά νου ότι τυχόν ψήφιση μίας μελέτης-προϊόντος μεθόδευσης αποτελεί στίγμα στην Ελληνική Αρχαιολογική Κοινότητα, όπως αυτή έχει ανοικτά και σε συλλογικό επίπεδο εκφραστεί με σειρά ψηφισμάτων.

Europa Nostra: να παραμείνουν τα αρχαία

Η Europa Nostra, ο πανευρωπαϊκός οργανισμός για την Πολιτιστική Κληρονομιά, αναγνωρισμένος σύμβουλος και μη κυβερνητικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβούλιου της Ευρώπης και της UNESCO, απευθύνεται προς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο με επιστολή της, με την οποία τάσσεται υπέρ της παραμονής των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης.

Υπενθυμίζει, παράλληλα, τις δεσμεύσεις της Ελλάδας για την προστασία της Πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω των συμφωνιών που έχει υπογράψει.

«Η προσωρινή αφαίρεση και επανεγκατάσταση αρχαιοτήτων θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στη φυσική κατάσταση των αρχαιοτήτων καθώς και δραστική μείωση της αυθεντικότητας του μνημειακού σύνολου», σημειώνει η Europa Nostra.

Υπογραμμίζει την ευρωπαϊκή σημασία των αρχαιολογικών ευρημάτων, τα οποία αποτελούν μία «μοναδική ανακάλυψη ενός αστικού συνόλου μνημειακής κλίμακας και σε πολύ καλή κατάσταση. Είναι η μοναδική διατηρημένη ανακάλυψη σε ολόκληρη την περιοχή που καταλαμβανόταν κάποτε από την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και χρονολογείται στη σχετικά άγνωστη Ύστερη Ρωμαϊκή και Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο (4ος-9ος αιώνας μ.Χ.)».

Η Europa Nostra δηλώνει «πεπεισμένη ότι οποιαδήποτε αλλοίωση στη λύση που έχει ήδη συμφωνηθεί για την in situ (κατά χώραν) διατήρηση και αξιοποίηση των αρχαιοτήτων θα αποτελέσει μια πολύ αρνητική εξέλιξη. Συγκεκριμένα, η επαναφορά της αρχικής πρότασης για προσωρινή αφαίρεση και επανεγκατάσταση αρχαιοτήτων μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του σταθμού θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στη φυσική κατάσταση των αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια της εξαγωγής και της απομάκρυνσής τους καθώς και δραστική μείωση της αυθεντικότητας του μνημειακού σύνολου.

Θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός γραφικού σκηνικού μέσα σε ένα σύγχρονο σταθμό του μετρό, μειώνοντας ριζικά την ιστορική, πολιτιστική και εκπαιδευτική αξία και σημασία των αρχαιολογικών ευρημάτων. Επιπλέον, είναι βέβαιο ότι η αρχαιολογική ανασκαφή, η οποία υποχρεωτικά -σύμφωνα με τον ελληνικό αρχαιολογικό Νόμο- θα ακολουθήσει την απομάκρυνση των αρχαιοτήτων, θα προκαλέσει μια περαιτέρω καθυστέρηση και ίσως αναπόφευκτη αύξηση του κόστους, σε ένα πολύ καθυστερημένο αλλά πολύ αναμενόμενο δημόσιο έργο, όπως το Μετρό της Θεσσαλονίκης, που έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί μέχρι το 2023».

Επιπλέον, η οργάνωση θεωρεί τη συνύπαρξη μεταξύ αρχαιοτήτων και σύγχρονων πόλεων ως την κατάλληλη λύση -σύμφωνη με τις σύγχρονες τάσεις διατήρησης και ανάπτυξης σε όλη την Ευρώπη.

«Στόχος των τάσεων αυτών είναι η αναβάθμιση και η αναζωογόνηση των ιστορικών κέντρων των πόλεων μέσω της ανάδειξης του μνημειακού ιστορικού τους, το οποίο αποτελεί πολύτιμο πόρο και σημαντική επένδυση της εκπαίδευσης, ιστορική μνήμη και αίσθηση του ανήκειν, δημιουργώντας οικονομική ανάπτυξη και ψυχολογική ευημερία για τους ευρωπαίους πολίτες, καθώς και μέσο προσέλκυσης τουρισμού στην πόλη».

Για τους παραπάνω λόγους, η Europa Nostra απευθύνει έκκληση στην ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει την εφαρμογή της ήδη συμφωνηθείσας συντήρησης των αρχαιολογικών ευρημάτων στο σταθμό του μετρό Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη. Αυτό θα ήταν σύμφωνο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς που υπογράφηκε στη Βαλέτα (1992), η οποία επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 2005, υποχρεώνοντας τους υπογράφοντες «να μεριμνήσουν, όταν εντοπίζονται στοιχεία της αρχαιολογικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια των εργασιών ανάπτυξης, για τη διατήρησή τους κατά χώραν όταν αυτό είναι εφικτό» (άρθρο 5, IV)».