Το εμβληματικό ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, που βρίσκεται στην καρδιά της Λευκωσίας, στην πράσινη γραμμή. Από το 1974 φιλοξενεί μόνο στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών. Το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας και το Κέντρο Αριστείας CYENS, θέλοντας να αναδείξουν την πολυεπίπεδη ιστορία και σημασία αυτού του κτηρίου, διοργανώνουν την έκθεση «Λήδρα Πάλας: χορεύοντας σε μια γραμμή» στον εκθεσιακό χώρο του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας. 

Η έκθεση βασίζεται σε ενδελεχή αρχειακή έρευνα και σε μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν τον ξενοδοχείο από την ίδρυσή του, το 1949, μέχρι και σήμερα. Σκόπος είναι να «αναβιώσει» την ιστορία του Λήδρα Πάλας με έναν πιο πολυφωνικό και πολυδιάστατο τρόπο και να παρακινήσει το κοινό να συζητήσει την πρόσφατη ιστορία του νησιού, να τιμήσει τη Λευκωσία αλλά και αναδείξει τη νεωτερικότητα στην Κύπρο.

Την έκθεση επιμελήθηκαν η Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ, η Αντιγόνη Ηρακλείδου και η Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ, οι οποίες μας μίλησαν για την εμπειρία τους.

Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ | Ιστορικός τέχνης, αρχαιολόγος και διευθύντρια Λεβεντείου Πινακοθήκης

Ποιός ήταν ο ρόλος της καθεμίας στην επιμέλεια της έκθεσης;

Και οι τρεις επιμελήτριες δουλέψαμε τόσο για τη συγκέντρωση του υλικού όσο και για τη διαμόρφωση των ενοτήτων της έκθεσης. Εντούτοις, είναι γεγονός ότι στην πορεία η καθεμία ανέλαβε έναν πιο ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη και στη μουσειολογική προσέγγιση της έκθεσης. Ήμασταν μεν οι τρεις επιμελήτριες, αλλά είχαμε τη στήριξη και τη συνεργασία όλης της ομάδας του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας. Η Θεοπίστη είχε κυρίως την ευθύνη για τον συντονισμό μεταξύ CYENS και της εκεί ομάδας, η οποία δούλευε τις διάφορες τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν για την έκθεση. Η Αντιγόνη είχε επιφορτιστεί με τις συνεντεύξεις ανθρώπων που με κάποιο τρόπο έχουν συνδέσει ένα κομμάτι της προσωπικής τους ιστορίας με το Λήδρα Πάλας. Εγώ συντόνιζα την τεκμηρίωση των αντικειμένων της έκθεσης – κατά κύριο λόγο οι αναμνήσεις και οι προσωπικές εμπειρίες λειτουργούσαν ως επαληθεύσεις για την ταύτιση του φωτογραφικού υλικού, των διαφόρων εντύπων και των τεκμηρίων που συγκεντρώθηκαν. Ένα μεγάλο μέρος από αυτά προέρχεται και από δωρεές προς το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο από μέλη της οικογένειάς μου. Ίσως αυτό ήταν και ένα δύσκολο κομμάτι της όλης πορείας, αφού σε καθένα από αυτά τα αντικείμενα ζούσα τον πατέρα μου που έχασα πριν από τρία χρόνια.

Έχετε προσωπική σύνδεση με το εν λόγω κτήριο. Μιλήστε μας για την εμπειρία σας.

Είναι ένα σημαντικό κομμάτι της παιδικής μου, κυρίως, ηλικίας. Ένα κομμάτι της δικής μου ιστορίας και των δικών μου αναμνήσεων. Ένα κομμάτι συνδεδεμένο απόλυτα με την οικογένειά μου και την προσωπική μου διαδρομή. Από την ημέρα που γεννήθηκα, το 1959, μέχρι το 1974 ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου το πέρασα στο Λήδρα Πάλας. Εκεί γιόρτασα τα πρώτα μου Χριστούγεννα, την πρώτη μου Πρωτοχρονιά με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, γνώρισα και έζησα επισκέψεις επισήμων, ηθοποιών, μελών βασιλικών οικογενειών, πολιτικών που προσπαθούσαν να βρουν μια λύση για τον τόπο μας. Από το παράθυρο του δωματίου μου έβλεπα τον Νταλάρα και τον Πουλόπουλο να κάνουν πρόβες στην αυλή του ξενοδοχείου. Τον Pierre Cardin να ποζάρει με τα μοντέλα του. Τη Raquel Welch να επιδεικνύει τα κάλλη της, την πριγκίπισσα Μαργαρίτα και τόσους άλλους. Πάνω απ’ όλα όμως ένιωθα και νιώθω ότι στον χώρο αυτόν ήταν οι πρώτες μου ρίζες, αυτές που κόπηκαν βίαια το καλοκαίρι του 1974. Επέστρεψα ξανά στο ξενοδοχείο –αν μπορεί κανείς να το πει έτσι– τον Ιούλιο του 2020 για να μπορέσω να θυμηθώ, να προσπαθήσω να ξαναζήσω τις αναμνήσεις μου· για να μπορέσω να φέρω εις πέρας αυτήν την έκθεση, που στην ουσία δεν είναι τίποτε άλλο από μια ανάμνηση, υπενθύμιση και αναφορά σε όσα ορίζουν τις λέξεις «Λήδρα Πάλας».

Γιατί είναι σημαντική αυτή η έκθεση;

Στην πορεία της ζωής μου, ιδιαίτερα τώρα που μελετούσαμε και ετοιμάζαμε την έκθεση, βλέπω ότι το Λήδρα Πάλας ήταν και είναι κάτι παραπάνω από ένα «παλατικό ξενοδοχείο». Είναι ένας χώρος, ένα μνημείο και μια παρουσία ουσιαστική στην ιστορία της πόλης μας και της Κύπρου. Πρώτα, γιατί ίσως είναι ένα από τα σύμβολα του κυπριακού νεωτερισμού και της νέας ζωής του νησιού, που ξετυλίχθηκε και αναπτύχθηκε καθορίζοντας την περίοδο της δεκαετίας του ’50. Μετά, γιατί είναι ο χώρος που διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό η σύγχρονη αστική Λευκωσία και η σύγχρονη κοινωνική ζωή της πρωτεύουσας. Γιατί το ξενοδοχείο υπήρξε ο χώρος που φιλοξένησε χορούς, εκδηλώσεις, εικαστικές εκθέσεις, ο χώρος που επέλεγαν νεαρά ζευγάρια να αρχίσουν την πορεία του έγγαμου βίου τους. Γιατί στο Κυπριακό Μπαρ του ξενοδοχείου κινούνταν τα νήματα της κατασκοπείας –και όχι μόνο σε θέματα που αφορούσαν αποκλειστικά την Κύπρο–, της διπλωματίας, της καταγραφής της σύγχρονής μας ιστορίας. Ακόμα και η πρώτη επίσημη ημέρα της Κυπριακής Δημοκρατίας γιορτάστηκε εκεί με ένα υπέρλαμπρο γεύμα, το οποίο –με τη βοήθεια της τεχνολογίας– θα έχουν την ευκαιρία να ζήσουν οι επισκέπτες της έκθεσης. Τέλος, το Λήδρα Πάλας είναι η αρχή και το τέλος της πράσινης γραμμής. Συνομιλίες, διαπραγματεύσεις, μελέτες και συναντήσεις των δύο κοινοτήτων άρχισαν πριν από το 1974 και συνεχίζονται μέχρι τώρα.

Πώς η ιστορία του ξενοδοχείου μπορεί να μας βοηθήσει να ξαναγράψουμε μια καινούργια ιστορία;

Η ιστορία συνεχίζει να γράφεται από το 1949, όταν άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό. Είναι μια ιστορία ευχάριστη, πικρή, νοσταλγική, δύσκολη, που συνεχίζει έως σήμερα να αποτυπώνει τον τόπο, τον χρόνο, τον ρόλο που διαδραμάτισε ένα κτήριο που άλλοτε φιλοξενούσε «ξένους» – που μπορεί να ήταν πολιτικοί, βασιλιάδες, ηθοποιοί, τραγουδιστές, λογοτέχνες, διαπραγματευτές. Σήμερα, φιλοξενεί στρατιώτες-ειρηνευτές. Το Λήδρα Πάλας είναι ένας χώρος που πολλοί έτρεχαν να επισκεφτούν, να ζήσουν, να ονειρευτούν μια νέα ζωή. Στη συνέχεια και μετά το 1974 έγινε τόπος ανταλλαγής αιχμαλώτων, τόπος διαπραγματευτών, έδωσε το όνομά του σε αντικατοχικές συναυλίες, έζησε την αγωνία όσων τον Απρίλιο του 2003 στάθηκαν σε απίστευτες ουρές για να περάσουν στην κατεχόμενη γη μας. Είναι ένα κτήριο, ένα όνομα που συνεχίζει να διαδραματίζει και να καταγράφει τη σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα. Απέναντι από το κτήριο αυτό, στα ερείπια ενός άλλου, βρίσκεται ένας χώρος ψυχαγωγίας των Λευκωσιατών. Πιο πέρα είναι το Σπίτι της Συνεργασίας Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Από την άλλη μεριά, το «οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας». Απέναντί του, η κατοικία του Έλληνα πρέσβη. Δίπλα, το Ινστιτούτο Goethe. Πιο κάτω, βουβό και ερειπωμένο, ένα βιβλιοπωλείο ενός Τουρκοκύπριου εκδότη και λίγο παρακάτω ο προσφυγικός Δήμος της Λαπήθου. Παραδίπλα, ένα τουρκοκυπριακό κοιμητήριο, τα δικαστήρια Λευκωσίας, το γήπεδο της Τσετίνκαγια, εκεί όπου τραγούδησε ο Ρουβάς για να φέρει Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους μαζί. Ένα τεράστιο σκηνικό, θα λέγαμε. Δεν είναι όμως τίποτε άλλο από την ιστορία που ακόμα καταγράφεται και εμείς συμμετέχουμε ή όχι σε αυτήν, μέσα σ’ ένα σκηνικό παράξενο και αφύσικο. O Αμερικανός συγγραφέας και πολιτικός John W. Gardner (1912-2002) είπε κάποτε ότι η ιστορία δεν μοιάζει ποτέ με ιστορία όταν τη ζεις. Έτσι και εδώ, στην έκθεση του «Λήδρα Πάλας: χορεύοντας σε μια γραμμή» δεν γράφουμε, αλλά καταγράφουμε ιστορίες και στιγμές, που σίγουρα θα ξαναγραφτούν ως κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας.

Αντιγόνη Ηρακλείδου | Ιστορικός με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ιστορία της Κύπρου κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας

Μέσα από την έρευνά σας με συνεντεύξεις ανθρώπων που βίωσαν το κτήριο ποια ήταν η σημασία του Λήδρα Πάλας για αυτούς;

Κατ’ αρχάς να σημειώσω ότι η όλη διαδικασία καταγραφής της ιστορίας του ξενοδοχείου μέσα από συνεντεύξεις ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Ήταν μια διαδικασία αναβίωσης, ανάσυρσης αναμνήσεων, ευχάριστων και δυσάρεστων. Ήταν μια διαδικασία που κατέδειξε ότι η ιστορία έχει πολλές πτυχές και πολλές πλευρές. Το Λήδρα Πάλας σήμαινε πολλά για πολλούς ανθρώπους, αναλόγως του πώς, με ποιο τρόπο το έζησε ο καθένας από αυτούς. Για κάποιους ήταν ο χώρος εργασίας τους, για άλλους χώρος ψυχαγωγίας, για άλλους σχετίζεται με κάποιες από τις πλέον χαρούμενες στιγμές της ζωής τους. Για άλλους ήταν χώρος μάχης και συνδέεται με τη διχοτόμηση του νησιού και για άλλους χώρος επίλυσης διαφορών και οικοδόμησης της ειρήνης. Αυτό είναι και το ενδιαφέρον με το Λήδρα Πάλας: σηματοδοτεί πολλά και για πολλούς, αναδεικνύοντας πολλαπλές πτυχές της ιστορίας της Κύπρου.

Η πισίνα του Λήδρα Πάλας σε λειτουργία την περίοδο προσθήκης των νέων ορόφων, 4 Ιουλίου 1967, Φωτογραφικό Αρχείο Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών

Ποιο άλλο κτήριο ή κτήρια στη νεκρή ζώνη μπορούν να συγκριθούν με τη σημασία του Λήδρα Πάλας;

Η νεκρή ζώνη είναι στην ολότητά της μια έκταση γης με ιδιαίτερη σημασία. Μια περιοχή που έχει αφεθεί στο έλεος του χρόνου και της φύσης και που μας θυμίζει καθημερινά το παράλογο της σημερινής κατάστασης. Το Λήδρα Πάλας αποτελεί σημείο αναφοράς λόγω της σύνδεσής του με την ιστορία της Κύπρου, καθώς αποτέλεσε το σκηνικό για πολλά σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία του νησιού. Υπάρχουν ωστόσο και άλλα κτήρια με ιδιαίτερη σημασία, όπως το Σπίτι της Συνεργασίας, τα σχολεία του Αγίου Κασσιανού, εκκλησίες και άλλα.

Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ | Μουσειολόγος, ακαδημαϊκός και εικαστικός

Σημαντικό ρόλο στην έκθεση κατέχουν οι αναδυόμενες τεχνολογίες, καθώς και πρωτότυπες εφαρμογές που αναπτύχθηκαν από το Κέντρο Αριστείας CYENS, αναβιώνοντας την ιστορία ενός ξενοδοχείου που δεν είναι πλέον εύκολα προσβάσιμο. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να επισκεφτεί την αίθουσα χορού μέσα από μια εφαρμογή εικονικής αναπαράστασης. Μιλήστε μας για την τεχνική διαδικασία που ακολουθήθηκε για τη δημιουργία αυτής της εφαρμογής.

Η εικονική αναπαράσταση της αίθουσας χορού είναι μία από τις καινοτόμες εφαρμογές που εμφανίζονται στην έκθεση. Σε έναν ειδικά σχεδιασμένο χώρο, οι επισκέπτες μπορούν να καθίσουν σ’ ένα τραπέζι και να μεταφερθούν εικονικά σε ένα άλλο, αυτήν τη φορά εικονικό τραπέζι, μέσα στην αίθουσα χορού του Λήδρα Πάλας όπως ήταν το 1960. Εκεί θα βιώσουν το τελευταίο γεύμα που δόθηκε στις 15 Αυγούστου 1960 από τον κυβερνήτη Hugh Foot, γιορτάζοντας μια σημαντική ιστορική στιγμή του τόπου μας: την Ανεξαρτησία της Κύπρου. Η εμπειρία καθοδηγείται με αφήγηση που περιγράφει αναλυτικά τα γεγονότα της προηγούμενης ημέρας από την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Κύπρου.

Άποψη της αίθουσας χορού από την εικονική αναπαράσταση, Κέντρο Αριστείας CYEN. Ο επισκέπτης της έκθεσης, με τη χρήση της τεχνολογίας, θα μπορεί να περιηγηθεί στην αίθουσα χορού του Λήδρα Πάλας. Το έργο μεταφέρει εικονικά τους επισκέπτες σε ένα τραπέζι μέσα στην αίθουσα, όπως ήταν το 1960.

Για την ανασύσταση της αίθουσας χορού δόθηκε ειδική άδεια για πρόσβαση και ψηφιακή καταγραφή του ξενοδοχείου Λήδρα Πάλας. Εξαιτίας όμως πολλαπλών αλλαγών, βρεθήκαμε σε έναν χώρο που δεν είχε καμία σχέση με την αίθουσα χορού του 1960. Ένα άλλο πρόβλημα ήταν ότι το φωτογραφικό υλικό που είχαμε στη διάθεσή μας ήταν μαυρόασπρο. Ως εκ τούτων, έγινε μια ενδελεχής μελέτη και συλλογή πληροφοριών από διάφορες πηγές και λογισμικά για τη δημιουργία του εικονικού μοντέλου της αίθουσας χορού, όπως αρχιτεκτονικά σχέδια της περιόδου, εξειδικευμένο λογισμικό για επεξεργασία και χρωματισμό ασπρόμαυρων φωτογραφιών, αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις με ανθρώπους που έζησαν στο ξενοδοχείο κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου. Η τεχνολογική ομάδα του έργου, που συντόνιζε ο δρ Κλεάνθης Νεοκλέους (CYENS ITICA Research Group), συνεργάστηκε στενά με εμάς τις επιμελήτριες, ώστε να δημιουργήσουμε μια μοναδική εμπειρία εικονικής πραγματικότητας.

Αναμνηστικό διακοσμητικό τοίχου με επιζωγραφισμένη φωτογραφία του ξενοδοχείου, που κατασκευάστηκε ειδικά για να διατίθεται στο κατάστημα αναμνηστικών του ξενοδοχείου, περ. 1960Δωρεά Αίγλης Λοΐζου, εις μνήμην Κωστάκη Λοΐζου | ΛΔΜΛ: D/2020/5012

Πώς φαντάζεστε το μέλλον του Λήδρα Πάλας;

Λ.Λ.Χ: Δεν ξέρω πραγματικά, γιατί μάλλον δεν μπορώ να φανταστώ το ξενοδοχείο χωρίς τον πατέρα μου. Σίγουρα θα ήθελα να αποκατασταθεί διατηρώντας την υπέροχη αρχιτεκτονική του, τις λεπτομέρειες από την πολυτελή του διακόσμηση. Ενδεχομένως να ξαναγίνει «παλατικό ξενοδοχείο». Να ξαναβρεί την παλιά του αίγλη. Πιθανόν όμως και να μείνει ως ένας χώρος που θα παρουσιάζει, ως μουσείο πια, τη σύγχρονή μας ιστορία. Ή ακόμα ως ένας χώρος που νέοι θα μπορούν να ζήσουν λίγες ημέρες προκειμένου να γνωριστούν με τον τόπο τους. Ίσως ένα είδος συνεδριακού κέντρου για θέματα ειρήνης και συνεργασίας μεταξύ χωρών και περιοχών συγκρούσεων, όπου θα προσφέρονται –εάν υπάρχουν– μαθήματα συμβίωσης με τους «εχθρούς και τους φίλους».

Α.Η: Δεν γνωρίζω πώς θα είναι το μέλλον του Λήδρα Πάλας, αλλά πιστεύω πως συνδέεται άμεσα με την επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Πρόκειται για ένα τόσο μοναδικό κτήριο, μεγάλης αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας, που επιβάλλεται η διάσωση και η αποκατάστασή του.

Θ.Σ.Λ:Για εμάς το Λήδρα Πάλας λειτουργεί ως σύμβολο και ως δεξαμενή ποικίλων αναμνήσεων. Η πορεία του Λήδρα Πάλας στον χρόνο δεν έχει τελειώσει ακόμα. Όσο το αύριο του κτηρίου –όπως και της Κύπρου– παραμένει αβέβαιο, η ιστορία αυτή θα συνεχίζει να εξελίσσεται, επηρεάζοντας το παρόν και το μέλλον του νησιού. Δεν γνωρίζω πώς θα είναι το μέλλον του Λήδρα Πάλας, αλλά οι επισκέπτες, κατά την έξοδό τους από την έκθεση, θα κληθούν να ψηφίσουν για το πώς βλέπουν το μέλλον αυτού του εμβληματικού κτηρίου.

* Tον γενικό συντονισμό της έκθεσης είχαν η διευθύντρια του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας Δήμητρα Θεοδότου Αναγνωστοπούλου και η έφορος Μαρία Πατσαλοσαββή. Σημειώνεται ότι η έκθεση δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς την ευγενή παραχώρηση φωτογραφιών, αντικειμένων και ποικίλου τεκμηριωτικού υλικού από ιδρύματα, οργανισμούς, φορείς και ιδιώτες συλλέκτες, αλλά και από εκείνους που εργάστηκαν και έζησαν στο Λήδρα Πάλας.

INFO

Την έκθεση συνοδεύει και μια πλούσια σε δοκίμια και φωτογραφικό υλικό έκδοση, στη συγγραφή της οποίας συνεισέφεραν ακαδημαϊκοί και ερευνητές, που προσεγγίζουν το Λήδρα Πάλας από διάφορες οπτικές. Κατά τη διάρκειά της θα πραγματοποιηθούν φυσικές και διαδικτυακές ξεναγήσεις, παρουσιάσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.

Διάρκεια έκθεσης: 1 Ιουνίου-31 Οκτωβρίου 2021

Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας, Αίθουσα Προσωρινών Εκθέσεων

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Κυριακή, 10:00 π.μ.-16:30

Πληροφορίες: 22661475 | leventismuseum.org.cy

Διοργανωτές: Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο και Κέντρο Αριστείας CYENS

Χορηγοί:

- Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη

-Το Κέντρο Αριστείας CYENS έχει λάβει χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα για την Έρευνα και την Καινοτομία Ορίζοντας 2020 της ΕΕ βάσει της συμφωνίας επιχορήγησης Νo. 739578. Επίσης, το έργο έχει λάβει χρηματοδότηση από την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής.

Υποστηρικτές: Ledra Palace Hotel PLC, ΡΙΚ, Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, Σύνδεσμος Φίλων Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας και Λεβεντείου Πινακοθήκης, Δήμος Λευκωσίας, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ :Καρτ ποστάλ που απεικονίζει το Λήδρα Πάλας, περ. 1954. Φωτογράφος: Κυρακός Ζαρταριάν. Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας – Φωτογραφικό Αρχείο, ΛΔΜΛ: Το Μάτι 1060.