Το 1922, τη χρονιά-ορόσημο για τη νεότερη ελληνική ιστορία, ο λόγιος, βιβλιόφιλος διπλωμάτης Ιωάννης Γεννάδιος, που κατοικεί στο Λονδίνο, δωρίζει στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας μια πλουσιότατη συλλογή 25.000 τίτλων με θέμα την Ελλάδα. Ο όρος του για να προχωρήσει η δωρεά ήταν να κτιστεί στην ελληνική πρωτεύουσα ένα οικοδόμημα που θα στέγαζε τα αποκτήματά του και το οποίο θα έφερε το όνομα του πατέρα του, του Σχολάρχη Γεωργίου Γενναδίου. Αξιοποιείται μια έκταση που είχε δοθεί στη σχολή το 1884 από την ελληνική κυβέρνηση και τον Χαρίλαο Τρικούπη, στους πρόποδες του Λυκαβηττού. Στο ιστορικό κτήριό της στο κέντρο της Αθήνας η βιβλιοθήκη στεγάζει μία πλούσια συλλογή βιβλίων και σπάνιων βιβλιοδεσιών, αρχείων, χειρογράφων και έργων τέχνης που αναδεικνύουν την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή. H βιβλιοθήκη είναι γνωστή διεθνώς ως ερευνητικό κέντρο, ενώ, παράλληλα, διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην πνευματική ζωή του τόπου.

Ο Σύλλογος Φίλων Γενναδείου Βιβλιοθήκης αποφάσισε πως το πρώτο ταξίδι μετά τη μερική άρση των περιοριστικών μέτρων κατά του κορωνοϊού θα είναι στην Κύπρο, θεωρώντας τη χώρα οικεία και ασφαλή. Ο σύλλογος βοηθάει το έργο της βιβλιοθήκης. Το ταξίδι, με οδηγό τη διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης Μαρίας Γεωργοπούλου, ξεκίνησε από την κατοικία του Έλληνα πρέσβη, είχε επίσκεψη στο Τρόοδος, στην Ασίνου, στην Παναγία του Άρακα στα Λαγουδερά, στο Κούριο και στην Παλαίπαφο. Είχε ακόμη επίσκεψη και ξενάγηση στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, όπου τα μέλη του συλλόγου είχαν την ευκαιρία να δουν και να απολαύσουν συλλογές και σπάνια βιβλία, ενώ επίσκεψη έγινε και στα Φυλακισμένα Μνήματα, αλλά και στο Προεδρικό Μέγαρο, όπου τους υποδέχθηκε η Πρώτη Κυρία κ. Άντρη Αναστασιάδη. Με αφορμή το ταξίδι τους στην Κύπρο μιλήσαμε με τη διευθύντρια της Γενναδείου, δρα Μαρία Γεωργοπούλου, έτσι ώστε να μάθουμε για το έργο της βιβλιοθήκης που έχει γίνει μία από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή.

Για μελετητές

Οι πλούσιες συλλογές της Γενναδείου την έχουν καταστήσει ένα από το πιο έγκυρα ερευνητικά κέντρα για τη μελέτη της παιδείας και του πολιτισμού της Ελλάδας και των Βαλκανίων. Η βιβλιοθήκη είναι προσφιλής χώρος μελέτης φοιτητών και μελετητών και αποτελεί μία ανεκτίμητη πηγή γνώσης για ερευνητές βυζαντινών, οθωμανικών, βαλκανικών και νεοελληνικών σπουδών αλλά και της ιστορίας του ουμανισμού. Διαδραματίζει, παράλληλα, σημαντικό ρόλο στο ακαδημαϊκό πρόγραμμα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, καθώς επίσης και στην επιστημονική ενημέρωση ενός ευρύτερου κοινού. Η Γεννάδειος συμβάλλει στον επιστημονικό διάλογο με διαλέξεις, σεμινάρια, συνέδρια, εκθέσεις και δημοσιεύσεις σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή μέσω του διαδικτύου. Ένα μέρος του πλούτου των συλλογών της είναι διαθέσιμο πλέον σε ψηφιακή μορφή και προβάλλεται από τον διαδικτυακό τόπο της. Η βιβλιοθήκη συνεργάζεται, επίσης, με ελληνικές και διεθνείς ερευνητικές βιβλιοθήκες και ακαδημαϊκά ιδρύματα για να αναδείξει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα ενός πολιτισμού που υπήρξε καθοριστικός στη διαμόρφωση της δυτικής σκέψης. «Από το 2007 έχουμε ξεκινήσει ψηφιοποιήσεις και έχουμε συνεργαστεί με ευρωπαϊκά προγράμματα και έχουμε αποφασίσει να ψηφιοποιούμε συλλογές οι οποίες είναι μοναδικές», αναφέρει η κ. Γεωργοπούλου. Ανάμεσα σε αυτά τα αρχεία που ψηφιοποιούνται είναι και τα χειρόγραφα των Σεφέρη, Ελύτη και Δραγούμη, τα οποία υπάρχουν στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. «Το μέλημά μας είναι να είμαστε ανοιχτοί σε όλους και θέλουμε να τη βλέπει περισσότερο κοινό».

Με δράσεις

Μέλημα της βιβλιοθήκης είναι να είναι προσβάσιμη σε όλο το κοινό. «Κανείς δεν θέλει να τα έχει κλειδωμένα σε ένα συρτάρι, γι' αυτό και γίνονται διάφορες δράσεις ώστε να υπάρχει αυτή η επαφή με το κοινό, πέρα από το επιστημονικό κοινό το οποίο μας γνωρίζει», αναφέρει η κυρία Γεωργοπούλου, η οποία επισημαίνει πως γίνονται διάφορες διαλέξεις στον χώρο που υπάρχει στη βιβλιοθήκη οι οποίες βιντεοσκοπούνται και αναρτώνται στην ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης. Παράλληλα, αναφέρει τη σημαντικότητα του μουσείου, το οποίο είναι και αυτό προσβάσιμο στο κοινό, το οποίο μπορεί να το επισκεφθεί, ενώ μπορεί να το βρει και διαδικτυακά. «Επειδή ανήκουμε στην Αμερικανική Σχολή υπάρχει και κοινό εκτός συνόρων γι' αυτό και μέλημά μας είναι να υπάρχουν ψηφιακά πολλά από τα αρχεία μας και στα ελληνικά και αγγλικά, ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμα, ειδικότερα αυτή την περίοδο της πανδημίας», καταλήγει η κ. Γεωργοπούλου. Η διευθύντρια της Γενναδείου αναφέρει πως γίνεται μια προσπάθεια να προσεγγίσουν το νεανικό κοινό. «Δεν ξέρω αν αυτά που κάνουμε με τα social media είναι αρκετά, αλλά προσπαθούμε και εμείς να έχουμε τα αρχεία ψηφιακά, ώστε το κοινό να μπορεί να μας βρίσκει και ιδιαίτερα οι νέοι, οι οποίοι είναι και το πιο δύσκολο κοινό». Για την κ. Γεωργοπούλου όμως δεν είναι αρκετό αυτό. «Θέλουμε να υπάρχουν κομμάτια της βιβλιοθήκης μας σε όλο το φάσμα του διαδικτύου, το οποίο είναι αχανές και θέλουμε να μπορείς να… σκοντάφτεις σε ένα δικό μας αρχείο, ώστε αφού το βρεις σε μια άλλη ιστοσελίδα να έρθει το κοινό και στη δική μας ιστοσελίδα, αφού αυτός είναι ένας τρόπος που λειτουργεί το διαδίκτυο».

Ένας φορέας

Ζητήσαμε από την κυρία Γεωργοπούλου να μας περιγράψει με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να είναι πιο προσβάσιμες οι βιβλιοθήκες στο κοινό. «Ο πολιτισμός είναι ένα πολύ ακριβό σπορ και αυτό το γνωρίζουμε όλοι», επισημαίνει, ωστόσο θεωρεί πως είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός κεντρικού φορέα. «Με αυτό το ενιαίο κέντρο λήψης αποφάσεων, το οποίο θα μπορούσε να είναι ακόμη και κρατικό, θα έχει την οντότητα και τη δύναμη και τον σεβασμό για να θέτει τις βάσεις», υποστηρίζει ενώ αναφέρει πως στην Ελλάδα έγινε με αποτέλεσμα η Εθνική Βιβλιοθήκη να συνεργάζεται με όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας, όπως και με τη Γεννάδειο, δίνοντας τεκμηρίωση και τεχνογνωσία.

Όλα είναι θέμα παιδείας

Για την κ. Γεωργοπούλου όλα είναι θέμα παιδείας όταν της ζητήσαμε να μας πει με ποιον τρόπο θα μπορούσαν τα παιδιά να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στις βιβλιοθήκες. «Η εκπαίδευση είναι η αρχή για τα πάντα και δεν μπορεί να μην γίνει χωρίς το βιβλίο, οπότε πρέπει να βρούμε τρόπους ώστε να είναι στα σχολεία οι βιβλιοθήκες», αναφέρει η διευθύντρια της Γενναδείου Βιβλιοθήκης.

Ποιος ήταν ο Γεννάδιος

Ο Ιωάννης Γεννάδιος, πρέσβης της Ελλάδας στη Μεγάλη Βρετανία στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, κληρονόμησε το πάθος του για τα βιβλία και την παιδεία γενικότερα από τον πατέρα του Γεώργιο Γεννάδιο, υποστηρικτή της Ελληνικής Επανάστασης, λόγιο και έναν από τους ιδρυτές του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Στα 1922, ο Ιωάννης Γεννάδιος προσέφερε τη συλλογή του, αποτελούμενη τότε από 26.000 βιβλία, στην Αμερικανική Σχολή. Το αρχικό κτήριο, που σχεδιάστηκε από τους Αμερικανούς αρχιτέκτονες John Van Pelt και W. Stuart Thompson και χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Carnegie, εγκαινιάστηκε το 1926. Έκτοτε οι συλλογές της βιβλιοθήκης εμπλουτίζονται διαρκώς, έχοντας φθάσει σήμερα τους 145.000 τόμους, εκατοντάδες επιστημονικά περιοδικά και πολυάριθμα αρχεία.