Γράφει ο Βάσος Καραγιώργης

Με θλίψη παρακολουθώ την πολιτική αναταραχή στον γειτονικό μας Λίβανο, μια φίλη χώρα με την οποία η Κύπρος είχε στενές σχέσεις ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Δεν θα ασχοληθώ σ’ αυτό το σημείωμα με τις αιτίες που οδήγησαν τη χώρα στην πρόσφατη αναταραχή, φαινόμενο εξάλλου όχι σπάνιο στον Λίβανο, όπου ο εμφύλιος σπαραγμός εκδηλώθηκε και πριν μερικά χρόνια, με καταστρεπτικά αποτελέσματα. Αφορμή γι’ αυτό το σημείωμα μου δίνει ένα βιβλίο μου που δημοσιεύθηκε πριν μερικούς μήνες από τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων του Λιβάνου, που πραγματεύεται την αιγαιακή και κυπριακή κεραμική και τα πήλινα ειδώλια της Ύστερης Εποχής του Χαλκού που βρέθηκαν κατά τη διάρκεια των πρόσφατων ανασκαφών που διεξάγει στη Σιδώνα η Αποστολή του Βρετανικού Μουσείου υπό τη διεύθυνση της, λιβανικής καταγωγής, αρχαιολόγου Claude Doumet από το 1998.







Η αρχαία Σιδώνα βρίσκεται κάτω από τη σημερινή μικρή παράλια πόλη Σαϊντά, νότια της Βηρυτού. Κατοικείται από σουνίτες μουσουλμάνους, για να μεταβεί όμως κανείς στη Σαϊντά από τη Βηρυτό πρέπει να διασχίσει τα νότια κράσπεδα της Βηρυτού που αποτελούν προπύργιο των σιιτών μουσουλμάνων της Χεζμπολάχ.

Το μεγαλύτερο μέρος του αρχαιολογικού υλικού που ήλθε στο φως από τις ανασκαφές στη Σιδώνα είναι αποθηκευμένο στο παλιό φρούριο της Σαϊντά, όπου πέρασα ατελείωτες ώρες μαζί με την αρχαιολόγο Claude Doumet, ξεχωρίζοντας το αιγαιακό και κυπριακό υλικό της Ύστερης Χαλκοκρατίας ανάμεσα από χιλιάδες όστρακα ντόπιας κεραμικής.

Η ταύτισή τους αποτελούσε ευχάριστη ενασχόληση, ήταν σαν μια συνάντηση με «συμπατριώτες» μου σε ξένη χώρα.

Οι επαφές της Σιδώνας με την Κύπρο χρονολογούνται ήδη από τη Μέση Χαλκοκρατία (τέλη της 2ης χιλιετηρίδας π.Χ.). Η Σιδώνα ήταν μία από τις σημαντικότερες πόλεις του Λιβάνου, με πολυσύχναστο λιμάνι απ’ όπου διεξαγόταν το εμπόριο με την Κύπρο αλλά και με το Αιγαίο. Η σπουδαιότητα της Σιδώνας εξακολούθησε και κατά την πρώτη χιλιετηρίδα π.Χ. Ενδεικτικό της φήμης της πόλης είναι και το γεγονός ότι η χώρα των Φοινίκων, ο σημερινός Λίβανος, ήταν γνωστή στον Όμηρο ως η χώρα των Σιδωνίων, και τα περίφημα έργα φοινικικής τέχνης, που γνώριζε και θαύμαζε ο Όμηρος, τα αποκαλούσε «έργα Σιδωνίων».

Η αιγαιακή και κυπριακή κεραμική που ήλθε στο φως στον οικισμό της Σιδώνας αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από όστρακα, αυτό όμως ουδόλως μειώνει την αρχαιολογική τους σημασία. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο μικρός αρχαιολογικός χώρος που ανεσκάφη έως τώρα στη Σιδώνα έχει δώσει περισσότερα δείγματα μυκηναϊκών τελετουργικών αγγείων (κωνικών ρυτών και δακτυλιόσχημων κέρνων) από κάθε άλλη πόλη της Συροπαλαιστίνης της Ύστερης Χαλκοκρατίας, περισσότερα και από τη γνωστή μητρόπολη της Ουγκαρίτ, όπου οι Γάλλοι αρχαιολόγοι ανασκάπτουν από πολλές τώρα δεκαετίες. Τα τελετουργικά αυτά αγγεία, μαζί με τους μυκηναϊκούς κρατήρες και τα κύπελλα θα εχρησιμοποιούντο κατά τη διάρκεια συμποσίων και άλλων τελετών κατά το πρότυπο των αιγαιακών. Με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιούσε η ελίτ της Σιδώνας και την κυπριακή κεραμική, που περιλάμβανε και μεγάλους πίθους. Ένα σημαντικό εύρημα των ανασκαφών της Σιδώνας είναι ένας θραυσμένος ψευδόστομος αμφορέας υστερομινωικού τύπου, εισηγμένος κατά πάσα πιθανότητα από την περιοχή των Χανίων της Κρήτης κατά τον 14ο-13ο αι. π.Χ. Στο σώμα του υπάρχουν γραπτά σύμβολα της Γραμμικής Β γραφής (σώζονται μόνο δύο). Είναι ο μόνος αμφορέας του είδους του που βρέθηκε έως σήμερα εκτός του αιγαιακού χώρου.

Παρόλο ότι το υλικό που δημοσιεύεται στον τόμο που περιγράψαμε πιο πάνω αποτελείται, όπως αναφέραμε, από θραύσματα αγγείων και πήλινων ειδωλίων, εντούτοις η αρχαιολογική του σημασία είναι τεράστια για τη μελέτη των εμπορικών και πολιτισμικών συναλλαγών με την Κύπρο και την περιοχή του Αιγαίου, πιθανότατα μέσω Κύπρου. Αναδεικνύουν ακόμη μια φορά τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτιζε το νησί μας στις συναλλαγές αυτές, έναν ρόλο που ποτέ δεν έπαυε να διαδραματίζει έστω και στις πιο αντίξοες περιστάσεις.

Το βιβλίο για την αιγαιακή και κυπριακή κεραμική και κοροπλαστική τέχνη που βρέθηκε στη Σιδώνα και το σύντομο αυτό σημείωμα ας θεωρηθούν σαν μια καλοπροαίρετη αναφορά, μια ευχή για να ηρεμήσει ο Λίβανος, να ηρεμήσει και ο τόπος μας, για να συνεχίσουν και οι δύο χώρες να επιδίδονται σε έργα ειρηνικά όπως και χιλιάδες χρόνια πριν.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Μυκηναϊκή και κυπριακή κεραμική από τις ανασκαφές στη Σιδώνα.