Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη λειτουργία της Σχολής Καλών Τεχνών Μπάουχαους που, παρά τον σύντομο βίο της, άφησε πολλαπλάσιο το στίγμα της στον χρόνο. Η Γερμανία γιορτάζει τα 100χρονα της Σχολής, η επιρροή της οποίας εξακολουθεί να είναι παρούσα στις μέρες μας. Χειροπιαστά, μέσα από τα υπέροχα ντιζάιν της -οι καρέκλες του Μαρσέλ Μπρόιερ εξακολουθούν να είναι 'αντικείμενα πόθου'- και τα κτήριά της. Σαν ιδέα, μέσα από τη φιλοσοφία της έτσι όπως την κατέγραψε στο Μανιφέστο του Μπάουχαους το 1919 ο ιδρυτής του, αρχιτέκτονας Βάλτερ Γκρόπιους: "Ας δημιουργήσουμε μια νέα ένωση χειροτεχνών, απελευθερωμένων από τις διχαστικές, ταξικές προθέσεις που επιχείρησαν να υψώσουν σύνορο ανάμεσα στους χειροτέχνες και τους καλλιτέχνες".

Μέσω του Γερμανικού Ινστιτούτου Γκαίτε, η Κύπρος συμμετέχει στους εορτασμούς για τα 100 χρόνια Μπάουχαους. Σε αυτό το πλαίσιο, την περασμένη βδομάδα, το Γκαίτε στη Λευκωσία εγκαινίασε δύο εκθέσεις: "Φοίβος Πολυδωρίδης - αντιπρόσωπος του κυπριακού μοντερνισμού", με αναφορές στο έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα και "Bauhaus Imaginista - collected research", ένα μεγάλο διεθνές εγχείρημα το οποίο ξεκίνησε το 2016 με σκοπό να διερευνήσει την παγκόσμια διάδοση και υποδοχή του Μπάουχαους. Την έκθεση επιμελείται ο Γκραντ Γουάτσον ο οποίος βρέθηκε στην Κύπρο για το στήσιμο και τα εγκαίνια, και μίλησε στο "Π" για την περίφημη Σχολή Μπάουχαους και τη σημασία της μέσα σε αυτό τον αιώνα.

Ο Grant Watson, επιμελητής της έκθεσης Bauhaus Imaginista η οποία ξεκίνησε το 2016 ταξιδεύοντας σε πολλές χώρες.

Τα 100χρονα του Μπάουχαους είναι μια υπενθύμιση των ιδεών του από τις οποίες μπορούμε να διδαχθούμε ή μια δήλωση ότι αυτές οι ιδέες είναι σχετικές με το σήμερα;

Είναι μια ερώτηση που προκύπτει συχνά, κατά πόσο μας αφορά σήμερα το Μπάουχαους. Είναι μια περίπλοκη ερώτηση που δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα "ναι" ή ένα "όχι". Κι αυτό γιατί κατ' αρχάς προκύπτει ένα νέο ερώτημα: "Σε ποιο κομμάτι του Μπάουχαους αναφέρεστε;". Γιατί αναπτύχθηκε σε πολλά στάδια και προς πολλές κατευθύνσεις. Έπειτα ήταν όλοι οι κλάδοι σπουδών: τα έπιπλα, η αρχιτεκτονική, τα υφάσματα, οι τέχνες, το θέατρο κ.λπ. Αν αναφερόμαστε στους ίδιους τους τρόπους διδασκαλίας της Σχολής του Μπάουχαους, δεν θα μπορούσαμε να τους εφαρμόσουμε σήμερα γιατί η Σχολή υπήρξε σε μια πολύ συγκεκριμένη ιστορική στιγμή στον χρόνο: ήταν η περίοδος της ανασυγκρότησης της Γερμανίας μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και της οικονομικής κρίσης στη χώρα. Υπήρχε τεράστια ανάγκη για στέγαση, γι' αυτό και ένα από τα μεγάλα πρότζεκτ του Βάλτερ Γκρόπιους ήταν η δημιουργία φτηνών κατοικιών για εργάτες. Αυτό, για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι κάτι που είναι σχετικό με το σήμερα γιατί, δεν ξέρω πώς είναι τα πράγματα στην Κύπρο αλλά στο Λονδίνο υπάρχει μεγάλη έλλειψη κατοικιών σε τιμές λογικές. Οι αρχιτέκτονες του Μπάουχαους σχεδίαζαν με γνώμονα την κοινωνική πρόνοια κι αυτό είναι κάτι που μάλλον χάσαμε σήμερα. Είναι επίσης ένα από τα σημαντικά στοιχεία του Μπάουχαους: ότι ήταν σύγχρονο της εποχής του και έθετε πάντα το ερώτημα "τι χρειάζεται η κοινωνία". Ήταν μια εξαιρετικά σημαντική και σοβαρή ερώτηση για το Μπάουχαους. Φαντάζομαι ότι και οι σημερινοί αρχιτέκτονες θέτουν αυτό το ερώτημα, αντιλαμβανόμενοι την αρχιτεκτονική πέρα από τις φόρμες της.

Moholy Nagy Laszlo, ca 1922, "Target Practice In the Name of the_Law"

Moholy Nagy Laszlo, ca 1922, "Target Practice In the Name of the Law"

Πρόσθετες στις κοινωνικές ευαισθησίες, ήταν οι δημοκρατικές αξίες του Μπάουχαους;

Ακριβώς. Ήταν μια δημοκρατική στιγμή. Για την ακρίβεια, η περίοδος του Μπάουχαους συμπίπτει με την περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, μέχρι που αυτή επισκιάστηκε από την άνοδο της Ακροδεξιάς. Μιας κοινωνικής κατάστασης που οπωσδήποτε πολέμησε το Μπάουχαους το οποίο χρειάστηκε να αλλάξει την έδρα του μέχρι που έκλεισε οριστικά από τους Εθνικοσοσιαλιστές το 1933. Και ιδού ένα ακόμα θέμα που αντιμετωπίζουμε και σήμερα: η άνοδος του εθνικισμού.

Ποια ήταν, νομίζετε, τα στοιχεία εκείνα που έκαναν τόσο επιτυχή τη Σχολή του Μπάουχαους;

Σχετικά με τις μεθόδους διδασκαλίας, ήταν μέρος ενός κινήματος που επιζητούσε αλλαγές στη διδασκαλία των τεχνών, οπότε δεν ήταν μοναδικό σ' αυτόν τον τομέα. Ωστόσο έδινε την ευκαιρία στους φοιτητές για έναν χρόνο να πειραματιστούν και να αποφασίσουν μετέπειτα τι κλάδο θέλουν να ακολουθήσουν. Σ' αυτό το σημείο ήταν εξαιρετικά προοδευτική Σχολή. Έπειτα ήταν τα εργαστήρια, έρχονταν σε άμεση επαφή με τη δημιουργία και όχι απλά με τη θεωρία. Έρχονταν επίσης σε επαφή με την ίδια τη βιομηχανία. Αλλά είχαν και τους απίστευτους καλλιτέχνες που εργάζονταν εκεί, τους "μάστερ / δασκάλους της φόρμας" και τους "μάστερ / δασκάλους της τεχνικής κατάρτισης". Εξάλλου -κι αυτό νομίζω πως έπαιξε σημαντικό ρόλο- ο Βάλτερ Γκρόπιους ήταν πολύ καλός στην προώθηση της Σχολής του Μπάουχαους. Η Σχολή εξέδιδε ένα περιοδικό στο οποίο καταγράφονταν τα πάντα. Έπειτα όταν η Σχολή μετακινήθηκε από τη Βαϊμάρη [1919-1925] στο Ντεσάου [1925-1932] ο Γκρόπιους σχεδίασε ένα υπέροχο κτήριο για τη Σχολή και έτσι απέκτησε διεθνή φήμη και για το κτήριό της. Και όταν ο Γκρόπιους τελικά εγκατέλειψε τη Γερμανία και κατέφυγε στην Αμερική, ενορχήστρωσε την εισαγωγή αντικειμένων από τη Γερμανία στην Αμερική τα οποία μετέπειτα κατέληξαν σε μουσεία. Το 1938 το ΜΟΜΑ φιλοξένησε μια μεγάλη έκθεση για το Μπάουχαους που έδωσε μεγάλη ώθηση της Σχολής στο φαντασιακό του κοινού. Εν τέλει, όσο εντυπωσιακή ήταν η Σχολή, άλλο τόσο εντυπωσιακός ήταν ο τρόπος της προώθησής της στον διεθνή χώρο, τόσο στη διάρκειά της αλλά και μετά το κλείσιμό της. Και η Γερμανία, βεβαίως, τη θεωρεί ένα εξαιρετικά σημαντικό εθνικό, πολιτιστικό στοιχείο και έχει δώσει απίστευτα λεφτά για τα φετινά 100χρονα του Μπάουχαους.

"Οι αρχιτέκτονες του Μπάουχαους σχεδίαζαν με γνώμονα την κοινωνική πρόνοια κι αυτό είναι κάτι που μάλλον χάσαμε σήμερα"

Ένας Έλληνας σχεδιαστής, ο Στέργιος Δελιαλής που έφυγε από τη ζωή πριν από μερικές μέρες, είχε πει πως το Μπάουχαους είναι ένας τρόπος δημιουργίας για μια καλύτερη ζωή. Θεωρείτε ότι αυτή η φράση συνοψίζει ίσως την πεμπτουσία του Μπάουχαους;

Ναι, είναι ακριβώς αυτό. Είναι ενδιαφέρον γιατί μία από τις μεγάλες επιρροές του Μπάουχαους ήταν το κίνημα Αrts and Crafts. Ήδη τον 19ο αιώνα υπήρχαν άνθρωποι όπως ο Ράσκιν [Τζον Ράσκιν, συγγραφέας] και ο Γουίλιαμ Μόρις [σχεδιαστής - και οι δύο ενέπνευσαν το Arts and Crafts Movement] που μιλούσαν για τα αντικείμενα και την κουλτούρα των υλικών ως εξίσου σημαντική στο σύνολο ενός κοινωνικού πρότζεκτ. Ο Μόρις ήταν σοσιαλιστής αλλά και σχεδιαστής υφασμάτων και υφαντής. Για τον ίδιο, ήταν απόλυτα λογικό ότι το περιβάλλον στο οποίο κάποιος ζει βελτιώνει την ίδια τη ζωή του, όταν είναι περικυκλωμένος από όμορφα και συνάμα χρήσιμα αντικείμενα. Έπειτα το Μπάουχαους το ενδιέφερε πολύ και ο χώρος. Είναι λοιπόν πολύ ενδιαφέρον το πώς το κτιστό περιβάλλον, και τα αντικείμενα μέσα του, συνιστούν με κάποιο τρόπο μέρος ενός προοδευτικού, κοινωνικού πρότζεκτ.

 + H έκθεση Bauhaus imaginista παρουσιάζεται στον χώρο εκδηλώσεων του Ινστιτούτου Γκαίτε στη Λευκωσία [δίπλα στο Λήδρα Πάλας] μέχρι και τις 19 Απριλίου.

Την Τετάρτη 3 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί στις 17:30 στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας ένα συνέδριο με θέμα το Μπάουχαους και τις επιρροές του. Κύρια ομιλήτρια θα είναι η δρ Μαγδαλένα Ντρόστε, πρώην διευθύντρια του Αρχείου Μπάουχαους στο Βερολίνο.