Συνέντευξη στο Χρίστο Λαζανιά/Φωτογραφία Παύλος Βρυωνίδης

Τα έργα του υμνούν την ομορφιά και τη δύναμη της ζωής. Αποπνέουν αισιοδοξία και χαρά. Κλεισμένος πολλές ώρες της μέρας στο ίδιο εργαστήρι, στον ίδιο δρόμο, στην ίδια γειτονιά για χρόνια τώρα, επιμένει να παράγει τέχνη που να είναι προς μίμηση. «Χωρίς συνθήματα κι εύκολη γραφή, προχώρησε με γνήσια μέσα της ζωγραφικής… Για αυτό μας ενδιαφέρει», είχε γράψει ο Χατζιδάκις για τον ζωγράφο.

Το όνομά του συνδέθηκε με τον Χατζιδάκι, τον Ξαρχάκο, τον Θεοδωράκη, αφού εξώφυλλα των δίσκων τους φέρουν την υπογραφή του.

Συναντήσαμε τον Γιώργο Σταθόπουλο στη Λεμεσό με αφορμή την ατομική του έκθεση στην Golden Gallery by Kapatays. Με καθαρό λόγο, χωρίς περιστροφές, μας μίλησε για την τέχνη του, την αγωνία του καλλιτέχνη, τον άνθρωπο, τον έρωτα και την Ελλάδα.



Κύριε Σταθόπουλε, αν κάνατε μια γέφυρα στη διαδρομή σας, από το χθες στο σήμερα, σε ποιο σημείο θα σταματούσατε;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει ένας σταθμός που να καθορίζει την πορεία σου. Δεν μπορώ να καταργήσω τίποτα. Η συνέχεια είναι αυτή που καθορίζει κάποια πορεία, είτε καλή, είτε κακή, είτε μέτρια. Η πορεία είναι από τότε που αρχίζεις αυτή τη δουλειά, μέχρι σήμερα. Σε τελευταία ανάλυση δεν υπάρχει καμία πορεία. Το ίδιο πράγμα κάνεις μια ζωή. Αφού ανακαλύψεις το σχέδιό σου, τη γραφή σου, το στυλ σου, πορεύεσαι με αυτά. Όπως δεν μπορείς να αλλάξεις τη φωνή σου, τη γραφή σου κ.τ.λ. Η εικόνα σου αλλάζει με τα χρόνια και γίνεται λίγο πιο ώριμη… (γέλια). Κάπως έτσι είναι και η δουλειά σου. Προσπαθείς να την κάνεις λίγο καλύτερη. Αυτή είναι η αγωνία του ζωγράφου.

Πώς σχολιάζετε τους νέους καλλιτέχνες;

Υπάρχουν νέοι ταλαντούχοι, πολύ καλύτεροι από εμάς. Δεν σταματά η ζωή, δεν σταματά η τέχνη. Δεν κρατάμε εμείς τα σκήπτρα της τέχνης επειδή γίναμε 70 χρονών. Είμαστε όλοι υπό αμφισβήτηση. Ο χρόνος θα δείξει ποιος αξίζει και ποιος δεν αξίζει. Στο διάστημα αυτό υπάρχουν πολλές παγίδες στις οποίες παγιδεύονται και ο καλλιτέχνης και το κοινό. Κάποιος μπορεί να ξεγελά τον εαυτό του και το κοινό με μια γοητευτική εικόνα, η οποία μπορεί να απέχει από τη ζωγραφική. Η ζωγραφική έχει δικούς της νόμους, δεν έχει μόνο την εικόνα. Έχει τη γλώσσα της ζωγραφικής που είναι το χρώμα, το σχέδιο, η αρμονία, αν έχει κάτι να πει. Τότε μπορεί να ζήσει αυτή η τέχνη και να είναι πάντα επίκαιρη. Γι’ αυτό και βλέπουμε έργα παλιών μεγάλων ζωγράφων να είναι επίκαιρα. Άμα δεις τις τοιχογραφίες, τα φρέσκο, τα ψηφιδωτά, την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική στην αρχαία Ελλάδα, θα δεις πόσο πιο φτωχοί είμαστε εμείς.

Αναπόφευκτη η σύγκριση με το παρελθόν.

Όσο περνάνε τα χρόνια η τέχνη χλομιάζει συγκρινόμενη με παλαιότερα πράγματα. Για παράδειγμα, έναν μουσικό σαν τον Χατζιδάκι θα περάσουν ίσως διακόσια χρόνια να τον βρούμε, και αν τον βρούμε. Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά παραδείγματα. Στην εποχή μας έρχονται άλλα πράγματα, που είναι πολύ σημαντικά, τα οποία ίσως να έχουν μεγαλύτερη σημασία από την τέχνη αυτήν καθαυτήν. Άμα δεις τα βιομηχανικά προϊόντα σήμερα -ένα ωραίο αυτοκίνητο, ένα αεροπλάνο- είναι έργα τέχνης, γιατί πρωτίστως είναι ζωντανά εργαλεία. Οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαχναν τους κούρους και τις κόρες, που ήταν ιδανικές μορφές, γιατί έπρεπε να μοιάσει ο κόσμος σε αυτές. Δεν ήταν προς αποφυγήν. Αντίθετα, δες τις μορφές που ζωγραφίζουν σήμερα οι ζωγράφοι, ειδικά στη Δύση. Είναι βρικόλακες. Έχουν μπερδέψει το τραγικό με το εφιαλτικό. Δεν είναι προς μίμηση.



Μέσα σε αυτή τη σύγχυση μπορεί να ξεχωρίσει ένας δημιουργός;

Υπάρχει πλήρης σύγχυση στην ανθρωπότητα και τη βλέπουμε παντού. Δεν υπάρχει κοινός μύθος για να ξεχωρίζει ο καλύτερος. Στο Βυζάντιο, παρόλο που ζωγράφιζαν όλοι την Παναγία και τους αγίους με την ίδια τεχνοτροπία, τα ίδια χρώματα, ξεχώριζε ο καλύτερος. Σήμερα, δεν υπάρχει σύγκριση. Ο καθένας κάνει ό,τι θέλει, αρκεί να μπορεί να υποστηρίξει το έργο του με διάφορα κόλπα, κι ας μην έχει τίποτα να πει.

Πόσο επηρεαστήκατε από τους δασκάλους σας, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Γιάννης Μόραλης;


Ο επηρεασμός είναι φυσικό πράγμα, εντός και εκτός σχολής. Η αγωνία του καλλιτέχνη είναι να φτιάξει τον δικό του μύθο και να τον βάλει σε ένα τελάρο. Ένας νέος καλλιτέχνης θέλει να δημιουργήσει, αλλά, μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα που βλέπει γύρω του, πρέπει να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να καταλήξει σε ένα δικό του σχέδιο που τον εκφράζει, που θα το βρει μέσα του. Όλοι κρύβουμε μέσα μας έναν καλλιτέχνη. Ακούς ένα τραγούδι που δεν το ξέρεις και σε συγκινεί, γιατί το έχεις μέσα σου. Και έρχεται ο καλλιτέχνης να σου το αποκαλύψει. Έτσι ζει η τέχνη. Αγαπάμε τα πράγματα που περιέχουμε. Αν κάτι είναι κατασκευασμένο εκ του πονηρού, δεν το περιέχουμε και δεν αγγίζει την ψυχή μας, το μυαλό - μας εντυπωσιάζει για δευτερόλεπτα.

Γνωρίσατε μια παρέα μεγάλων δημιουργών: Χατζιδάκις, Γκάτσος, Ελύτης κ.ά. Αν μπορούσατε να μας μεταφέρετε κάποια στιγμιότυπα από την καθημερινότητά τους.

 Η Ελλάδα υπάρχει από τις εξαιρέσεις. Και τότε μια παρέα ήταν… Θυμάμαι, τα μεσημέρια τους έβλεπα να μαζεύονται στο καφέ του Φλόκα ο Γκάτσος, ο Χατζιδάκις, ο Ελύτης, ο Σεφέρης, ο Μόραλης, ο Τσαρούχης κ.ά. Μιλούσαν για καθημερινά πράγματα που τους απασχολούσαν, ο ένας πείραζε τον άλλον, υπήρχε πολύ χιούμορ. Ένας δημοσιογράφος ρώτησε κάποτε τον Γκάτσο: «Μα, τι λέτε κύριε Γκάτσο: 'Πάει έφυγε το τρένο, έφυγες κι εσύ, σταλαγματιά χρυσή, πάει χάθηκε το τρένο, χάθηκες κι εσύ σε γαλανό νησί»; Κι ο Γκάτσος απάντησε: «Τι να σου πω εγώ, παιδί μου, μέχρι τον Πειραιά την πήγα με το τρένο». Ο Γκάτσος δεν καθόταν να αναλύσει ό,τι έγραφε. Ένα έργο λέει στον καθένα και κάτι διαφορετικό. Εγώ, όπως και άλλοι, δεν είχαμε λόγο σε αυτές τις παρέες, είχαμε όμως υπομονή να ακούμε αυτά που έλεγαν και να τα σκεφτόμαστε. Όταν ρωτούσες τον Χατζιδάκι τι είναι ταλέντο, σου έλεγε: «Τρία πράγματα είναι ταλέντο, δουλειά, δουλειά, δουλειά». Να δουλεύεις. Μόνο έτσι ανακαλύπτεις και τον εαυτό σου και τον κόσμο γύρω σου.

Ο Χατζιδάκις σε μια αναφορά του για τη δουλειά σας έγραψε ανάμεσα σε άλλα: «[…] δεν χόρεψε εθνικούς σκοπούς ούτε και δέχθηκε κληρονομίες ανεξέλεγκτες […]».

Αυτό με κολακεύει! Δεν ασχολήθηκα ποτέ με το επίσημο κράτος για να επωφεληθώ, γι’ αυτό λέει δεν χόρεψα εθνικούς χορούς. Κάποτε, ένας βουλευτής που αγόρασε ένα έργο μου με ρώτησε: «Γιατί δεν έχεις ένα έργο στη Βουλή των Ελλήνων; Όλοι οι ζωγράφοι έχουν».«Δεν μου ζήτησε κανείς έργο», ήταν η απάντησή μου. Προφανώς, στη Βουλή υπήρχε μια ομάδα που αποφάσιζε τι έργα θα πάρουν και μπορεί να μην με συμπαθούσαν… Όλη η Ελλάδα από τα επίσημα, τα κρατικά μουσεία, μέχρι τις ιδιωτικές συλλογές είναι παρέες. Θα ζήσουμε κι εμείς…

Έχετε δηλώσει: «Όταν εκθέτω τα έργα μου στον κόσμο νιώθω απογυμνωμένος…».

Είναι αλήθεια. Το σαράκι που τρώει τον καλλιτέχνη είναι ότι δεν έχουμε απόλυτη βεβαιότητα γι’ αυτό που κάνουμε. Θα μου πεις: «Πώς αποφασίζεις να εκθέσεις». Κατά τη διάρκεια της δημιουργίας ενός έργου νιώθεις ότι είναι σημαντικό, αισθάνεσαι μια ευφορία. Αν το δεις την άλλη μέρα μπορεί να μην σ’ αρέσει, και αν το δεις μετά από μια βδομάδα μπορεί να μην σ’ αρέσει καθόλου. Πολλές φορές επεμβαίνεις να το διορθώσεις και ίσως να το κάνεις χειρότερο. Κάποια στιγμή αποφασίζεις ότι τελείωσε το έργο, βάζεις μια υπογραφή και το εκθέτεις. Από τη στιγμή που έχεις αποφασίσει να κάνεις αυτή τη δουλειά πρέπει να ζήσεις από αυτήν. Αυτός είναι ο λόγος που κάνω και καμιά έκθεση. Αν είχα τη δυνατότητα δεν θα έμπαινα σε αυτή τη διαδικασία, να ξεγυμνώνομαι...

Δεν δουλεύω για δέκα πλούσιους συλλέκτες

 Πώς σχολιάζετε την εμπορικότητα που αναπτύσσεται γύρω από κάποια ονόματα της τέχνης;

Δεν έχω μεγάλη εμπορικότητα. Έχω λογικές τιμές, γιατί θέλω να μπορεί να πάρει ένα έργο μου και ένας υπάλληλος. Δεν δουλεύω για δέκα πλούσιους συλλέκτες. Η τέχνη ζει όταν περάσει μέσα στη συνείδηση του λαού. Αν η τέχνη σου περάσει σε δέκα πλούσια σπίτια, ξεχνιέται.

Αν κάνατε μια «μίνι ακτινογραφία» της Ελλάδας τώρα;

Η πλάστιγγα έχει γείρει στην παρακμή και την αθλιότητα. Μπορείς να ακούσεις ένα τραγούδι του Γκάτσου: «Τα παιδιά της καταιγίδας» που γράφτηκε πριν από 50-60 χρόνια. Είναι αυτή η παρακμή που ζει όλη η Ελλάδα. Είναι όλα διαλυμένα.
Δεν υπάρχει ισορροπία. Πάντα θα υπάρχει ο βλαξ και πρέπει να υπάρχει για να ξεχωρίζει ο φωτισμένος. Όταν διαταραχθεί η ισορροπία, τον φωτισμένο άνθρωπο μπορεί να τον ακυρώσουν σε μια νύκτα.



Για τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και την κυβέρνησή του;

Είναι μια άτυχη στιγμή για την Ελλάδα. Είμαι 74 χρονών, αλλά δεν έχω ζήσει χειρότερο πράγμα. Αν συνεχίσει αυτή η κατάσταση θα τελειώσει η Ελλάδα για πάρα πολλά χρόνια. Έχουν δημιουργήσει ταξικό μίσος, μισούν τον προκομμένο άνθρωπο, μισούν την αριστεία. Θέλουν να φτιάξουν έναν λαό που να εξαρτάται από το κράτος για να τον ορίζουν.

Ποιο μπορεί να είναι το αισιόδοξο μήνυμα σε όσα περιγράφετε;

Να μπει η Ελλάδα σε μια σειρά. Να δουλέψουν όλα, το κράτος, οι νόμοι κ.τ.λ. Από τότε που έφερε τον συνδικαλισμό και στα νηπιαγωγεία ο Παπαντρέου, δεν δουλεύει τίποτα. Στην Κύπρο δεν βλέπω αυτή τη μιζέρια. Υπάρχει μια ευφορία. Αυτό είναι μαγικό, αναπτερώνει τον άνθρωπο.

Ποια μπορεί να είναι η συμβολή της τέχνης;

Ελάχιστοι είναι αυτοί που επικοινωνούν με ένα έργο τέχνης. Όταν πάνε στο Μέγαρο Μουσικής να ακούσουν ένα σημαντικό έργο και οι ίδιοι άνθρωποι πάνε μετά στα μπουζούκια, ποιο είναι το αποτέλεσμα της τέχνης; Θα σου πω μια φράση που έχω ακούσει από τον Ελύτη: «η ποίηση γίνεται από ποιητές που γράφουν για ποιητές που δεν γράφουν». Ακούς ένα τραγούδι και σε συγκινεί γιατί το περιέχεις. Δεν χρειάζεται να είσαι μουσικός. Η τέχνη γίνεται από τους καλλιτέχνες που φτιάχνουν την τέχνη για τους καλλιτέχνες που κάνουν κάτι άλλο, και το κάνουν πολύ καλά γιατί είναι ευαίσθητοι άνθρωποι. Ο μη ευαίσθητος άνθρωπος είναι επικίνδυνος. Δεν επικοινωνεί με την τέχνη. Παίζει στα πιο ακραία σημεία της ζωής. Ο φασισμός προέρχεται από ανθρώπους που δεν λογαριάζουν τη ζωή του άλλου. Υπάρχει παντού με διάφορα προσωπεία, όπως υπάρχει και το μεγαλείο των ευσυνείδητων ανθρώπων. Υπάρχει το καλό και το κακό, αρκεί να είναι σε ισορροπία. Όταν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία, το πράγμα γίνεται επικίνδυνο.

Ανθρωποκεντρική θεματολογία

Η γυναίκα και ο έρωτας έχουν βασική θέση στη θεματολογία σας.

Είμαι αισιόδοξος άνθρωπος και η διάθεσή μου στη ζωγραφική θέλω να μεταφέρει μια αίσθηση αισιοδοξίας και χαράς μέσα από τα χρώματα, τη σύνθεση, το θέμα κ.τ.λ. Το ερωτικό στοιχείο μου αρέσει, και παρόλο που έχω γεράσει, ακόμα με απασχολεί (γέλιο). Η θεματολογία μου είναι γύρω από τον άνθρωπο και τη φύση στην οποία ζούμε - τα αστικά τοπία. Γύρω από αυτό τον χώρο φτιάχνω τη μυθολογία μου.

­

Ποια ερμηνεία δίνετε στον έρωτα;

Ο έρωτας είναι ένα αρχέγονο βασικό ένστικτο. Ενώνει το ζωικό και το φυσικό βασίλειο. Ο έρωτας ελκύει τον άνθρωπο, τα ζώα για να γονιμοποιηθούν. Αλλά ο άνθρωπος -επειδή έχει πολλά βάσανα- τον έχει μετατρέψει και σε μια νεύρωση που έχει φύγει από τη γονιμοποίηση και είναι για διασκέδαση κ.τ.λ. Κατά τη γνώμη μου, ο έρωτας από μια ηλικία και μετά δεν επιτρέπεται... Σε αυτή την περίπτωση συντελείται κάτι άλλο: σου αρέσει να έχεις έναν άνθρωπο να συνομιλείς. Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να εκφραστεί, να πει τον πόνο του, τη χαρά του. Όσον αφορά το σεξουαλικό στοιχείο, όμως, από μια ηλικία και μετά είναι θλιβερό το θέαμα.

Πώς αντικρίζετε το πέρασμα του χρόνου;

Είμαι συμφιλιωμένος, βλέπω τα πράγματα πώς εξελίσσονται. Δεν έχω ψευδαισθήσεις. Έχω συμφιλιωθεί και με το καλό και με το κακό.

Σας απασχολούν θέματα πίστης;

Σέβομαι τους ανθρώπους που πιστεύουν οπουδήποτε. Προσωπικά δεν πιστεύω. Είμαι άθεος. Είμαι με την επιστήμη. Ό,τι λέει η επιστήμη, το βλέπω, το κατανοώ και έχει εξήγηση.

Κλείνοντας, πώς είναι μια τυπική μέρα σας;

Ζωγραφίζω κάθε μέρα, όσο αντέχω. Δεν έχω κάνει ποτέ διακοπές στη ζωή μου. Όταν δεν ασχολούμαι με τη δουλειά μου, με τα πινέλα, με τα χρώματά μου, νομίζω ότι χάνω τον καιρό μου…

* Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι και την 1η Δεκεμβρίου 2018 στην γκαλερί Golden Gallery by Kapatays στην οδό 28ης Οκτωβρίου στη Λεμεσό. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Σάββατο 10 π.μ.-8 μ.μ. Πληροφορίες τηλ. 25588841 και 99643177