Μια εβδομάδα πριν από την πρώτη του έκθεση φωτογραφίας, ο Γιώργος Λάνθιμος νιώθει εξίσου άγχος και ενθουσιασμό. Οι εκτυπώσεις έχουν βγει από τον σκοτεινό θάλαμο και έχουν κορνιζαριστεί στο Λος Άντζελες, αλλά δεν τις έχει δει ακόμα, μου είπε ο σκηνοθέτης σε ένα τηλεφώνημα. «Δεν τις έχω δει κορνιζαρισμένες και στον τοίχο», είπε. «Ανυπομονώ να πάω και να τις εγκαταστήσω -κάτι που δεν έχω ξανακάνει ποτέ στο παρελθόν».

Η έκθεση είναι η πρώτη για τον Λάνθιμο, αλλά η ίδια η φωτογραφία είναι εδώ και καιρό συνυφασμένη με την κινηματογραφική του καριέρα, η οποία έχει δημιουργήσει μερικές από τις πιο σκοτεινά παράξενες συμμετοχές του κινηματογράφου. Έχει φωτογραφίσει καμπάνιες μόδας και editorials περιοδικών, έχει φωτογραφίσει τα τεκταινόμενα στα γυρίσματα των ταινιών του και έχει κυκλοφορήσει τρία βιβλία με τις αινιγματικές εικόνες του. Πρόσφατα, μου είπε, τραβάει φωτογραφίες εντελώς μακριά από τις ταινίες του -για παράδειγμα, τα ταξίδια του στην πατρίδα του, την Ελλάδα.

Στην πραγματικότητα, η φωτογραφία αποδείχθηκε μια ξεχωριστή δημιουργική ενασχόληση γι' αυτόν. «Τώρα δημιουργώ ένα σύνολο έργων που δεν έχει σχέση με τις ταινίες μου- είναι πιο συνειδητό σε αυτό το σημείο», είπε. "Επικεντρώνομαι σε αυτό τώρα. Έχει γίνει ένα σημαντικό πράγμα στη ζωή μου εκτός από την κινηματογραφική παραγωγή".

Η έκθεση στο Λος Άντζελες, «Γιώργος Λάνθιμος: Φωτογραφίες», συγκεντρώνει φωτογραφίες από τα τελευταία βιβλία του Λάνθιμου, που κυκλοφόρησαν το 2024: I shall sing these songs beautifully, το οποίο συγκεντρώνει φωτογραφίες που τράβηξε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Kinds of Kindness (2024) και Dear God, the Parthenon is Still Broken, με εικόνες από την παραγωγή της βραβευμένης ταινίας του Poor Things (2023).

Αυτές δεν είναι οι τυπικές φωτογραφίες σας πίσω από τα παρασκήνια. Στην ταινία Poor Things, ο Λάνθιμος αποτύπωσε την ατμόσφαιρα ενός κινηματογραφικού σκηνικού -με τις φωτιστικές εγκαταστάσεις και τους κατασκευασμένους εσωτερικούς χώρους- με μια ιδιότυπη ματιά, όταν δεν έβγαζε κάμερες μεγάλου και μεσαίου μεγέθους για να τραβήξει οικεία πορτρέτα του καστ του, συμπεριλαμβανομένων των Emma Stone και Mark Ruffalo.

«Ήταν μια ολόκληρη διαδικασία μεταξύ των ρυθμίσεων, την οποία κατά κάποιο τρόπο απολαμβάναμε και μας έδωσε ένα μικρό διάλειμμα μέσα στο ταραχώδες πρόγραμμα των γυρισμάτων», είπε.

Οι εικόνες του Kinds of Kindness, εν τω μεταξύ, μαρτυρούν έναν αυθορμητισμό. Γυρισμένη σε πραγματικές τοποθεσίες γύρω από τη Νέα Ορλεάνη, η παραγωγή επέτρεψε στον σκηνοθέτη να περιπλανηθεί πέρα από το σκηνικό και να φωτογραφίσει αλλόκοτα αστικά τοπία. Οι εικόνες του με τους ανθρώπους, αυτή τη φορά, γίνονται ακόμα πιο αφηρημένες -τα άκρα φαίνονται αποκομμένα και τα πρόσωπα αποστρέφονται- και παρουσιάζονται όλο και πιο δραματικά σε ασπρόμαυρο χρώμα.

«Πειραματιζόμουν με το πόσο διαφορετικά θα μπορούσε να φαίνεται από την ταινία», εξήγησε για τις ασπρόμαυρες συνθέσεις.

Η παράσταση καταφθάνει εν μέσω της πλούσιας, βραβευμένης κινηματογραφικής πρακτικής του Λάνθιμου, που αναγνωρίζεται για τη δημιουργία δυστοπικών κόσμων, που μοιάζουν τόσο πολύ με τους δικούς μας στην καθημερινότητά τους, στους οποίους οι χαρακτήρες παλεύουν με πραγματικότητες εξίσου παράλογες και βίαιες. Εκεί που το Dogtooth (2008) και ο The Lobster (2015) ξετυλίγουν την αποξένωση και την απομόνωση, το The Favourite (2018) και το Poor Things εξερευνούν πώς η εξουσία μπορεί να διαστρεβλώσει το άτομο. Σε όλη τη διάρκειά του είναι συνυφασμένη η ξεχωριστή οπτική του γλώσσα - ευρείες γωνίες, δραματικά ζουμ, συμμετρία - που προσφέρει μια αφύσικη κλίση στις πιο καθημερινές σκηνές, τροφοδοτώντας την ψυχολογική δυσφορία.

Αν και αρχικά ενδιαφερόταν για τον κινηματογράφο, όπως είπε ο Λάνθιμος, συνειδητοποίησε ότι έπρεπε πρώτα να ασχοληθεί με τη φωτογραφία, καθώς «όλο το μέσο ξεκινάει με ακίνητες εικόνες». Με την πάροδο των χρόνων, πήρε και έγινε ικανός στις τεχνικές πτυχές της φωτογραφίας- τραβούσε εικόνες στα κινηματογραφικά του πλατό, κάποιες για διαφημιστικούς σκοπούς, χωρίς ποτέ να πιστεύει ότι θα γινόταν «ανεξάρτητο πράγμα». Πιο ενδιαφέρον γι' αυτόν ήταν η δημιουργία της εικόνας.

«Με ενδιέφερε απλώς η πράξη της λήψης της φωτογραφίας - το να την κοιτάς, η μαγεία μετά ή η απογοήτευση, το να κάνεις λάθη και να προσπαθείς να βρεις πώς μπορείς να τα διορθώσεις», είπε.

Για το λόγο αυτό, ο Λάνθιμος επέμεινε στη λήψη σε φιλμ - μια διαδικασία που περιέγραψε ως «από μόνη της μια χαρά» σε σύγκριση με την ψηφιακή φωτογραφία, η οποία «δεν αισθάνομαι ότι τραβάω πραγματικά μια φωτογραφία». Υπάρχει μια βαρύτητα στη λήψη μιας αναλογικής εικόνας, πρόσθεσε, καθώς και ένα βάθος στην κινηματογραφική φωτογραφία.

«Έχω εκατοντάδες κινηματογραφικές μηχανές, πράγμα που έχει γίνει λίγο πρόβλημα», είπε. «Πάντα βρίσκω μια δικαιολογία για να πάρω άλλη μία, όπως σε περίπτωση που χαλάσει μία ή κάτι τέτοιο».

Η φωτογραφία έχει επίσης μετακινηθεί πιο κοντά στο κέντρο της πρακτικής του Λάνθιμου (έχει φτιάξει τον δικό του σκοτεινό θάλαμο δίπλα στη σουίτα μοντάζ του). Το μέσο, μου είπε, του προσφέρει μια νέα ελευθερία δημιουργικής έκφρασης και πειραματισμού. Ενώ η παραγωγή ταινιών προϋποθέτει μεγαλύτερες οικονομικές επενδύσεις και ανθρώπινους πόρους -κάτι που την κάνει «πιο συντηρητική στον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζεται η αφήγηση»- η φωτογραφία προσκαλεί την ανεξαρτησία, ένα άνοιγμα, σημείωσε.

«Μου αρέσει το γεγονός ότι μπορείς να τραβήξεις μια φωτογραφία ενός δέντρου, να πας σπίτι, να την επεξεργαστείς, να την εκτυπώσεις, να την κρατήσεις στα χέρια σου και να την κοιτάξεις την ίδια μέρα. Μπορεί είτε να απογοητευτείς είτε να εκπλαγείς είτε να σε ιντριγκάρει αυτό που είναι- μπορεί να σε οδηγήσει να αρχίσεις να κάνεις κάτι που σε ενδιαφέρει», εξήγησε. «Η αμεσότητα αυτού; Μου αρέσει πολύ σε σύγκριση με την κινηματογραφική δημιουργία».

Ένα άλλο πράγμα που η φωτογραφία παρουσιάζει στον κινηματογραφιστή; Έναν διαφορετικό τρόπο θέασης.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας, ο Λάνθιμος επικαλέστηκε επανειλημμένα την «προοπτική», είτε αναφερόμενος στο μάτι του παρατηρητή του είτε στον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αναπτυχθούν αφηγήσεις από μια και μόνο φωτογραφία. Οι πρώτες του εικόνες στα σκηνικά απεικόνιζαν «γωνίες και προοπτικές των όσων συνέβαιναν στο πλατό που δεν σχετίζονταν με την ταινία»- η προτίμησή του να φωτογραφίζει τους ηθοποιούς του από πίσω προέκυψε από την επιθυμία του να «τραβήξει πράγματα που δεν βλέπεις ποτέ, δηλαδή την πλάτη τους ή το πλάι τους ή ενώ κάνουν κάτι άλλο».

Τελευταία, ο Λάνθιμος, αφού έζησε για μια δεκαετία στο Λονδίνο, επέστρεψε στην Αθήνα, όπου βλέπει τον τόπο από «μια πολύ διαφορετική οπτική γωνία». Οπλισμένος με τη φωτογραφική του μηχανή, έχει καταγράψει τα τοπία της όπως του φαίνονται πρόσφατα - ένα έργο που ακόμα επεξεργάζεται. «Θα ήθελα να σταματήσω για λίγο την κινηματογράφηση και να επικεντρωθώ σε αυτό», είπε, περιγράφοντας τον χρόνο που χρειάζεται για να κατανοήσει τις εικόνες που δημιούργησε. Μιλάει, όπως πάντα, για την προοπτική.

«Ακόμα κι αν τραβήξεις μόνο μια φωτογραφία, υπάρχουν τόσα πολλά που μπορείς να βιώσεις ξανά από το πρόσωπο που είσαι ή τη διάθεση που έχεις», είπε. «Μου αρέσει αυτή η ελευθερία του να δείχνεις απλώς μια εικόνα και οι άνθρωποι να μπορούν να αντιδράσουν σε αυτήν. Ακόμα και εγώ ο ίδιος, μπορώ να τη δω διαφορετικά σε διαφορετικές στιγμές».

Η έκθεση «Γιώργος Λάνθιμος: Φωτογραφίες» παρουσιάζεται στο Webber at 939, 939 S. Santa Fe Avenue, Λος Άντζελες, από τις 29 Μαρτίου έως τις 24 Μαΐου.

ΠΗΓΗ: Της Μιν Τσεν/artnet.com