Συνέντευξη στη Χριστίνα Λάμπρου
Χρειάστηκαν 50 χιλιάδες λεπτά για να γεννηθεί, το 2009, ένα έργο που υποδεικνύει την οικονομική και πολιτική κρίση στην Ελλάδα. Στην έκθεση Revolv·er, ο Ανδρέας Σάββα παρουσιάζει το ντοκουμέντο εκείνου του έργου και δημιουργεί ένα νέο, αυτήν τη φορά για τις συνέπειες της ελληνικής κρίσης
"Εγκατεστημένος σε μια ψηλή εξέδρα που παρέπεμπε στις εκλογικές εξέδρες των πολιτικών αρχηγών -με τα άνθη και τα κυπαρισσάκια της- άρχισα με στόμφο να πετάω λεφτά κάτω στον κόσμο, χωρίς οποιαδήποτε οπτική επαφή μαζί του. Τα χρήματα -η πτώση τους- δημιουργούσαν τη μόνη νοητή γραμμή επικοινωνίας".
Ο Ανδρέας Σάββα περιγράφει την περφόρμανς την οποία παρουσίασε το 2009 στην Αθήνα, όταν η οικονομική [και πολιτική] κρίση που θα ακολουθούσε ήταν ακόμη ένα μακρινό εφιαλτικό σενάριο. "Το έργο λεγόταν "50.000 λεπτά" και ήταν αυτό ακριβώς. Πεντακόσια ευρώ σε λεπτά, κυρίως στις πιο μικρές υποδιαιρέσεις του ευρώ που εξουδετέρωναν και εξευτέλιζαν το ποσό αυτό της προσφοράς. Με δεδομένο τον μεγάλο αριθμό κερμάτων ήταν εμφανής η δυσαναλογία ανάμεσα στην ποσότητα, το βάρος των χρημάτων και την αξία που αυτά είχαν. Αξιοσημείωτο ήταν το ότι στην "προσφορά" αυτή, ενώ οι μεγάλοι δεν υπέκυψαν δημόσια στον πειρασμό του μεταλλικού χρήματος, τα παιδιά, απαλλαγμένα από σύνδρομα ντροπής και εξευτελισμού, με την παιδική τους αφέλεια συσσώρευαν τον "πλούτο". Έκαναν ουσιαστικά ό,τι κάνουμε κι εμείς ως ενήλικες, σε μια άλλη κλίμακα και υπό άλλες συνθήκες". Την τεκμηρίωση του έργου "50.000 λεπτά", σε μορφή βίντεο εγκατάστασης, θα δούμε στην έκθεση με τίτλο "Revolver", την οποία επιμελείται η Μαρία Ευσταθίου, στο Φυτώριο Εικαστικής Καλλιέργειας στον Δημοτικό Κήπο Λευκωσίας.
Το έργο "50.000" λεπτά κάνει νύξη στην κρίση που τότε ερχόταν στην Ελλάδα. Είναι επίσης το τελευταίο έργο που έκανες στην Ελλάδα προτού φύγεις. Με ποιο τρόπο αλλάζει η σημασία του με την παρουσίασή του στην Κύπρο το 2012;
Το έργο είναι ντοκουμέντο. Αναφέρεται στην εξουσία γενικά και ειδικότερα στην πολιτική εξουσία. Η πελατειακή σχέση ήταν ίσως η μόνη σχέση που αναπτύχθηκε διαχρονικά από το πολιτικό κατεστημένο της χώρας. Τα καινούργια πολιτικά τζάκια που αναπτύχθηκαν μαζί με την πολιτική εξουσία στραγγάλισαν την αξιοκρατία, τις δομές του κράτους, την παιδεία και την κουλτούρα. Η κρίση ήταν πάνω από όλα πολιτική και μετά οικονομική. Οι καταστάσεις αυτές δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα, αλλά μπορεί να τις διακρίνει κανείς και αλλού. Η αλαζονεία της εξουσίας και η αδιαφορία της από τα προβλήματα της κοινωνίας είναι κάτι που το συναντάς σε μεγάλο βαθμό σε πολλά μέρη στον δυτικό κόσμο του σήμερα. Η απαξίωση του λαού, των εργαζομένων, των κεκτημένων και των αναγκών του είναι αυτή που γεννά την ανάγκη δημιουργίας κινημάτων πολλές φορές εκρηκτικών για την έκφρασή τους μέσα από αυτά.
Το έργο αυτό ανήκει σε μια ενότητα που εξελίσσεις από το 1995, όπου χρησιμοποιείς τα λεφτά ως το υλικό, το περιεχόμενο και την αναφορά των έργων σου.
Ναι. Είναι η ενότητα ¥€$. Όπου έχει να κάνει με το γεν, το ευρώ και το δολάριο, τα τρία πιο ισχυρά νομίσματα. Τα σύμβολα των τριών νομισμάτων σχηματίζουν το επιφώνημα YES -το πανηγυρικό και καταφατικό- που χρησιμοποιείται σαν τίτλος σε αυτήν την ενότητα.
Τα χαρτονομίσματα καινούργια, ατσαλάκωτα και ανέγγιχτα κρέμονται στον τοίχο από τη μια πλευρά τους. Σε μια διάταξη που να μπορεί εύκολα να υπολογίσει ο θεατής το ποσό που το χρήμα έχει και σπαρταράει λαχταριστό μπροστά του.
Με ποιο τρόπο σε ενδιαφέρουν τα λεφτά ως υλικό για τα έργα σου;
Επειδή τα οικονομικά προβλήματα ήταν πάντα σύντροφός μου -και μάλιστα πολύ πιστός- ξεκίνησα να σκέφτομαι πώς μπορώ να κάνω έργα τέχνης χωρίς τον σκόπελο των λεφτών για τα υλικά τους. Έτσι σκέφτηκα ως πρώτη ύλη να χρησιμοποιήσω το ίδιο το χρήμα. Δηλαδή το χρήμα να μην είναι μεσάζον για την αγορά των υλικών του έργου, αλλά να είναι το ίδιο το συστατικό του. Οπότε ξεκίνησα να κάνω μια σειρά με αυτά τα έργα. Κατά τον τρόπο που στην Αναγέννηση ζητούσαν να βάλουν χρυσό σε έναν πίνακα ώστε να ανεβεί η αξία του, έτσι και αυτά τα έργα περιείχαν χειροπιαστή αντικειμενική αξία.
Παρά το ότι τα έργα αυτής της σειράς αποτελούν ένα άμεσο σχόλιο στην ιδέα της αξίας ενός έργου τέχνης, παραμένουν ανοικτά σε ερμηνείες.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που κρεμούν έναν πίνακα στο σαλόνι τους με γνωστή τη χρηματική του αξία. Έτσι, ο πίνακας γίνεται ένα σύμβολο στάτους. Οπότε, αφαίρεσα αυτήν τη γνώση που πρέπει κανείς να έχει για την αξία του έργου τέχνης, αντιπροτείνοντας έργα που δείχνουν ευθέως την [χρηματική] αξία τους. Θίγονται έτσι διάφορα ζητήματα γύρω από την τέχνη και το έργο τέχνης. Τι είναι έργο τέχνης, ποια η αξία και η υπεραξία του και πώς αυτές ορίζονται. Ποιος ο λόγος που θες στην κατοχή σου ένα έργο;
Για την έκθεση στο Φυτώριο ετοιμάζεις ένα νέο έργο. Μπορείς να μας μιλήσεις γι' αυτό;
Πρόκειται για μια ιδέα που με απασχολούσε το '96, γεννημένη από ένα ντοκιμαντέρ όπου με συγκίνησε ένας Ίμβριος γέροντας ο οποίος ένιωθε την ανάγκη να παίζει τον ελληνικό εθνικό ύμνο. Εκτελούσε όμως τον ύμνο με έναν τρόπο όπου το αποτέλεσμα που έβγαινε από το βιολί του να μην μπορεί κάποιος να το αναγνωρίσει με ευκρίνεια για ευνόητους λόγους. Ο φάλτσος ελληνικός εθνικός ύμνος καταδείκνυε αφενός την καταπίεση την οποία βίωνε η ελληνική κοινότητα εκεί και αφετέρου την αδιαφορία του πολιτικού κόσμου της μητρόπολης απέναντι σε ένα βασανισμένο κομμάτι του ελληνισμού που βρισκόταν δίπλα του. Η Ίμβρος, αυτό το ουρανοκατέβατο νησί -για τους Τούρκους Gokceada- με πληθυσμό κοντά στις 10.000 άτομα, έχει τώρα λιγότερους από 200 Έλληνες, κυρίως ηλικιωμένους. Στην αρχή του 20ού αιώνα, οι Έλληνες αποτελούσαν το 92%. Τη σύγχρονη όμως αθηναϊκή συμπολιτεία που δεν επηρεάζεται από τον Μιλτιάδη δεν την ενδιαφέρει η Συνθήκη της Λωζάννης, που προέβλεπε γι' αυτούς εκτενή αυτονομία. Η διδασκαλία της ελληνικής απαγορεύτηκε. Ο εποικισμός αλλοίωσε την πληθυσμιακή σύνθεση και οι ιδιοκτησίες των Ελλήνων απαλλοτριώθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές για λόγους ασφαλείας. Η "ανοικτή φυλακή" για βαρυποινίτες το 1960 μεγέθυνε τα προβλήματα και, κατά συνέπεια, τη φυγή...
Με ποιο τρόπο συνδιαλέγεται το έργο που ετοιμάζεις με τις νέες συνθήκες;
Η κατάσταση που επικρατεί τώρα στην Ελλάδα με τα μνημόνια, τις περικοπές και την τρόικα έχει ως αποτέλεσμα την εξαθλίωση του Έλληνα σε κάθε επίπεδο. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε και γιγαντώνεται από ελληνικές πολιτικές και αφορά Έλληνες πολίτες. Όλα αυτά σήμερα συνιστούν στην ουσία απώλεια της εθνικής κυριαρχίας. Η πλειονότητα των νέων Ελλήνων θέλει να μεταναστεύσει. Στο βίντεο, ένας νέος άνδρας, σαν άλλος Ίμβριος γέροντας, εκτελεί τον ύμνο στην ελευθερία με τον ίδιο τρόπο, πενθώντας.
+ Ο Ανδρέας Σάββα συμμετέχει στην ομαδική έκθεση "Revolv·er", η οποία θα παρουσιαστεί στο Φυτώριο Εικαστικής Καλλιέργειας, του Συλλόγου Επαγγελματιών Εικαστικών Καλλιτεχνών, από τις 28 Απριλίου μέχρι τις 27 Μαΐου 2012 σε επιμέλεια Μαρίας Ευσταθίου.
Στην έκθεση συμμετέχουν επίσης οι: Αντώνης Αντωνίου, Κούλα Σαββίδου, Άλκης Χατζηανδρέου, Ισμήνη Χαχολιάδου και Γαβριέλλα Κοκία. Πληροφορίες τηλ. 22681088.
