Γράφει η Μερόπη Μωυσέως

Ο Παντελής Διαμαντίδης και ο Αλί Ελγκίν βρίσκονταν στην Ολλανδία όταν κλήθηκαν να δουλέψουν για το βραβευμένο πρότζεκτ SonicPaintings, το οποίο δίνει την ευκαιρία όχι μόνο να δούμε αλλά και να «ακούσουμε» τα έργα τέχνης.

Τον περασμένο Νοέμβρη, η επίτροπος Ανδρούλλα Βασιλείου απένειμε τα ευρωπαϊκά βραβεία Diversity, τα οποία επιβραβεύουν τις καλύτερες καινοτόμες ιδέες στον πολιτιστικό και δημιουργικό τομέα. Ανάμεσά τους, στην κατηγορία Make Culture, ξεχώρισε το πρότζεκτ «Sonic Paintings» του Πολωνού συνθέτη Zbigniew Wolny.

Πίσω από τον εμπνευστή της ιδέας του "Sonic Paintings" βρίσκονται δύο Κύπριοι: ο προγραμματιστής Αλί Ελγκίν και ο συνθέτης Παντελής Διαμαντίδης. Ο πρώτος ανέπτυξε την τεχνολογία για την υλοποίηση του πρότζεκτ, ο ρόλος του δεύτερου ήταν συμβουλευτικός. Η συνεργασία τους στο "ουδέτερο" έδαφος της Ολλανδίας για τη δημιουργία ενός πολύ ενδιαφέροντος πρότζεκτ ανέδειξε πολλά μαθήματα για μας τους υπόλοιπους. Για τους ίδιους, αρκεί το μοίρασμα ενός κοινού πάθους, το οποίο δύσκολα μπορούν να μοιραστούν είτε με άλλους Ελληνοκύπριους είτε Τουρκοκύπριους.

Το πρότζεκτ

Αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του SonicPaintings [sonicpaintings.com] για το πρότζεκτ: «Πρόκειται για έναν νέο τρόπο για να βιώσει κανείς έργα τέχνης. Δημιουργώντας διαδραστικά ηχοτοπία, η εγκατάσταση δίνει ζωή στις ιστορίες που περιλαμβάνονται στους πίνακες, ενισχύοντας την επαφή του επισκέπτη με το έργο τέχνης. Διευρύνει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να εκλάβει κανείς την παραδοσιακή τέχνη, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες πολυ-αισθητηριακές, στο σκηνικό ενός μουσείου».

Με πολύ πιο απλά λόγια, η ιδέα του Zbigniew Wolny ήταν να δώσει μια νέα εμπειρία στον τρόπο με τον οποίο «βλέπουμε» έναν πίνακα, προσθέτοντας ήχο για να τον ακούσουμε. Ο ίδιος εξασφάλισε συνεργασία με το περίφημο Μουσείο Ερμιτάζ του Άμστερνταμ, και το Monotone Studio κλήθηκε να υλοποιήσει το πρότζεκτ. Συνεργάτες του στούντιο ήταν αμφότεροι οι Παντελής και Αλί.

Ο εμπνευστής του SonicPaintings ήθελε «να δημιουργήσει κάτι περισσότερο από ένα στατικό έργο που μπορεί να δει κανείς κρεμασμένο σε ένα μουσείο ή μια γκαλερί. Σκεφτήκαμε να φτιάξουμε τους ήχους που μπορεί να υπάρχουν στον πίνακα, εν προκειμένω, να δημιουργήσουμε τις φωνές των γυναικών που απεικονίζονται στο κλασικό έργο του Φρανσουά Φλαμένγκ με τίτλο Bathing of Court Ladies», αναφέρει ο Αλί.

Το έργο περιλήφθηκε στην έκθεση Impressionism: Sensation & Inspiration: Highlights from the Hermitage, η οποία πραγματοποιήθηκε από τον Ιούνιο 2012 μέχρι τον Ιανουάριο 2013 στο Μουσείο του Άμστερνταμ.

«Εστιάσαμε σ' αυτό το έργο στο Μουσείο Ερμιτάζ. Όταν πρόκειται για τόσο μεγάλης κλίμακας πρότζεκτ, δεν μπορείς παρά να εστιάσεις σε ένα θέμα, διαφορετικά χάνεσαι στα τεχνικά και στις ιδέες. Ωστόσο το αποτέλεσμα, η τεχνολογία που αναπτύσσεται, μπορεί αργότερα να εφαρμοστεί οπουδήποτε. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, η τεχνολογία που ανέπτυξε ο Αλί να εφαρμοστεί σε έναν πίνακα του Κάσιαλου, εδώ στην Κύπρο».

Σε συνεργασία κυρίως με τον Ολλανδό συνάδελφό του, Casper Schipper, ο Αλί δημιούργησε τους ήχους του νερού από το σιντριβάνι που βρίσκεται στο κέντρο του πίνακα, τους ήχους από το θρόισμα των φύλλων στο δάσος που βρίσκεται στο φόντο, αλλά και τις συνομιλίες των κυριών, το τραγούδι μιας γυναικείας φιγούρας που φαίνεται να τραγουδά κλπ.

«Κοιτάζοντας τον πίνακα, αλλά εν τέλει και ακούγοντάς τον, αυτός είναι ένας πολύ 'ζωντανός' τρόπος για να τον βιώσεις», σημειώνει ο Αλί.

Η διαδικασία της εμπειρίας του SonicPaintings, τουλάχιστον για τους θεατές, είναι πολύ απλή: ο επισκέπτης στο μουσείο φορά ακουστικά με αισθητήρες.

Στην περιοχή όπου βρίσκεται ο πίνακας υπάρχει τοποθετημένη μια κάμερα οπότε, καθώς ο επισκέπτης περπατά στον χώρο του μουσείου με τα ακουστικά, ακούει τους ήχους του πίνακα ανάλογα με το πού βρίσκεται. Αν είναι σε μια περιοχή δεξιά του πίνακα, θα ακούσει την κυρία στα δεξιά να μιλά πιο δυνατά απ' όσο τις κυρίες στα αριστερά. Ανάλογα με την απόσταση του θεατή από τον πίνακα, θα ακούσει τις φωνές πιο ξεκάθαρες ή πιο απόμακρες.

«Η τεχνολογία που αναπτύξαμε μπορεί να ξέρει πού βρίσκεται ο κάθε επισκέπτης με ακουστικά και αναλόγως να έχει την ηχητική εμπειρία του έργου».

Η συνεργασία

Τόσο ο Παντελής όσο και ο Αλί είναι ανεξάρτητοι συνεργάτες του Monotone Studio, με έδρα το Άμστερνταμ. Και οι δύο κλήθηκαν να εργαστούν πάνω στο πρότζεκτ, ο Αλί για το τεχνικό μέρος και ο Παντελής ως σύμβουλος για το θεωρητικό. Η πρώτη τους συνάντηση έγινε στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ, μέσω του κοινού Μεξικανού συναδέλφου. "Δεν συναντηθήκαμε φέροντας την ετικέτα 'Ελληνοκύπριος' ή 'Τουρκοκύπριος', αλλά μέσα από το κοινό μας ενδιαφέρον για αυτό το πρότζεκτ", σημειώνει ο Παντελής.

«Και η συνεργασία μας αποδείχτηκε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα».

«Ο Αλί, λοιπόν, μπήκε στο θέατρο και λέω 'αυτός ο τύπος έχει κάτι οικείο' αλλά δεν ήξερα τι. Σκέφτηκα ότι μπορεί να είναι Αιγύπτιος ή Ιταλός».

«Εγώ έφτασα μέχρι το 'θα είναι Έλληνας', λόγω ονόματος». Η ταυτότητα των δύο γνωστοποιήθηκε μέσω... facebook, όταν ο Παντελής είδε το 'Nicosia, Cyprus' στον 'τοίχο' του Αλί.

«Του έστειλα ένα μήνυμα και τον ρώτησα αν είναι Κύπριος, μου είπε 'ναι' και άρχισα να του μιλώ στα ελληνικά. Τότε μου είπε ότι μιλά τουρκικά».

Όταν η ταυτότητα των δύο αποκαλύφθηκε, οι συνάδελφοί τους στο στούντιο τους φώναζαν «οι Κύπριοι» που πάντα αργούν!

«Διάβασα κάπου ένα γνωμικό που λέει 'Δεν με νοιάζει από πού έρχεσαι αλλά πού πας'. Το βρήκα πανέμορφο και το θυμάμαι κάθε φορά, όταν βρεθώ σε καταστάσεις όπως αυτή», επισημαίνει ο Παντελής, για να συμφωνήσει ο Αλί:

«Όταν μοιράζεσαι κοινά ενδιαφέροντα και έχεις την ευκαιρία να δημιουργήσεις ωραία πράγματα, δεν συζητάς κάτι άλλο. Εστιάζεις μόνο σ' αυτό».

«Ναι, το πάθος για αυτόν τον τομέα είναι τόσο μεγάλο που ποσώς με ενδιαφέρει η καταγωγή του άλλου, αρκεί να μπορώ να επικοινωνήσω αυτό το πάθος, το κοινό μας ενδιαφέρον».

Οι δυο τους πάντως βρήκαν την κοινή γλώσσα της τεχνολογίας για να συνεννοούνται, αφού με ελάχιστους "συμπατριώτες" τους μπορούν να μιλούν σ' αυτό το επίπεδο. Αν η επανασύνδεση, για την οποία συχνά μιλούμε αλλά παραμένει σε ένα αφηρημένο πολιτικό πλαίσιο, μπορεί να επιτευχθεί με πρακτικά βήματα, οι δύο αυτοί κύριοι μόλις έκαναν το πρώτο. Μέσω Ολλανδίας, γιατί στην Κύπρο αυτή η σύνδεση είναι σπάνια κατορθωτή.

+ Εδώ και μερικούς μήνες, ο Αλί εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κύπρο, εργάζεται στη δημόσια τηλεόραση στα κατεχόμενα και μετρά ήδη μια συνεργασία με ελληνοκυπριακή οπτικοακουστική εταιρεία για ένα παιδικό παιχνίδι. Ο Παντελής επέστρεψε στο Άμστερνταμ όπου εργάζεται ως dj παρουσιάζοντας επί σκηνής τις τελευταίες εξελίξεις της electronic'art' music.