Συνέντευξη στην Αναστασία Τάκη/φωτογραφία:Ελένη Παπαδοπούλου
O Simon Jacquemin και o Antoine Aubnais, μέλη της αρχιτεκτονικής ομάδας Bellastock Architecture Experimentale (Παρίσι, Γαλλία), βρέθηκαν στην Κύπρο μετά από πρόσκληση του Ιδρύματος ARTos. Αφορμή υπήρξε η παρουσίαση του "METAPOLIS: Intervention in the City", στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Artecitya 2014-2018. Τους συναντήσαμε ένα πρωινό στην εσωτερική αυλή του ARTos Foundation στους Αγίους Ομολογητές για μια σύντομη κουβέντα.
Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία με το ARTos;
Προέκυψε μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος Artecitya, το οποίο απαρτίζουν οκτώ συνεργάτες από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης, με γενικότερο σκοπό την εξεύρεση στρατηγικών για τη βελτίωση των δημόσιων χώρων. Καθένας από τους συνεργάτες επικεντρώνεται στον δικό του τομέα: η δική μας ομάδα συγκεκριμένα, η Bellastock, αποτελείται από αρχιτέκτονες και πολεοδόμους, ενώ αντίστοιχα το ARTos ασχολείται με την καινοτομία. Κατά καιρούς, κάποια από τις ομάδες του προγράμματος διοργανώνει δράσεις ή εργαστήρια ώστε να κινητοποιεί και να δίδει κίνητρα και στα υπόλοιπα μέλη του προγράμματος για συμμετοχή.
Η έννοια αυτή του συμμετοχικού σχεδιασμού και των συλλογικών δράσεων αποτελεί τον πυρήνα των Bellastock;
Δεν αποτελεί τον βασικότερο άξονα της δράσης μας αλλά ένα μεγάλο μέρος της. Η επανάχρηση υλικών είναι κάτι που μας απασχολεί εξίσου, των υλικών που προκύπτουν από κατεδαφίσεις κτηρίων, όπως πέτρες, μέταλλα, μπετόν. Εξ ου και το όνομα της ομάδας: Bellastock = Belleville [η αρχιτεκτονική σχολή στο Παρίσι] + Stock [απόθεμα]. Η συλλογή, δηλαδή, όλων αυτών των υλικών δημιουργεί ένα απόθεμα διαθέσιμο για μελλοντικές κατασκευές. Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο στρατηγικών μέτρων, ακόμη και σε νομικό επίπεδο, τα οποία θα αφορούν την επίγνωση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με το ζήτημα της αξιοποίησης των προϊόντων μιας κατεδάφισης.
Αυτή σας η προσήλωση εντάσσεται καθόλου στον ρομαντισμό αυτής της ευρύτερης τάσης για ανακύκλωση, επανάχρηση κ.ο.κ.;
Σίγουρα όχι. Στο Παρίσι, για παράδειγμα, το 70% του όγκου των αποβλήτων προέρχονται από την οικοδομική βιομηχανία. Η επιλογή μας να ενεργοποιούμε εκ νέου αυτά τα μέχρι πρότινος "άχρηστα" υλικά δεν εμπίπτει σε κανένα πλαίσιο ρομαντισμού, αποτελεί απλώς μια δική μας πρωτοβουλία να μειώσουμε τις επιβλαβείς επιπτώσεις της οικοδομικής βιομηχανίας στο περιβάλλον. Αυτό που ουσιαστικά προτείνουμε και εφαρμόζουμε ήδη στα διάφορα projects μας δεν είναι η ανακύκλωση ενός υλικού, αλλά η άμεση επανάχρησή του, ως έχει: Όταν για παράδειγμα πάρεις ένα μπουκάλι νερό, το αδειάσεις και το γεμίσεις ξανά, αυτό είναι ήδη μια πράξη επανάχρησης. Εμείς προσδίδουμε σε αυτό εναλλακτικές χρήσεις, ακόμη και ως δομικού υλικού, χωρίς να του αλλάζουμε μορφή ή σύσταση. Μάλλον θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε ένα είδος ακτιβισμού και όχι ρομαντισμού.
Ο Simon και ο Antoine αναφέρονται στην απαρχή της αρχιτεκτονικής τους ομάδας: "Δέκα χρόνια πριν, περίπου, φοιτητές ακόμα, είχαμε την πρωτοβουλία να οργανώσουμε ένα εκπαιδευτικό δρώμενο στο πλαίσιο του οποίου θα δημιουργούσαμε με επιμέρους κατασκευές μια εφήμερη πόλη, σε συνεργασία με άλλες αρχιτεκτονικές σχολές της περιοχής. Αφορμή υπήρξε η ανάγκη μας να ξεφύγουμε από τους υπολογιστές και τα σχεδιαστήρια της σχολής, να γνωρίσουμε και να εξοικειωθούμε με τη διαδικασία της κατασκευής, μιας και μέχρι τότε δεν είχαμε καμία επαφή με την 1:1 κλίμακα. Η πρώτη αυτή εμπειρία μάς βοήθησε να συνειδητοποιήσουμε πως εάν ο αρχιτέκτονας δεν κατανοήσει το βασικότερό του εργαλείο, την κατασκευή, δεν θα μπορέσει να κατανοήσει ποιον ρόλο έχει ο ίδιος και το έργο του να διαδραματίσουν!"
Tο καλοκαίρι του 2013, πραγματοποιούν ένα project στην πόλη Vitrolles, στη νότια Γαλλία, πολύ κοντά στην πόλη Marseille. Η περιοχή αυτή, με το 90% των κατοίκων της να είναι μετανάστες, αποτελεί γεωγραφικά ένα κομβικό σημείο μεταξύ Μεσογείου και γαλλικού εδάφους. Λόγω της επί δέκα έτη ακροδεξιάς τοπικής αρχής, η πολιτισμική και η κοινωνική ζωή της πόλης καταστράφηκαν. Η ομάδα των Bellastock κατέβηκε στη Vitrolles με στρατηγικές αναζωογόνησης των εγκαταλελειμμένων δημόσιων χώρων στις γειτονιές των κοινωνικών κατοικιών. Με πολύ περιορισμένο κονδύλι και με 150 φοιτητές αρχιτεκτονικής που εργάστηκαν εθελοντικά, κατασκεύασαν δημόσια επίπλωση με υλικά που βρήκαν στην περιοχή, όπως πέτρες από ένα γειτονικό ορυχείο.
Οι κάτοικοι της περιοχής μπορεί να μην συμμετείχαν εμπράκτως στον σχεδιασμό ή στην κατασκευή του δημόσιου εξοπλισμού, αλλά παρακολουθούσαν τη διαδικασία δημιουργίας του καθ' όλη τη διάρκεια του project, συζητούσαν με τους εμπλεκόμενους αρχιτέκτονες ή εθελοντές, και μάλλον εκτίμησαν αυτήν την πρωτοβουλία. "Τα παγκάκια βρίσκονται ακόμη εκεί" αναφέρει ο Simon, "και αυτό διότι εν πρώτοις δεν αποτελούν σύμβολο ισχύος εκ μέρους κάποιας τοπικής αρχής και, κατά δεύτερον, η διάδρασή μας με τους κατοίκους συνέβαλε στην κατανόηση του λόγου για τον οποίο βρεθήκαμε εκεί και στο ότι εκτιμήθηκε το έργο που αφήσαμε πίσω μας".
Για κάθε καινούργιο project τα μέλη της ομάδας Bellastock επιλέγουν μια νέα θεματική που αντιστοιχεί κάθε φορά σε διαφορετικό υλικό: Αρχιτεκτονική και Νερό, Αρχιτεκτονική και Άμμος κ.τ.λ. Για έξι μήνες, λοιπόν, εντοπίζουν και μελετούν αντίστοιχα projects που έχουν γίνει σε διάφορα σημεία του πλανήτη, κατηγοριοποιούν τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την πολύμηνη αυτή έρευνα και πραγματοποιούν εργαστήρια για να ελέγξουν τις ιδιότητες και τις αντοχές του εκάστοτε υλικού.
Η ομάδα των Bellastock, την οποία απαρτίζουν έξι αρχιτέκτονες, λειτουργεί ως ένας οργανισμός που βασίζεται στην εθελοντική συμμετοχή, όχι όμως ως μια κολεκτίβα. Μέλος της ομάδας μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε, είτε φοιτητής είτε ηλικιωμένος, φτάνει να αποδέχεται το πλαίσιο κανόνων μέσα στο οποίο κινείται η ομάδα και το ενδεικτικό αντίτιμο συμμετοχής. Κάθε μέλος συμβάλλει με τον τρόπο που μπορεί σε κάθε project κι έτσι είναι όλοι ικανοποιημένοι. Η έννοια της συμμετοχικότητας αποτελεί βασικό στοιχείο των δράσεων της ομάδας.
«Le Grand Détournement»2012
«The Sandy Shop» 2010
«Made in Vitrolles»2013
