Ωρες ολόκληρες επί καθημερινής βάσεως, εδώ και 21 χρόνια, μένει σκυφτός πάνω από τα χαρτιά του. Τι κι αν απογοητεύεται προ στιγμής, σηκώνοντας το κεφάλι και βλέποντας Ρώσους τουρίστες από τα ξενοδοχεία να φορούν βραχιολάκια all inclusive και να προσπερνούν το μαγαζί του, το δαιδαλώδες εγχείρημά του κοντεύει να τελειώσει. Η Ιλιάδα αναμένεται να εκδοθεί το αργότερο μέχρι τα Χριστούγεννα, ενώ η Οδύσσεια περιμένει επιμέλεια και θα πάρει σειρά.

Ο λόγος για τον Άκη Σπανούδη από την Κατωκοπιά, γνωστό στον κύκλο των λαϊκών ποιητών και των οπαδών τους για τα λυρικά ερωτικά ή περιπαικτικά δίστιχα (τσιαττιστά) και «μυλλωμένα» ποιήματα (ποιήματα του περιλαμβάνονται στο συλλογικό βιβλίο «Μυλλωμένα και αμολόητα της Κύπρου» των Λευτέρη Παπαλεοντίου και Σπύρου Αρμοστή).

Μούσα τον πολλοπάητον άντραν να τραουδήσεις / τα όσα είδεν τζι έπαθεν να μας τα ιστορήσεις

Όπως αναφέρει στον «Π», επιστράτευσε τις γνώσεις του για το κυπριακό ιδίωμα και τη μαεστρία του στο τσιάττισμα, προκειμένου να μεταφέρει τα δύο κορυφαία έργα του ελληνικού και δυτικού πολιτισμού στην κυπριακή διάλεκτο, σε ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, με τον τρόπο της παραδοσιακής ποίησης.

Ο Άκης Σπανούδης.

Η προτροπή του Κρητικού

Ο κ. Σπανούδης αναφέρει πως η αγάπη του για τον Όμηρο οφείλεται στον πατέρα του, ο οποίος συνήθιζε στην Κατωκοπιά να αφηγείται στα παιδιά του παραμύθια με τα κατορθώματα των ομηρικών ηρώων. Όμως στην ουσία όλα ξεκίνησαν τα Χριστούγεννα του 1995, σε μια επίσκεψή του στην Κρήτη, όταν συνάντησε εκεί –γέροντα τότε– τον βοσκό Γεώργιο Ψυχουντάκη, μαχητή της Αντίστασης και μεταφραστή του Ομήρου και του Ησιόδου στην κρητική (γι' αυτό του το έργο τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών).

Αφού άκουσε τον Άκη Σπανούδη να απαντά στους Κρητικούς μαντιναδόρους με κυπριακά δίστιχα και ποιήματα, όλο μαεστρία και χάρη, τον προέτρεψε να μεταφράσει κι εκείνος τα ομηρικά έπη στην κυπριακή διάλεκτο. «Μου γεννήθηκε η θρασεία –όπως μου φάνηκε στην αρχή– ιδέα να βοηθήσει ο Όμηρος την κυπριακή διάλεκτο, τόσο να κερδίσει ζωή διασώζοντας τον λεξιλογικό της πλούτο όσο και να μετρήσει την αξία της σαν ικανός εκφραστικός φορέας του λόγου και των υψηλών αξιών του ομηρικού έπους», εξηγεί ο ίδιος. «Έτσι την πρωτοχρονιά του ’96 έγραψα τον πρώτο στίχο, όταν έπιασα την Οδύσσεια: ‘‘Μούσα τον πολλοπάητον άντραν να τραουδήσεις / τα όσα είδεν τζι έπαθεν να μας τα ιστορήσεις’’.

Αγάπησα τις λέξεις της διαλέκτου μας, γοητεύτηκα από τις εκφραστικές δυνατότητες της λαλιάς μας

30.000 στίχοι!

Για δύο δεκαετίες περίπου μελετούσε τους 15.693 στίχους της Ιλιάδας και τους 12.110 της Οδύσσειας, έχοντας μπροστά του τόσο το πρωτότυπο αρχαίο κείμενο όσο και τις μεταφράσεις στην καθαρεύουσα και δημοτική ελληνική (τους Καζαντζάκη, Κακριδή, Σιδέρη, Εφταλιώτη μάς αναφέρει ενδεικτικά), προκειμένου να παραχθούν περίπου 18.000 στίχοι για το πρώτο έργο και 12.000 για το δεύτερο.



Στη συνέχεια ζήτησε βοήθεια από ομηριστή, ο οποίος μελέτησε τη δουλειά του, διαπίστωσε φιλολογικές, μεταφραστικές και ιστορικές ατέλειες, προϊόν, όπως αναφέρει, του ότι μετέφραζε από μεταφράσεις, όπως και του γεγονότος ότι λειτουργούσε κι έγραφε σαν ποιητάρης προφορικός στιχοπλόκος και όχι ως ειδήμων στον Όμηρο. «Δώσαμε ομηρικές μάχες», λέει χαρακτηριστικά, «εκεί που έβρισκε ότι μου διέφευγε η ποιητική πρόθεση και η ομορφιά του Ομήρου στη μετάφρασή μου».

Πάντως ο κ. Σπανούδης τονίζει ότι δεν διεκδικεί για τον εαυτό του δάφνες «επικού» ποιητή ή περισπούδαστου φιλολόγου. «Στην πραγματικότητά μου βιοπορίζομαι ως εστιάτορας στη Λάρνακα, αλλά ήδη στην ντόπια βιβλιογραφία είμαι γνωστός ως ποιητάρης, τσιαττιστής, παραδοσιακός στιχοπλόκος».

Συλλέκτης και αποθησαυριστής λέξεων

Ο κ. Σπανούδης νιώθει ιδιαίτερη ικανοποίηση από το «λεξάριον» που είδε να δημιουργείται ψηφίδα-ψηφίδα στο τέλος του βιβλίου, μιας και πολλές από τις λέξεις τις περιμάζεψε από αναμνήσεις καθημερινών συνομιλιών τού παρελθόντος. Ενδεικτικά αναφέρει το παράδειγμα της φράσης «στα πούντη μου» (στη θέση μου) και θυμάται στην Άχνα όταν τσακωνόταν μια κουνιάδα με τη νύφη της. «Στα πούντη μου να σε δω», καταράστηκε η πρώτη, που είχε γιο νεκρό, τη δεύτερη.

Ο κ. Σπανούδης αξιοποίησε τη φράση στη ραψωδία Ω της Ιλιάδας, συγκεκριμένα στη σκηνή που ο Πρίαμος εκλιπαρεί τον Αχιλλέα για το νεκρό σώμα του γιου του Έκτορα: «Έτσι όπως το σκέφτομαι βαθειά στα λογικά μου / περκει εν έρτει ο τζύρης σου στα πούντη τα δικά μου». Μια από τις αγαπημένες του σκηνές, λέει, όπως και η συνομιλία Ανδρομάχης – Έκτορα στη ραψωδία Ζ της Ιλιάδας.

«Αγάπησα τις λέξεις της διαλέκτου μας, γοητεύτηκα από τις εκφραστικές δυνατότητες της λαλιάς μας και ζήτησα στις στιχοπλοκές μου να δώσω ζωή σε όμορφες λέξεις που όλο και πιο πολύ ξεχνιούνται ή φθείρονται και φτηνίζουν σε εύκολη χρήση και επιφανειακή κυπριοποίηση σε εμπορικές τηλεοπτικές και θεατρικές παραγωγές», λέει ο Άκης Σπανούδης.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΠΑΥΛΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΥ | ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΠΟΛΙΤΗΣ