Συνέντευξη στη Θεοδώρα Χρυσοστόμου

Το Κέντρο Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας του Ιδρύματος Κώστα και Ρίτας Σεβέρη ανοίγει την Παρασκευή 14 Οκτωβρίου τις πόρτες του στο κοινό, παρουσιάζοντας μια πολύτιμη και σπάνια συλλογή γαμήλιας ενδυμασίας και αντικειμένων από το 1800 μέχρι και σήμερα.

Πάνω από πενήντα νυφικά, στέφανα, κειμήλια, αρχειακό και φωτογραφικό υλικό τόσο από την ελληνοκυπριακή όσο και την τουρκοκυπριακή κοινότητα θα παρουσιαστούν στον χώρο του Κέντρου Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας του Ιδρύματος Κώστα και Ρίτας Σεβέρη (CVAR), φιλοδοξώντας να αναβιώσουν έστω και για λίγο την αίγλη και την ομορφιά περασμένων εποχών.

Η έκθεση έχει τίτλο «Here Come The Brides: η ιστορία και η εξέλιξη του νυφικού στην Κύπρο από το 1800 – 2016» και για την πραγματοποίησή της συνεργάζονται το CVAR και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου.

Η Ρίτα Σεβέρη, εκτελεστική διευθύντρια του ιδρύματος Σεβέρη, τονίζει τη σημασία της αναβίωσης της παλιάς Κύπρου μέσα από εικόνες και παραστάσεις, οραματιζόμενη γέφυρες για ένα καλύτερο μέλλον. Μιλώντας στο «Π» μάς ξεναγεί στον κόσμο του νυφικού από το 1800, όταν -για να μην το ξεχνάμε- κοριτσάκια 10-12 χρόνων άφηναν πίσω την παιδική τους ηλικία για να ντυθούν νύφες.

Κατ’ αρχάς, πώς προέκυψε η ιδέα με την έκθεση νυφικών;

Η ιδέα υπήρχε εδώ και χρόνια, και φέτος είπαμε ότι ήρθε η στιγμή να πραγματοποιηθεί, διότι, ενώ περνούσαν τα χρόνια, το μουσείο αποκτούσε όλο και περισσότερα νυφικά –έχουμε γύρω στα 15 νυφικά– οπόταν θεωρήσαμε ότι τώρα έχουμε έναν καλό πυρήνα για να ξεκινήσουμε. Τα πιο καινούργια νυφικά τα βρίσκει κανείς πολύ πιο εύκολα, ενώ τα παλιά όχι. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, αυτή την ιδέα και στο πλευρό μας είχαμε την υποστήριξη του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου, το οποίο μας έχει παραχωρήσει και δικά του αντικείμενα σχετικά με τον γάμο. Στην έκθεση κάποιος μπορεί να δει, εκτός από νυφικά, και άλλα αντικείμενα όπως στέφανα, προικοσύμφωνα και αντικείμενα που κρατούσαν και Τουρκοκύπριοι στον γάμο τους.

Τα αντικείμενα που έχετε συλλέξει μέχρι στιγμής είναι από την Κύπρο;

Ναι, όλα τα αντικείμενα προέρχονται από διάφορες τοποθεσίες της Κύπρου και διαφορετικές χρονολογίες. Απ’ όσο ξέρω, είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται μια τέτοια έκθεση, αποκλειστικά με νυφικά. Αυτό αποτελεί την εξέλιξη της γαμήλιας ενδυμασίας, από το 1800 μέχρι και σήμερα. Είναι μια δικοινοτική εκδήλωση υπό την αιγίδα της Άντρης Αναστασιάδη και της Μεράλ Ακιντζί, και συμπεριλαμβάνει ελληνοκυπριακά και τουρκοκυπριακά νυφικά. Μέσα από την εξέλιξη, κάποιος μπορεί να δει τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από κάθε νυφικό όπως και τις διαφορές.

Πόσο σημαντικό ήταν για μια νύφη το γαμήλιο ένδυμα την ημέρα του γάμου;

Πιο παλιά, όταν οι νύφες παντρεύονταν συνήθιζαν να φορούν τα καλά τους. Αυτά δηλαδή που φορούσαν τις Κυριακές στην εκκλησία. Έτσι ήταν απλώς μια στολή κυπριακή, αλλά η νύφη δικαιούτο λόγω της μέρας να φορέσει και ένα μαντίλι είτε κόκκινο είτε κίτρινο – το κίτρινο ήταν το χρώμα της ιθύνουσας τάξης. Σιγά-σιγά άρχισαν τα νυφικά να παίρνουν ένα ιδιάζον χρώμα, το μπεζ, όχι το λευκό, επηρεασμένα από την Ευρώπη, και ήταν μεταξωτά επειδή στην Κύπρο ανθούσε η μεταξουργία. Στη συνέχεια, η ευρωπαϊκή μόδα εισχώρησε για τα καλά στην κυπριακή μόδα. Τη μόδα εισήγαγε στην Αγγλία αρχικά η βασίλισσα Βικτωρία το 1840, η οποία ήταν η πρώτη που επέλεξε λευκό νυφικό, το οποίο γίνεται μόδα. Στην Κύπρο έρχεται χρόνια αργότερα, γύρω στο 1900.

Για μια νύφη, το νυφικό ήταν και παραμένει κάτι πολύ σημαντικό. Δεν αποτελεί μόνο θέμα μόδας ή στυλ. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η κάθε νύφη θέλει να είναι η πιο ωραία, η πιο λαμπερή, είναι η δική της μέρα και επιθυμεί να είναι το κέντρο της προσοχής. Παλιά το νυφικό αντανακλούσε και τον πλούτο και την ευμάρεια της κάθε οικογένειας, καθόριζε το στάτους και την κοινωνική τάξη.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, πιο παλιά, οι νύφες την επόμενη μέρα του γάμου έβγαζαν έξω τα δώρα που είχαν πάρει από τον γάμο για να τα δείξουν σε φίλους και συγγενείς, ενώ το αντίστοιχο έθιμο είχαν και οι Τουρκοκύπριοι. Οι Τ/Κ στις αρχές του 19^ου αιώνα χρησιμοποιούσαν το κόκκινο χρώμα στα νυφικά τους, τα οποία ήταν καμωμένα από βελούδο και κεντημένα με χρυσοκλωστή 24 καρατίων. Οι νύφες στην αριστερή τους χούφτα έβαζαν χέννα και χρυσόσκονη, και έπρεπε να κρατήσουν τη χούφτα τους κλειστή μέχρι το τέλος του μυστηρίου. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτό το έθιμο έφερνε τύχη, γονιμότητα και ευμάρεια.

Πόσο σημαντική είναι η αναβίωση της παλιάς Κύπρου για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό του; Είναι σημαντικό για τον κόσμο να αναβιώνει μέσα από εικόνες αλλά και παραστάσεις το παρελθόν του;

Ασφαλώς! Ο κόσμος πρέπει να μάθει το παρελθόν του και από το παρελθόν να δημιουργήσει γέφυρες για το μέλλον του. Κάτι που φάνηκε από την περσινή μας εκδήλωση, που ήταν η αναβίωση της οδού Ερμού όπως ήταν το 1900, και κάτι που θα φανεί και στην εκδήλωσή μας με τα νυφικά είναι ότι ο κόσμος ζούσε μαζί ειρηνικά, χωρίς προβλήματα κα διαμάχες. Ο κόσμος συνυπήρχε συμφιλιωμένος χωρίς διαφορές. Ακόμα και η θρησκεία δεν έπαιζε κανέναν ρόλο. Αυτό πρέπει να δούμε και να έχουμε σαν φάρο για το μέλλον μας, να παραδειγματιστούμε. Αφού γινότανε στο παρελθόν, σημαίνει ότι μπορεί να γίνει και σήμερα.

Υπάρχει κάποιο κοινό στοιχείο στα νυφικά; Ένα χαρακτηριστικό ανεξαρτήτως δεκαετίας;

Όπως προανέφερα, τα πιο παλιά νυφικά ήταν φτιαγμένα από μετάξι, σε άλλα χρώματα. Έμοιαζαν περισσότερο με στολές παρά με νυφικά. Στη συνέχεια εμφανίστηκαν τα μπεζ μεταξωτά νυφικά και μετά μπαίνουμε στις πιο ευρωπαϊκές κόπιες και τώρα τα πιο καινούργια είναι κυρίως ευρωπαϊκά, μοντέρνα, σχεδιασμένα από designers τόσο Κύπριους όσο και ξένους. Πλέον εναπόκειται στη νύφη, η οποία μπορεί να επιλέξει ό,τι επιθυμεί η ίδια, ό,τι την κάνει να νιώθει ωραία και άνετα.

Στο fashion show θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε και τα πρώτα νυφικά που ήρθαν από την Αμερική στην Κύπρο γύρω στο 1950. Θα δούμε επίσης νυφικά τα οποία ράφτηκαν στην Κύπρο βάσει φωτογραφιών από το εξωτερικό.

Τι ήταν πιο σημαντικό παλιά; Η ποιότητα, το υλικό ενός γαμήλιου ενδύματος ή η εμφάνιση;

Το πιο σημαντικό παλιά για ένα νυφικό ήταν το μετάξι, και ευτυχώς στην Κύπρο υπήρχε σε αφθονία. Στο fashion show θα δούμε το μαρωνίτικο νυφικό, το λευκονοιτζιάτικο που είναι ολομέταξα. Οι κάτοικοι της Κύπρου καλλιεργούσαν τότε στα χωριά μετάξι, κάθε οικογένεια είχε τους μεταξοσκώληκές της. Ύφαιναν στο σπίτι τους βάζοντας την τέχνη τους για να δημιουργήσουν το δικό τους νυφικό. Τα πιο παλιά είναι εντυπωσιακά, με κολάρους μυτερούς, στρογγυλούς, είναι σχεδόν παιδικά φουστανάκια, γιατί μην ξεχνάμε ότι οι νύφες μας παλιά ήταν μωρά, 12-14 χρονών.

Πώς βρίσκετε μέχρι στιγμής την ανταπόκριση του κόσμου στις εκδηλώσεις σας;

Τρομερή. Όταν ξεκινήσαμε το Ερμού 1900, για πρώτη φορά είχαμε γύρω στις 3.000 άτομα, ενώ πέρσι που το διοργανώσαμε για δεύτερη χρονιά ο κόσμος έφτασε τις 8.000. Φέτος αναμένουμε και ελπίζουμε στην προσέλευση περισσότερου κόσμου.

+ Η έκθεση εγκαινιάζεται με ένα fashion show την Παρασκευή 14 Οκτωβρίου, στις 20:00, στο Κέντρο Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας [οδός Ερμού 285, παλιά Λευκωσία]. Η έκθεση θα παραμείνει μέχρι τις 30 Οκτωβρίου. Ωράριο: Δευτέρα – Σάββατο 10:00 – 18:00 και Παρασκευή 10:00 – 20:00. Πληροφορίες τηλ. 223000994 | www.cvar.severis.org | www.boccf.org.