Συνέντευξη στο Νίνο Φένεκ Μικελλίδη

«Σήμερα στην Ιαπωνία το χάσμα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις έχει μεγαλώσει», ανάφερε στη συνέντευξη στο ΚΥΠΕ στη διάρκεια του πρόσφατου, 71^ου κινηματογραφικού φεστιβάλ των Καννών, ο βραβευμένος με το Χρυσό Φοίνικα για την ταινία του «Shoplifters» («Κλέφτες καταστημάτων»), Χιροκάζου Κόρε-Έντα. 

Ευχάριστος, ευγενικός, όπως και σε προηγούμενες συνεντεύξεις που μου παραχώρησε στο παρελθόν, με ένα πολύ καλό μεταφραστή δίπλα του, να μεταφράζει σχεδόν ταυτόχρονα, τις λεπτομερείς απαντήσεις του, ο Κόρε-Έντα, συζήτησε μαζί μας την κατάσταση στη χώρα του, μίλησε για το παρελθόν του και την αγάπη του από μικρή ηλικία για τον κινηματογράφο αλλά και για τους λόγους που τον έσπρωξαν να γυρίσει τη συγκεκριμένη ταινία (πριν ακόμη τελειώσει το φεστιβάλ και κερδίσει το μεγάλο βραβείο).

Ο 56χρονος σήμερα Κόρε-Έντα (γεννήθηκε στις 6 Ιουνίου 1962) σπούδασε φιλολογία στο πανεπιστήμιο του Τόκιο, με στόχο αρχικά να γίνει συγγραφέας. Πολύ γρήγορα όμως στράφηκε στον κινηματογράφο, ξεκινώντας αρχικά ως βοηθός σκηνοθέτης σε τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ. Με την πρώτη του κιόλας μεγάλου μήκους ταινία, «Maboroshi» (1995), κατάφερε να κερδίσει βραβεία στα φεστιβάλ Βενετίας και Σικάγου. Θ’ ακολουθήσουν ταινίες που του χαρίζουν κι άλλα διεθνή βραβεία και τον κάνουν παγκόσμια γνωστό: «After Life» (1998), «Κανείς δεν γνωρίζει» (2004), «Air Doll» (2009), «Like Father Like Son» (ελληνικός τίτλος: «Πατέρας και γιος», 2013), «Η μικρή μας αδερφή» (2015),  «Μετά την καταιγίδα» (2016), «Τρίτος φόνος» (2017). Ταινίες που καταπιάνονται με την οικογένεια και τα διάφορα προβλήματά της, ιδιαίτερα τις σχέσεις γονιών και παιδιών, αλλά και με θέματα όπως η μνήμη, η απώλεια και ο θάνατος.

Η οικογένεια είναι στο επίκεντρο και της ταινίας του, «Shoplifters» (της πέμπτης που παρουσίασε στις Κάννες), μια οικογένεια με πέντε μέλη, που ζουν στο πολύ μικρό, φτωχικό διαμέρισμα της γιαγιάς και που για να επιβιώσουν, εκτός από την πενιχρή σύνταξη της γιαγιάς, κλέβουν από διάφορα καταστήματα. Κλοπές στις οποίες έχουν γίνει ειδικοί, πατέρας και γιος, ενώ, στο δίδυμο αυτό θα προστεθεί αργότερα κι ένα πεντάχρονο κοριτσάκι που οι δυο τους βρίσκουν ενώ επιστρέφουν ένα βράδυ στο σπίτι – κοριτσάκι, όπως μαθαίνουμε, που το κακοποιούσαν οι γονείς του. Οι σχέσεις αυτές, τόσο ανάμεσα σε πατέρα και γιο, όσο και ανάμεσα σε γιο και μικρή «αδερφή», θα μας αποκαλύψουν μιαν άλλη, πιο ανθρώπινη, πιο τρυφερή πλευρά των απλών αυτών, περιθωριακών ανθρώπων, που, στο απρόσμενη φινάλε, ο νόμος θα ανατρέψει, φέρνοντας στην επιφάνεια τη σκληρή, απάνθρωπη όψη του. Με αυτή την πλευρά του, ξεκίνησε και η συνομιλία μας.

Τι ήταν εκείνο που σας έκανε να κινηματογραφήσετε την ιστορία μιας τέτοιας οικογένειας;

Οι ειδήσεις που διάβαζα στις εφημερίδες σχετικά με οικογένειες όπου τα παιδιά τους εξακολουθούσαν να εισπράττουν τις συντάξεις των νεκρών γονιών τους ή συγγενών τους. Κάτι που με εξέπληξε αλλά που το καταλαβαίνω. Όπως και το ότι κάποιοι γονείς αναγκάζουν τα παιδιά τους να κλέβουν. Πριν από αρκετά χρόνια, όταν ήμουν μικρός, αισθανόμουν, όλοι αισθανόμασταν πως η ιαπωνική κοινωνία ήταν μια κοινωνία μεσαίας τάξης. Τα τελευταία όμως χρόνια, με την οικονομική κρίση που ακολούθησε τα πράγματα άλλαξαν πλήρως. Σήμερα στην Ιαπωνία το χάσμα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις έχει μεγαλώσει. Υπάρχει μια τάξη φτωχών ανθρώπων που αναγκάζονται να το κάνουν αυτό. Τους δικαιολογώ. Αυτά είναι μικρά εγκλήματα μπροστά στα άλλα μεγάλα που συμβαίνουν γύρω μας και δεν κάνουμε τίποτα.

Γιατί όμως μια τέτοια, κάπως ασυνήθιστη, οικογένεια, με τον γιο να μην αποφασίζει να πει τον πατέρα, έστω και μια φορά «μπαμπά»;

Ακριβώς για μένα ήταν αυτή η σχέση που με ενδιέφερε. Η σχέση ανάμεσα στον πατέρα και τον γιο, ένας άντρας που προσπαθεί να είναι πράγματι πατέρας τόσο στο γιο όσο και στο μικρό κοριτσάκι. Για μένα δεν είναι άνθρωπος ιδιαίτερα φτωχός, επιλέγει να ζήσει στο σπίτι της γιαγιάς γιατί εκεί μπορεί να μαζευτεί και να ανασυνταχθεί η δυσλειτουργική αυτή οικογένεια. Εκεί καταφέρνει κάποια στιγμή να μονιάσει κι έρχεται το κράτος, ο νόμος να την καταστρέψει, με τη δική του έννοια της, ας πούμε, δικαιοσύνης.

Η ταινία σας μου θύμισε τόσο το «Κανείς δεν γνωρίζει» όσο και το «Πατέρας και γιος»»…

Ναι, έχει σχέση και με τις δυο. Καταπιάνονται και οι δυο με περιθωριακά πρόσωπα. Αυτή η οργή που σε κάνει να αναζητήσεις και να εξετάσεις τα αίτια αυτών των καταστάσεων που με έκανε να γυρίσω το «Κανείς δεν γνωρίζει». Αν και, τελευταία, θέλησα να ξεφύγω από την πολύ οικεία αντιμετώπιση των καταστάσεων και να καταπιαστώ με κάτι πιο ανοιχτό, πιο μεγάλο…

Στο φινάλε όμως αλλάζετε πολύ…

Ναι, αλλά πάντα μου αρέσει να το αφήνω ανοιχτό, δεν θέλω να επηρεάσω το θεατή. Πάντα πίστευα πως ο θεατή πρέπει να έχει την επιλογή αυτή. Δεν πρέπει να τα λέμε όλα, να βρίσκουμε λύσεις. Πρέπει ν’ αφήνουμε το θεατή να δίνει τη δική του λύση.

Η ταινία σας, όπως και όλες οι άλλες, μου θυμίζουν εκείνες του Γιασουτζίρο Όζου…

Ναι, μου το λένε συνέχεια αυτό. Είμαι από τους μεγάλους θαυμαστές του Όζου. Αλλά νομίζω πως το έργο μου είναι πιο κοντά σ’ εκείνο του Μίκιο Ναρούζε και του Κεν Λόουτς, κοντά στα θέματα με τα οποία καταπιάνονται.

Η αγάπη σας για τον κινηματογράφο, όπως διάβασα, ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία…

Ναι, η μαμά μου λάτρευε τον κινηματογράφο. Δεν είχαμε αρκετά χρήματα για να με παίρνει μαζί της όταν πήγαινε. Αλλά έβλεπε αργότερα τις ταινίες στην τηλεόραση, Λάτρευε τον αμερικανικό κινηματογράφο, τη Τζόαν Φοντέν, την Ίνγκριντ Μπέργκμαν… Αν και εμένα με έβλεπε να πιάνω δουλειά σε δημόσια υπηρεσία, δεν ήθελε να ασχοληθώ με τον κινηματογράφο. Τώρα βέβαια θαυμάζει τις ταινίες μου (γελάει)…. Μοιράζει dvd σε φίλες της για να τις δούνε….

(ΚΥΠΕ/ΝΦΜ/ΑΑΡ/)