Λέκτορας στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και φωτογράφος, ο Νίκος Φιλίππου παρουσίασε το 2017 μια σειρά από χαϊκού [ιαπωνική ποιητική μορφή και δη η πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο] σε μια συλλογή με τίτλο "Σκράμπλερ". Σήμερα, το Σκράμπλερ προχωρά σε δεύτερη έκδοση και ο Νίκος Φιλίππου σε μια νέα μορφή ποίησης.

Διασχίζοντας το κυπριακό τοπίο με τη Σκράμπλερ του και σκαρώνοντας χαϊκούθκια στη διαδρομή, ο Φιλίππου συνοψίζει σε τρεις γραμμές τοπίο, συνθήκη και ατμόσφαιρα.

Η Σκράμπλερ

"Σκράμπλερ" είναι ο τίτλος που έδωσε ο Νίκος Φιλίππου στην πρώτη του απόπειρα ποιητικής έκφρασης. Σκράμπλερ λέγονταν οι street μοτοσυκλέτες -με μετατροπές- για off road διαδρομές.

"Ηταν το είδος της μοτόρας που ήταν να χρησιμοποιήσεις για να πάεις βόλτα στην έρημο της Καλιφόρνια. Τζαι εν το είδος της μοτόρας που μου αρέσκει να οδηγώ τζι εγώ στο κυπριακό τοπίο".

Μοτόρα σκράμπλερ
μες τον χωματόδρομον.
Σηκώνει ττόζιν.

Πώς ξεκίνησαν όλα; 

"Ξεκίνησε ο Μαξ Σιέριταν [Max Sheridan] τα open mic στο Πρόζακ, τα οποία παρακολουθούσα φανατικά τζαι είχα ένα θαυμασμό για τζείνον ούλλο τον κόσμο που έφκαιννε τζαι επειραματίζετουν τζαι εκτίθετουν τζαι εθεωρούσα ότι ήταν μια πολλά τολμηρή κίνηση να σταθεί κάποιος με καινούριο υλικό τζαι να το θκιαβάσει σε ένα ακροατήριο που εν ηξέρει πώς έννα το αποδεχτεί. Τζαι επειδή ήμουν πολλά εφησυχασμένος με τη φωτογραφική μου δουλειά -μετά που τόσα χρόνια λλίο πολλά ξέρω ίντα μπου κάμνω τζαι έχω το χρόνο να θωρώ τζαι να αναθεωρώ τζείνο που κάμνω πριν το φκάλω- ένιωθα ότι ήθελα να τους μιμηθώ για να νιώσω τζείνη την αίσθηση της ανασφάλειας.

Φυσικά εν θεωρώ τον εαυτό μου ποιητή ή λογοτέχνη τζαι ξεκίνησα λλίον σαν φάρσα. Δηλαδή τα πρώτα χαϊκού που έγραφα ήταν λλίο τζείνο που λέμε στα αγγλικά slapstick. Σιγά σιγά εκατάλαβα ότι όσον επροχωρούσα, έκαμνα -ανά εξάδες- παρουσιάσεις τζαι έκαμνε μεγάλο θέμα στα social media o Μαξ, ότι έννα παρουσιάσει νέο υλικό ο Fortino Samano [σ.σ. το ψευδώνυμο του Νίκου Φιλίππου]! Εκαμνεν το παρωδία βασικά.

Σιγά σιγά εσυνειδητοποίησα ότι η γλώσσα που χρησιμοποιούσα τζαι οι εικόνες που δημιουργούσα εγίνουνταν πιο ατμοσφαιρικές, λλιόττερο slapstick τζαι πιο κοντά στες πόλαροιντ φωτογραφίες μου. Έρκουνταν βήμα βήμα πιο κοντά στη φωτογραφική μου δουλειά τζαι που τζιαμέ άρχισε να με προβληματίζει τούτη η ιδέα του slapstick γιατί εσυνηθίσαμε να χρησιμοποιούμε την κυπριακή για να κάμνουμε κωμωδία. Λαλώ τζι εγώ ‘όι, εν γίνεται, αφού φκαίννει κάτι διαφορετικό’. Που αν θέλεις δείχνει ότι μπορείς να κάμεις λογοτεχνία με την καθομιλουμένη κυπριακή όπως τη χρησιμοποιούμε σήμερα, χωρίς να ‘ν’ φολκλόρ."

Πυρά Αούστου.
Μες τον δρόμον χαμολιός
με τον χαβάν του.

"Μιλώντας τα τούτα, εν τζαι επήρα ακόμα τη διαδικασία σοβαρά. Εν θεωρώ τον εαυτό μου ποιητή. Θέλω να γίνω ποιητής, θαυμάζω τους ποιητές. Οφείλω το γεγονός ότι έγινε έκδοση του 'Σκράμπλερ' στο ότι είχα θετική ανταπόκριση που τζείνη τη μικρή κοινότητα που επήαιννε στα open mic στο Πρόζακ τζαι που την επιμονή της φίλης μου της Μαριλένας Ζακχαίου της ποιήτριας η οποία έδωσε μου να καταλάβω ότι υπήρχε μια -η όποια- αξία σε τζείνο το πράμα που έκαμνα τζαι ότι άξιζε να φκει προς τα έξω. Άρα χρωστώ της σε μεγάλο βαθμό το ότι επείστηκα να τολμήσω να κάμω έκδοση τζαι εν το εμετάνιωσα. Ακόμα."

Πας την μοτόραν
στον δρόμον για την Πόλη
σύρνω τετάρτην.

"Είχα κανονικό εκδότη –τζι όταν λέω κανονικό εκδότη εννοώ τον άνθρωπο που επενδύει τζαι βάλλει λεφτά που την τσέπη του γιατί πιστεύκει σε ένα πρότζεκτ. Άρα το όουκ-press τζαι ο Όμηρος ο Παναγίδης επιστέψαν στο πρότζεκτ, εβάλαν λεφτά στο πρότζεκτ τζαι έγινε μια πολλά όμορφη έκδοση που εξαντλήθηκε σε θκυο εφτομάδες. Ήταν μια εμπορική επιτυχία για ένα εκδότη του μεγέθους του όουκ-press. Απόσβεσε τα έξοδα του, έβγαλε κέρδος τα οποία μοιράστηκε μαζί μου που αυτό είναι ανήκουστο στες εκδόσεις σήμερα. Εκπλάγηκα που το πόσο γλήορα εξαντλήθηκε, εκπλάγηκα που την ανταπόκριση στα βιβλιοπωλεία –είχα πάρα πολλή υποστήριξη που το Μoufflon, που το Σολώνειον- τζαι όντως ο κόσμος που μου έδωσε feedback, είδα πολλά θετική αντίδραση τζαι η αίσθηση που παίρνω είναι ότι ικανοποιείται τζείνος που το πιάννει γιατί θκιαβάζει λογοτεχνία –αν μπορείς να την πεις λογοτεχνία- σε μια γλώσσα που μιλά κατευθείαν στην ψυσιή του. Εννεν μεταφρασμένη, εννεν φτιασιδωμένη, έννεν ξένη προς τον αναγνώστη. Νομίζω πως τούτη εν τζαι η καινοτομία του που το κάμνει ελκυστικό για μια μερίδα της κοινωνίας μας."

Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του Σκράμπλερ, από τον εκδοτικό οίκο όουκ-press, σε σχεδιασμό του γραφίστα και εκδότη Όμηρου Παναγίδη. Η δεύτερη έκδοση θα κυκλοφορήσει σε πορτοκαλί χρώμα. Το σχέδιο στο εξώφυλλο σχεδίασε η Άνα Μπογιόσεβιτς. 

Σε τι διαφέρει το Σκράμπλερ από την υφιστάμενη ποίηση στα κυπριακά;

"Συνήθως οι απόπειρες που γίνονται σήμερα για να γραφτεί ποίηση στα κυπριακά, χρησιμοποιούν μια γλώσσα που εν παρωχημένη. Που θα εχρησιμοποιούσε ο παππούς μου ο ποιητάρης πριν πενήντα χρόνια. Γλώσσα αγροτική, καθόλου επηρεασμένη που τες πιο σύγχρονες επιρροές που εν τζαι ελληνικές -πολλές που τες λέξεις που χρησιμοποιούμε δυστυχώς ή ευτυχώς εν δανεισμένες που την Ελλάδα σήμερα- πολλές άλλες εν εγγλέζικες τζαι εν μέρος της καθημερινότητας μας. Άρα άφησα τούτες τες επιρροές να φανούν μέσα στη δουλειά χωρίς να προσπαθώ να την καθαρίσω τζαι να την κάμω αυθεντικά κυπριακή που τελικά θα ήταν φολκλόρ. Νομίζω τούτο διαφοροποιεί τούτη τη δουλειά που πολλές άλλες, όι ούλλες. Ας πούμε, ο Αντώνης ο Γεωργίου στο Ένα αλπούμ ιστορίες, υιοθέτησε μια γλώσσα τζαι είπε ιστορίες που ήταν πολλά κοντά στην εμπειρία της γενιάς μου. Εν ένα παράδειγμα που νιώθω ότι μου εμίλησε κατευθείαν."

Ιουλιανή
πυρά στην Λευκωσία.
Κολλά το ττίσερτ.

Εντάσσεις το Σκράμπλερ σε ό,τι ονομάζουμε "κυπριακότητα";

Εν αναπόφευκτο όταν αννοίξουμε τη συζήτηση για την κυπριακότητα να μπούμε σε χωράφκια πολιτικά. Γιατί πρόκειται περί θεμάτων που αφορούν την ταυτότητα μας είτε εν πολιτισμική ή εν εθνοτική ή ακόμα πιο σημαντικά, εθνική. Τζι αρχίζουν τζιαμέ τα πράματα να γίνουνται περίπλοκα. Τζι αρχίζουν οι συζητήσεις να γίνουνται έντονες τζαι αντιπαραθετικές. Εγώ είμαι πολιτικόν ον τζαι ενδιαφέρουν με τούτα τα θέματα τζαι που την πολιτιστική τους διάσταση αλλά έχω τζι έναν άλλο κίνητρο, που εν πάρα πολλά σημαντικό για μένα: χρειάζουμαι, θέλω να πιάννω λογοτεχνία στα σιέρκα μου που να μιλά τη γλώσσα μου τζαι να μιλά για την εμπειρία τη δική μου. Να μεν μου μιλά ούτε με αθηναϊκή αργκό ούτε να με τοποθετεί σε πλαίσια που εν τα αναγνωρίζω. Λατρεύω αμερικανική λογοτεχνία, On the Road του Κέρουακ, Blood Meridian του Κόρμακ ΜακΚάρθι, Ask the dust του Φαντί. Λατρεύω ξένη ποίηση, αναρίθμητη. Αλλά θέλω τζαι λογοτεχνία που να μιλά για τη δική μου εμπειρία. Τζαι να τη νιώθω ως δική μου, να την αναγνωρίζω.

Χρυσοπράσινο
φύλλο πελάγους· Κύπρος,
έρημος ξερή.

Τα χαϊκού και οι πόλαροϊντ του Νίκου Φιλίππου

Το 2016, ο Φιλίππου παρουσίασε στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας -και σε μια μικρή, επιμελημένη έκδοση- μια σειρά από φωτογραφίες πόλαροϊντ με τίτλο Sharqi. 

Τα χαϊκού του, μοιάζουν να συμπληρώνουν την εν λόγω φωτογραφική εργασία καθώς τα λόγια στο Σκράμπλερ δημιουργούν την εικόνα των πόλαροϊντ και αποκαλύπτουν τη διαδρομή που ακολουθήθηκε για το Sharqi: με μοτοσυκλέττα έξω από τη Λευκωσία και επιστροφή στην πόλη και σε γνώριμα λευκωσιάτικα στέκια: το Πρόζακ, το Brewfellas.

"Εν μια αντίστοιχη διαδικασία. Μια προσπάθεια επανανακάλυψης του κυπριακού τοπίου με έναν τρόπο που μου είναι γνώριμος.

Νομίζω έννεν καθόλου σύμπτωση που η πρώτη μου απόπειρα σε λογοτεχνική γραφή εν το χαϊκού γιατί αποτυπώνει μια στιγμιαία εικόνα με μια μικρή ανατροπή. Το πιο κοντινό φωτογραφικό φόρματ σε τούτο το πράμα εν η στιγμιαία φωτογραφία, η πόλαροϊντ.

Αναπόφευκτα τα τοπία εν ανάλογα γιατί εν τα τοπία με τα οποία έχω μια σχέση ιδιαίτερη. Πρώτα απ’ όλα γιατί μωρόν ούλλη μου την παιδική ηλικία εκατασκηνώναμε με την οικογένεια μου στην παραλία της Αυδήμου, της οποίας το τοπίο εν ξερό, άνυδρο, έσιει πολλά ερπετά. Τζείνο το τοπίο εν το τοπίο μέσα στο οποίο εμεγάλωσα τζαι έπαιζα, οπότε τούτες οι εικόνες μού είναι γνώριμες.

Μετά εν τούτες οι εικόνες που ανακάλυψα ταξιδεύκοντας σε ούλλη την Κύπρο με τη μοτόρα. Τζαι πάντα με τη μοτόρα επιδιώκω να πηαίννω σε περιοχές που έχουν τούτη την ιδιαιτερότητα: εν back roads, έννεν ο αυτοκινητόδρομος, τζαι για κάποιο λόγο τραβούν με οι περιοχές που εν ξερές – η περιοχή του Αγιου Σωζόμενου για παράδειγμα, οι περιοχές προς τον Αστρομερίτη, προς το Μιτσερό. Αναγνωρίζω τες ως δικές μου."

Τοπίο ξερό—
κάχτοι, σαύρες, φοινιτζές—
Μεσαρκάς Εδέμ

"Πίσω στην πολιτική διάσταση, αναγνωρίζω τες τζαι ως μεσανατολίτικες τούτες τες περιοχές. Τζαι εν δαμέ που τίθεται το ερώτημα της πολιτιστικής ταυτότητας τζαι της γεωγραφικής θέσης. Ξεχνούμε λλίο στο επίπεδο της αναπαράστασης πού είμαστε γεωγραφικά τζαι προσπαθούμε επίμονα να χτίσουμε μιαν εικόνα ελληνικότητας ή μιας μεσογειακής Ευρώπης με το ελιόδεντρο, με το πευκόδασος, τες όμορφες παραλίες. Εν τζαι τζείνο κυπριακό τοπίο, απλώς εν επίμονα αναπαραγώμενο τζείνο ενώ τούτο το άλλο, το ξερό, το θερμό, εν ανύπαρκτο στο επίπεδο της αναπαράστασης ή τωρά άρχισε να εμφανίζεται, περιστασιακά, που ανεξάρτητους καλλιτέχνες. Εμφανίστηκε στη δουλειά της Χάρις Επαμεινώνδα, του Στέλιου Καλλινίκου, του Χαράλαμπου Αρτέμη, της Ισμήνης Χαχολιάδου…

Εσύ κατέληξες ως προς το πού ανήκεις;

"Κοίτα, είμαι ερωτευμένος με τουν’ τον τόπο σχεδόν παθολογικά. Σχεδόν αρρωστημένα. Οι φίλοι μου κάποτε βαρκούνται με με την εμμονή μου με την Κύπρο. Που εν τζαι εμμονή ακαδημαϊκή τζαι στον τρόπο που ζω τον τόπο. Αρέσκει μου που τούτην την περίοδο εν ανοιχτό το ερώτημα. Τζαι υπάρχει μια ρευστότητα τζαι πειραματισμοί τζαι διαφορετικές απόπειρες να επαναπροσδιοριστεί. Τζαι δείχνουν διάφοροι διάφορες κατευθύνσεις. Βρίσκω το σαν πλούτο. Δηλαδή, εάν αποκρυσταλλωθεί τζαι τυποποιηθεί σε κάτι πολλά συγκεκριμένο, έννα νιώθω καταπιεσμένος.



Θα επέλεγες άλλη μορφή ποίησης εκτός που τα χαϊκού αν συνέχιζες την ενασχόληση με την ποίηση;

"Μαθαίνω να γράφω τετράστιχα. Προσπαθώ να φύω που την αυστηρή φόρμα του χαϊκού αλλά βρίσκω ότι επιστρέφω συνέχεια σε μονόστροφα -θα μπορούσα να τα πω- ποιηματούθκια που εν πάλε εικόνες. Απλά εν έχουν την αυστηρότητα του 5-7-5 [σ.σ. η φόρμα των χαϊκού, τρεις στίχοι από πέντε συλλαβές ο πρώτος, επτά ο δεύτερος, πέντε ο τρίτος]. Μπορεί να εν τέσσερις στίχοι τζαι βρίσκω το λλίο πιο απελευθερωτικοί.

Πώς δουλεύκεις για τα χαϊκού; Έρκουνται στιγμιαία ή έχεις κάποια μέθοδο που τα επεξεργάζεσαι;

Εν εμπειρίες συνήθως. Πολλές φορές πιάννω τον εαυτό μου να τα σκαρώνει την ώρα που βρίσκομαι πάνω στη μοτόρα τζαι να τα μετρώ με τα δάχτυλα πάνω στο τιμόνι. Άλλες φορές στο τέλος μιας ημέρας μετά που είδα κάτι, πίνω ένα ποτήρι κρασί τζαι χαλαρώνω τζαι σκαρώνω το χαϊκού στο κομπιούτερ αλλά εν ούλλα αυτοαναφορικά, εν εμπειρίες, εικόνες που είδα, που με εντυπωσιάσαν τζαι κάποια στιγμή βρίσκω την ώρα τζαι τη διάθεση να τα μορφοποιήσω σε χαϊκού ή, όπως τωρά, σε μικρά ποιηματάκια.

Εν πιο απελευθερωτικό τούτο που προσπαθώ να κάμω τωρά. Γιατί μπορώ να χρησιμοποιήσω λέξεις που το χαϊκού εν θα μου επέτρεπε να χρησιμοποιήσω γιατί υπερβαίνω τες συλλαβές ή εν πιο σύντομες που τζείνο που χρειάζουμαι. Εν τζαι λλίο μαθηματική άσκηση το χαϊκού. Ενώ τωρά φεύκει τούτη η αυστηρότητα τζαι έχω παραπάνω επιλογές λέξεων.

Νιώθω λλίο πιο άνετα."

Κύπριοι ποιητές που σου αρέσκουν;

"Αννοίεις μεγάλο κεφάλαιο: ξεκινούμε που την κυπριακή νεοτερικότητα: Ανθίας - Λιασίδης. Που τους σύγχρονους, έχω πολύ σεβασμό για τη δουλειά του Στέφανου Στεφανίδη. Αρέσκει μου πάρα πολλά η δουλειά του Κώστα Ρεούση, συμπαθώ πάρα πολλά την ειλικρίνεια της δουλειάς της Χαριτίνης Κυριάκου τζαι έχω μεγάλο θαυμασμό για το Carmine Lullabies της Μαριλένας Ζακχαίου. Το βρίσκω πολλά ειλικρινές τζαι βρίσκω ότι οι πολιτικές του διαστάσεις σε ότι αφορά την εμπειρία της σύγχρονης γυναίκας εν πάρα πολλά σημαντικές.

+ H δεύτερη -πορτοκαλί- έκδοση του Σκράμπλερ κυκλοφορεί από τις 10 Απριλίου 2018 σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία. Παρουσίαση στη Λεμεσό, στο Tapper, στις 21 Απριλίου, ώρα 19:00. Την έκδοση θα παρουσιάσουν η Μαριλένα Ζακχαίου και ο Μαξ Σιέριταν [Write CY]. 

Φωτογραφία: Ο Νίκος Φιλίππου ©Θεοπίστη Στυλιανού Λάμπερτ