Σκαλί-σκαλί πάει ο Ιγνάθιο το θάνατό του φορτωμένος.

Γύρευε να 'βρει την αυγή μα πουθενά η αυγή δεν ήταν.

Γυρεύει τη σωστή θωριά του και τ' όνειρό του αλλάζει δρόμο.

Γύρευε τ' όμορφο κορμί του και βρήκε το χυμένο του αίμα.

Το ποίημα που έγραψε ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα για τον φίλο του ταυρομάχο Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχία μοιάζει με προφητεία της ίδιας της μοίρας του ποιητή, που δολοφονήθηκε πριν από 84 χρόνια, σαν σήμερα.



Ο παγκόσμιος Ανδαλουσιανός ποιητής, δραματουργός, μουσικός, ο δημοκράτης Λόρκα δολοφονήθηκε από εθνικιστές στο Βιθνάρ, κοντά στη Γρανάδα, στις 19 Αυγούστου του 1936, σε ηλικία 38 ετών, έναν μήνα μετά το πραξικόπημα του Φράνκο που πυροδότησε τον ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Ο κορυφαίος ποιητής, ο οποίος καταδίκασε το φασισμό, εκτελέστηκε χωρίς δίκη γιατί ήταν ομοφυλόφιλος.



Η «Γέρμα» ήταν το πρώτο θεατρικό έργο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα που ανέβηκε στο 1961 στην Ισπανία, 25 χρόνια μετά τον θάνατό του στον εμφύλιο. Έως τότε, τα έργα του είχαν μεταφραστεί και παιζόταν σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, αλλά όχι στην πατρίδα του.

Ο Λόρκα έγραψε το πρώτο του ποίημα στα 17 του χρόνια, σε μια όχθη ενός ποταμού στην Ανδαλουσία. Αμέσως μετά έγραψε ένα θεατρικό έργο και κάλεσε την οικογένεια και τους φίλους του να το παρακολουθήσουν, στο σαλόνι του σπιτιού του.

Σε ηλικία 19 ετών δημοσίευσε στο πρώτο του βιβλίο «Εντυπώσεις και τοπία». Απόλυτη αποτυχία, αλλά ο Λόρκα ήταν ακόμη 19 ετών. Πήγε στη Μαδρίτη και έγινε φίλος με τον Σαλβαντόρ Νταλί, τον Αλμπερτο Χιμένεθ (Νόμπελ 1956) και τον σκηνοθέτη Μπουνιουέλ, σε μια εποχή που στην τέχνη βασίλευε ο σουρεαλισμός.

Σαλβαδόρ Νταλί και Γκαρσία Λόρκα, 1925. 

Στον «Κόκορα», το λογοτεχνικό περιοδικό που εξέδωσε, κάλεσε τους μεγάλους ευρωπαίους καλλιτέχνες να απαγκιστρωθούν από την παράδοση και να στραφούν στην ελευθερία. Ο Λόρκα ήταν πάνω απ΄ όλα ελεύθερος άνθρωπος και αυτή ήταν και η πολιτική του αντίληψη. Όπως συνήθιζε να λέει: «Είμαι καθολικός, κομμουνιστής, αναρχικός, φιλελεύθερος και συγχρόνως συντηρητικός και μοναρχικός». Ίσως δεν ήθελε να ανήκει  πουθενά.

Το 1932 ο Λόρκα πήρε μια επιχορήγηση και σχημάτισε ένα περιοδεύον θέατρο με σπουδαστές, που ονόμασε «Μπαράκα». Για τρία χρόνια, ο θίασος κατασκήνωσε στις πλατείες των χωριών και το σανίδι στηνόταν στο ύπαιθρο. Οι Ισπανοί αγρότες γνώρισαν τον Θερβάντες και τον Καλντερόν και ο Λόρκα σκηνοθετούσε, έφτιαχνε σκηνικά, φρόντιζε τα ρούχα και ανέβαινε στη σκηνή όταν ήταν αναγκαίο, αφού πρώτα έβγαζε τη φόρμα του τεχνίτη.

Δεν παρέλειπε ωστόσο να παίρνει τις απαραίτητες ανάσες για να εκφράζεται, στο χαρτί. Αποσυρόταν στο σπίτι του πατέρα του Σαν Βιθέντε. Εκεί έγραψε τη «Γέρμα», το δράμα μιας γυναίκας χωρίς παιδί, για την ηθοποιό Μαργαρίτα Ξίργκου. Αυτή ήταν και η μούσα του στο τελευταίο του έργο το «Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα», που ανέβηκε στο Παρίσι το 1945 και στην Αθήνα παρουσιάστηκε πρώτη φορά το 1954 από τον θίασο της Κατίνας Παξινού.

Το έργο του «Romancero Gitan» μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη και τους στίχους προσάρμοσε ο Οδυσσέας Ελύτης. Ο δίσκος με τη φωνή της Αρλέτας επρόκειτο να κυκλοφορήσει το 1967, αλλά λόγω της δικτατορίας βγήκε το 1978. Είχαν μεσολαβήσει ηχογραφήσεις με τη Μαρία Φαραντούρη στο εξωτερικό.

Είχε προηγηθεί η μελοποίηση του «Ματωμένου Γάμου»  από τον Μάνο Χατζιδάκι σε μετάφραση του Νίκου Γκάτσου το 1965, βασισμένο στην παράσταση που είχε ανεβάσει στο θέατρο τέχνης ο Κάρολος Κουν το 1948. Η παρουσία του Λόρκα στην ελληνική δισκογραφία είναι τεράστια.

Ο μύθος του παραμένει πάντα ισχυρός, το έργο του μεταφράστηκε, μελοποιήθηκε, ενέπνευσε και αγαπήθηκε ιδιαίτερα -όσο λίγων ξένων δημιουργών- στην Ελλάδα, ενώ το 1937, έναν χρόνο μετά τη δολοφονία του, ο Στρατής Τσίρκας μαζί με τον Αμερικανό ποιητή Λάνγκστον Χιουγκ συνέταξαν τον περίφημο Όρκο στον Λόρκα, που υπογράφηκε από 40 συγγραφείς συμμετέχοντες στο «Β' Διεθνές Συνέδριο των Συγγραφέων στο Παρίσι για την Υπεράσπιση της Κουλτούρας εναντίον του Πολέμου και του Φασισμού». Ανάμεσα στους υπογράφοντες τον Όρκο ήταν οι Λουί Αραγκόν, Μπέρτολντ Μπρέχτ, Πάμπλο Νερούντα, Τριστάν Τζαρά, Ηλία Έρενμπουργκ, Αλέξης Τολστόι, Πωλ Βαγιάν Κουτυριέ, Νικόλας Γκιλλιέν, Ιβάν Γκόλλ, Λυκ Ντεκών, Ρομπέρ Ντεσνός, Γιόχαν Μπέχερ, Νάνσυ Κιούναρντ, Αλέχο Καρπαντιέ.



Η επιτυχία των έργων του ξεπέρασε την Ευρώπη και έφτασε στη Λατινική Αμερική μέσω της κοινής γλώσσας που ήταν λυτρωτική για τη διάδοση του έργου του. Η οδός του πνεύματος ήταν εκείνη που είχε οδηγήσει τον Λόρκα από την κοινωνία των χωρικών στην αστική τάξη και το έργο του τον είχε κάνει λαϊκό. Τον αγαπούσαν ακόμη και εκείνοι που δεν μπορούσαν να τον ερμηνεύσουν.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ/Μηχανή του Χρόνου