Είναι με λύπη και απογοήτευση που παραθέτω πιο κάτω την προσωπική μου θέση για την τρέχουσα διαδικασία σχεδιασμού του Τμήματος Αρχιτεκτονικής στο κτήριο της Φανερωμένης. Η άποψή μου για την αναγκαιότητα του Τμήματος Αρχιτεκτονικής στο κέντρο της πόλης είναι γνωστή μέσα από τις προσπάθειες με τους συναδέλφους του Τμήματος Αρχιτεκτονικής εδώ και χρόνια.

Όμως, ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα.

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δανείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η εκτελεστική εξουσία αποφάσισε την κατανομή πολλών εκατομμυρίων στην Εφορεία Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Λευκωσίας και στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου. Στην Εφορεία για να εμπλουτίσει τις υποδομές των σχολείων που υποδέχθηκαν τους πρώην μαθητές των σχολείων της Φανερωμένης ενώ στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου για να προσαρμόσει το υφιστάμενο κτήριο της Φανερωμένης για να υποδεχθεί το Τμήμα Αρχιτεκτονικής.

Στην πρώτη περίπτωση, έχουμε ένα πρότυπο διαδικασίας πρόσληψης μελετητών μέσα από ανοικτούς διαγωνισμούς και το επικροτώ. Στην περίπτωση της Φανερωμένης, μόνο απογοήτευση μπορώ να δηλώσω.

Στην πρώτη περίπτωση, προς τιμή της Εφορείας Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Λευκωσίας, έχει προχωρήσει ήδη η οργάνωση δύο ανοικτών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για το μάστερ πλαν και την αίθουσα αθλοπαιδιών του Δημοτικού Σχολείου Αγίου Αντωνίου έχει ολοκληρωθεί και η βραβευμένη ομάδα αρχιτεκτόνων προχωρά στην εκπόνηση της μελέτης για την κατασκευή του έργου. Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός με το ίδιο θέμα για το Παγκύπριο Γυμνάσιο βρίσκεται σε εξέλιξη με τα αποτελέσματα να ανακοινώνονται πολύ σύντομα. Όσον αφορά την περίπτωση της Φανερωμένης, δυστυχώς επιλέχθηκε άλλη οδός, καθόλου διαφανές που αφήνει πολλά ερωτηματικά με αποτέλεσμα να χάνονται πολλές ευκαιρίες και να δημιουργούνται κακά προηγούμενα.

Όταν τον περασμένο χρόνο ανακοινώθηκε ότι το Τμήμα Αρχιτεκτονικής θα μεταφερθεί στον χώρο των σχολείων της Φανερωμένης με βάση το σχέδιο αστικής αναβίωσης του κέντρου της Λευκωσίας για το οποίο οι θέσεις μου είναι δημοσιευμένες, (https://admin.brainserver.net/uploads/ucy/Essays/H_anaviosi_tis_palias_polis_tis_Lefkosias/______-_.pdf), αποφασίστηκε από την εκτελεστική εξουσία με τη σύμφωνη γνώμη του Πανεπιστημίου Κύπρου όπως αναλάβει η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου την εκπόνηση των μελετών και την κατασκευή του έργου, με τη δικαιολογία ότι το κτήριο της ανήκει και ότι μπορεί να σπρώξει τη διαδικασία πολύ πιο γρήγορα από τις κανονικές διαδικασίες του Δημοσίου. Μόνο έτσι μας έλεγαν στο τέλος του καλοκαιριού του 2022, μπορεί να προλάβει το κράτος την απορρόφηση του δανείου μέχρι τις αρχές του 2026. Οι συνάδελφοι ακαδημαϊκοί του Τμήματος Αρχιτεκτονικής παγιδευτήκαμε στις ειλημμένες αποφάσεις που έφτασαν κοντά μας. Οι εισηγήσεις κάποιων από εμάς στο να γίνει αρχιτεκτονικός διαγωνισμός απορρίφθηκαν λόγω έλλειψης χρόνου γιατί έπρεπε μέχρι το καλοκαίρι του 2023 να έχουν ολοκληρωθεί τα έντυπα για τις προσφορές εργολάβου. Με βάση το κατεπείγον χρονοδιάγραμμα έπρεπε μέχρι τον Γενάρη του 2023 να έχουν ολοκληρωθεί τα σχέδια για πολεοδομική άδεια και το ανακαινισμένο κτήριο να παραδοθεί τον Φεβράρη του 2026. Βρισκόμαστε πέντε μήνες μετά τις συζητήσεις που είχε το Τμήμα Αρχιτεκτονικής με τους αρμόδιους φορείς, όπου απορρίφθηκε η πρόταση για αρχιτεκτονικό διαγωνισμό λόγω έλλειψης χρόνου. Όμως, η ημερομηνία παράδοσης του έργου μεταφέρθηκε αργότερα το 2026 ενώ αυτό δεν ήταν επιλογή πριν πέντε μήνες, αφαιρώντας τη δυνατότητα προκήρυξης αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Μπορεί να κατανόησαν η εκτελεστική εξουσία και οι Τεχνικές Υπηρεσίες του Πανεπιστημίου Κύπρου ότι το Τμήμα Αρχιτεκτονικής χρειάζεται επεκτάσεις στον χώρο της Φανερωμένης για να είναι λειτουργικό, μετά από επιμονή της συντονιστικής ομάδας συναδέλφων ακαδημαϊκών. Όμως, δεν αφαιρεί την ευθύνη ότι ένα δημόσιο έργο που άρχισε με 6 εκατομύρια και τώρα ακουμπά τα 11 εκατομμύρια ευρώ περίπου δίνεται στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου και στους αρχιτέκτονές της, αφήνοντας πολλά ερωτήματα για την ηθική υπόσταση της διαδικασίας, αν μη τι άλλο. Και αν κανείς διερωτηθεί ότι το ποσό αντιστοιχεί στο ενοίκιο για τη χρήση του χώρου τα επόμενα 20 χρόνια, αυτό είναι επιπλέον και έχει ήδη εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Ενώ είχα ενεργή συμμετοχή στην αρχική διαδικασία για την προσαρμογή του χώρου της Φανερωμένης για το πρόγραμμα της αρχιτεκτονικής ως μέρος ενός αστικού κόμβου του Πανεπιστημίου Κύπρου στην πόλη, παραιτήθηκα για τους πιο πάνω λόγους. Παρέμεινα όμως υπεύθυνος του ερευνητικού προγράμματος «Για μια Πολυφωνική Πόλη - Φανερωμένη Αστικός Κόμβος Πανεπιστημίου Κύπρου». Προς τιμή του, ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου συνειδητοποίησε την εργαλειοποίηση του πανεπιστημιακού ιδρύματος από την εκτελεστική εξουσία για την αντικατάσταση του υφιστάμενου μεταναστευτικού πληθυσμού του κέντρου της πόλης μέσω του σχεδίου αστικής αναβίωσης - θα θυμάστε τον τίτλο ημερήσιας εφημερίδας «Οι φοιτητές θα σώσουν την πόλη». Γι' αυτό τον λόγο υποστήριξε τη δημιουργία του εν λόγω ερευνητικού προγράμματος για μελέτη του ρόλου που θα μπορούσε να είχε το Πανεπιστήμιο Κύπρου στο κέντρο της πόλης υποστηρίζοντας τους υφιστάμενους κατοίκους του.

Μακάρι να μπορούσα να πω το ίδιο για τον τρόπο που προχωρά η διαδικασία εκπόνησης μελετών για τον χώρο της Φανερωμένης.

* Αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτονικής Πανεπιστήμιο Κύπρου