Το βιώνουμε καθημερινά, από τη βρεφική μας ηλικία. Τα πράγματα γίνονται πιο δικά μας όταν καταφέρουμε να τα ονοματίσουμε. Κι ας τα λένε αλλιώς οι άλλοι. Όσο μεγαλώνουμε τα πράγματα δυσκολεύουν. Για να συνεννοηθούμε αρχίζουμε να κάνουμε συμβιβασμούς. Αναγκαστικά χρησιμοποιούμε κοινές για όλους λέξεις. Πιο συνδιαλεκτικοί γινόμαστε όταν αρχίσουμε να μιλούμε ξένες γλώσσες. Tότε είναι που μπορεί να συμβιβαστούμε μέχρι παρεξηγήσεως. Δεν φταίνε όμως γι’ αυτό οι ξένες γλώσσες, ούτε και η δική μας. Η κακή μας συνήθεια φταίει, που επιμένουμε να χρησιμοποιούμε λέξεις με αναφομοίωτα νοήματα, συνήθως όταν παριστάνουμε κάτι που δεν είμαστε. 

Αυτά μού εξηγούσε πριν μερικά χρόνια ένας γνωστικός Ιταλός, Ρωμαίος από τα γεννοφάσκια του, ένα βράδυ που σεργιανούσαμε στα σοκάκια της παλιάς Λευκωσίας. Ό,τι μπόρεσα να συγκρατήσω, αφού την ίδια ώρα ήταν σε εξέλιξη κάποια θορυβώδη καλλιτεχνικά δρώμενα, που ήθελαν σώνει και καλά να δηλώνουν «urban». Αργότερα σε κάποιο παγωτατζίδικο μού ανέπτυξε και τις ενστάσεις του για τη χρήση του συγκεκριμένου όρου. Κατά την άποψή του οι άνθρωποι δύσκολα αποκτούν αστική συνείδηση όταν δεν είναι υποχρεωμένοι να στρυμώχνονται σε αστικά λεωφορεία και υπόγειους σιδηροδρόμους, αν δεν νιώσουν τα χνότα των άλλων στο σβέρκο τους ώσπου να φτάσουν στη δουλειά τους. Πόσω μάλλον να φτιάξουν έργα που να ’ναι «urban», κατ’ ουσίαν «urban». Όχι βέβαια πως ο ουρμπανισμός είναι αυτοσκοπός, και η «urban consciousness» μια αρετή που πρέπει πάση θυσία ν’ αποκτήσουμε. Κάθε άλλο. Κατά τη γνώμη του καλά περνούμε στη μικρή μας πόλη, κι ας είναι απαισίως διχοτομημένη. Ακόμα πιο χαλαρά του φάνηκε πως περνούν οι καλλιτέχνες μας.

Οι «urban» καλλιτέχνες, οι «αστικοί», δεν είπε οι αστοί, αφού αυτό θα μπορούσε να παρεξηγηθεί ως ταξικός προδιορισμός. Οι (εικ)αστικοί τέλος πάντων, οι απόκληροι της νεοκυπριακής «suburbia» που είδε εκείνο το βράδυ να καταφθάνουν με τα ιδιωτικά τους οχήματα. Ωστόσο, κατηγορηματικά απαξιωτική υπήρξε η ετυμηγορία του για το κέντρο της πρωτεύουσας. Ένα προαστιακό πεδίο, σε παρακμή μάλιστα. Αν το συναισθανόντουσαν αυτό, είπε, και δεν προσπαθούσαν να την ξεγελάσουν με «pseudo-urban events», αν την κατοικούσαν κυριολεκτικά, μ’ όλες τις συνειδησιακές παρενέργειες, τότε ίσως να τους έβγαινε και το εικαστικό έργο που δεν θα είχε ανάγκη τον ευφημισμό, τον όποιο εκ των υστέρων παραπλανητικό προσδιορισμό. Τάδ’ έφη ο παρατηρητικός μας επισκέπτης, κι εγώ διερωτώμαι ακόμα αν έπρεπε να διαφωνήσω. Μπορεί έτσι να έχουν τα πράγματα, σε ευρύτερη κιόλας κλίμακα, πέρα κι από τα ιλαρά παρελκόμενα του συγκεκριμένου «event».

Παντού ψευδωνυμίες και βολέματα, καταστάσεις που η προαιώνια προσαρμοστικότητά μας δεν επιτρέπει να διακρίνουμε ή να παραδεκτούμε. Και ψευδαισθήσεις, αφού ματαίως νομίζουμε πως η εντός των τειχών πόλη θα μπορούσε ποτέ ν’ ανανήψει με τα εμβόλιμα πολιτιστικά «events» που της φορτώνουμε καθημερινά. Η πάλαι ποτέ οργανική αστικότητά της δεν πρόκειται ν’ αποκατασταθεί, όσο θα αγνοούνται υπεροπτικά οι προσληπτικές δυνατότητες και οι ανάγκες των φυσικών φορέων του αστικού πολιτισμού, των ολίγων αυτοχθόνων που επιμένουν να την κατοικούν. Όσο φιλότιμα κι αν πασχίζουν οι δημοτικές Αρχές, με παρόμοιες και χειρότερες εννοιακές στρεβλώσεις, όπως είναι τα «pop-up» παζαράκια σε «χιονισμένες» δήθεν χριστουγεννιάτικες πλατείες και τα αίωλα «start-ups» που προβλέπονται για τις αποξηραμένες ακριτικές γειτονιές, εκεί που κάποτε ανθούσε ένα αληθώς αστικό αλισβερίσι.

Εννοιολογικές παρανυχίδες, θα μου πείτε, ασήμαντες μπροστά στις βίαιες πολεοδομικές στρεβλώσεις που συμβαίνουν σ’ άλλες περιοχές, με τα αχρείαστα ψηλά κτήρια, τα «resorts» και τα καζίνα. Άκριτες επιλογές, άνωθεν επιβεβλημένες, που επιβεβαιώνουν και το γεγονός πως δεν είμαστε μόνο δέσμιοι του ιδιαίτερου αποικιακού μας παρελθόντος αλλά υποχείριοι και μιας ακατανίκητης, μεσανατολικών διαστάσεων, νεοαποικιακής συνθήκης, που μυρίζει ήδη γκάζι και μπαρούτι. Αυτή η υψηλή επικινδυνότητα είναι που επιβάλλει και τον έλεγχο του δικού μας ρόλου, ως ακρογωνιαίοι Ευρωπαίοι μέσα σ’ αυτή τη διαγραφόμενη δυστοπία. Δυστυχώς, όμως, η πολιτισμική μας πειθάρχηση μπορεί να θεωρείται δεδομένη, αν κρίνουμε από την ανυπομονησία μας να συμπράξουμε μεταπρατικά, όντες ήδη πτωχευμένοι. 

Αν αληθεύουν βέβαια όλα αυτά που ακούμε από τους επισκέπτες μας, που δεν είναι όλοι τους καλοπροαίρετοι όπως ο Ιταλός φίλος. Προσοχή λοιπόν, αφού καμιά φορά υιοθετώντας κατ’ αποκλειστικότητα τα ερμηνευτικά τους σχήματα διατρέχουμε τον κίνδυνο να εγκλωβιστούμε σ’ ένα μόνο από τους πολλούς μητροπολιτικούς κύκλους συμφερόντων, που ανταγωνίζονται κιόλας μεταξύ τους, επεκτατικά, προς του Λεβάντε τη μεριά. Ο καθένας με τους δικούς του ντόπιους ατζέντηδες και με τις δικές του απώτερες βλέψεις. Και οι οποίοι συχνά αποδεικνύονται παγερά αδιάφοροι για τις δικές μας εσωτερικευμένες υποταγές, αυτές που εμπεδώνει καθημερινά η παρουσία του τουρκικού κατοχικού στρατού.