Η Μαρία Μανναρίδου - Καρσερά ανέλαβε το τολμηρό εγχείρημα να μας μυήσει στο πιντερικό σύμπαν μέσα από τη συρραφή οκτώ μονόπρακτων σε μια ενιαία παράσταση, ενώ στις Αποθήκες ΘΟΚ το "Καθεστώς ευγενείας" προσέφερε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα θεατρική εμπειρία

Συγγραφέας: Χάρολντ Πίντερ
Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές
Σκηνοθεσία: Μαρία Μανναρίδου - Καρσερά
Σκηνικά - Κοστούμια: Ηλέκτρα Κυθραιώτου
Μουσική Επιμέλεια: Αντρέας Καρσεράς
Σχεδιασμός Φωτισμού: Καρολίνα Σπύρου
Ερμηνεύουν: Δημήτρης Αντωνίου, Θανάσης Δρακόπουλος, Ηλιάνα Κάκκουρα, Χριστιάνα Λάρκου
Παραγωγή: Σόλο για Τρεις

Το 1958, ο Χάρολντ Πίντερ έγραφε: "Δεν υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές διαφορές μεταξύ αυτού που είναι πραγματικό και αυτού που δεν είναι, ούτε του αληθούς και του αναληθούς. Δεν είναι απαραίτητο κάτι να είναι ή αλήθεια ή ψέμα. Μπορεί να είναι και τα δύο". Το 2005, στην προμαγνητοσκοπημένη ομιλία του για την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας, στην οποία δεν παρέστη, αναφέρει: "Πιστεύω ότι αυτοί οι ισχυρισμοί εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα ως προς τη διερεύνηση της πραγματικότητας μέσω της τέχνης. Έτσι, ως συγγραφέας τούς υποστηρίζω, αλλά ως πολίτης αδυνατώ. Ως πολίτης οφείλω να αναρωτηθώ: Τι είναι αλήθεια; Τι είναι ψέμα;". Τα λόγια αυτά εμπερικλείουν τη βαθύτερη ουσία της γενικότερης στάσης ενός ανθρώπου που δεν διαχώρισε ποτέ τη συγγραφική του ιδιότητα με αυτήν του ενεργού πολίτη και του κοινωνικού και πνευματικού ανθρώπου. Παίρνοντας θέση σε όλα τα καίρια ζητήματα της ανθρωπότητας, ο Χάρολντ Πίντερ άσκησε δριμεία κριτική σε πολιτικά πρόσωπα της Βρετανίας και των ΗΠΑ, στον βομβαρδισμό της Σερβίας, στην αμερικανική και αγγλική εισβολή στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, στο αμερικανικό εμπάργκο στην Κούβα. Από τη θέση του αντιπροέδρου του PEN International υπερασπίστηκε την ελευθερία του λόγου, ενώ το 1985 ταξίδεψε με τον Άρθουρ Μίλερ στην Τουρκία για να διαμαρτυρηθεί για τα βασανιστήρια των φυλακισμένων συγγραφέων. Ο Χάρολντ Πίντερ, ο ακτιβιστής θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός, σεναριογράφος, σκηνοθέτης στο θέατρο και τον κινηματογράφο, το 2005 δήλωνε την παραίτησή του από την τέχνη για να επικεντρωθεί "στα δράματα της πραγματικής πολιτικής". Η καυστικότητα και η ευθεία ή υπαινικτική κριτική του αποτελούν και ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του θεατρικού του λόγου. Αν και η θεματολογία του μοιάζει συχνά να είναι ανύπαρκτη, ασαφής ή αποσπασματική, στη ουσία θίγει θέματα πανανθρώπινα, διαχρονικά και καθημερινά μέσα από λεπτομερέστατες καταγραφές συμπεριφορών οι οποίες αποτυπώνουν τον ανθρώπινο πόνο, τη μεταπολεμική φρίκη, τον κυνισμό, τη βία, τα ρήγματα στις ανθρώπινες σχέσεις και την οικογένεια, την απομόνωση, την αδυναμία επικοινωνίας. Η θεματολογία του εκφράζεται μοναδικά μέσα από αυτό που ονομάστηκε "πιντερικό σύμπαν": τον αποδομημένο, αποδραματοποιημένο και αποσπασματικό λόγο, την ποιητικότητα του καθημερινού διαλόγου, τις παύσεις και τις σιωπές, το καυστικό, μαύρο χιούμορ, το κλιμακούμενο σασπένς, τους ήρωες που δεν εξηγούν τίποτα για την κατάστασή τους, την απειλητική ατμόσφαιρα.

Το "Πίντερ Χ8" είναι μια παράσταση που ακόμη κι αν δεν διατηρεί από την αρχή μέχρι το τέλος έναν ενιαίο ρυθμό ή ένα σταθερό ενδιαφέρον, κατορθώνει να μυήσει με ακρίβεια και γνώση τον θεατή στα βαθιά νερά του πιντερικού σύμπαντος

Η Μαρία Μανναρίδου - Καρσερά και η ομάδα Σόλο για Τρεις θέλησαν να μας μυήσουν στο πιντερικό αυτό σύμπαν μέσα από τη συρραφή οκτώ μονόπρακτων σε μια ενιαία παράσταση. Τολμηρό εγχείρημα, όχι μόνο γιατί πρόκειται για έναν πολύ δύσκολο συγγραφέα, αλλά και γιατί η παρουσίαση οκτώ διαφορετικών ιστοριών, γραμμένων σε διαφορετικές χρονικές περιόδους ενέχει πολλούς κινδύνους, τόσο σε σκηνικό επίπεδο όσο και σε νοηματικό. Εντοπίζοντας έναν ενιαίο θεματικό ιστό ο οποίος κινείται στην υπαρξιακή αγωνία, τη χαμένη νιότη, τη ρευστότητα του χρόνου, τους οικογενειακούς δεσμούς, τη μνήμη, το τέλμα των ερωτικών σχέσεων και το σκληρό πρόσωπο της εξουσίας σε απολυταρχικά [και μη] καθεστώτα, η Μαρία Μανναρίδου - Καρσερά επιλέγει τα μονόπρακτα "Απλώς" , "Άσπρο - Μαύρο", "Στάση Λεωφορείου" [1959], "Νύχτα" [1969], "Αλάσκα", "Ακριβώς", "Ένα ακόμα και φύγαμε" [1982 - 1984] και "Συνέντευξη τύπου" [2002]. Τα πρώτα τρία ανήκουν στην περίοδο που ο συγγραφέας γράφει έργα που χαρακτηρίστηκαν "κωμωδίες απειλής", το τέταρτο στα έργα "μνήμης", ενώ τα τελευταία στην πολιτικά προσανατολισμένη περίοδο της δημιουργίας του. Παρά την πραγματικά ευρηματική σκηνοθεσία της σκηνοθέτιδος και τη φανερή της εντρύφηση στον κόσμο του Πίντερ, το διαφορετικό είδος γραφής, η διαφορετική θεματολογία, αλλά κυρίως η διαφορετική διάρκεια των μονόπρακτων δημιούργησαν εξ αρχής μια ανισορροπία στη γενικότερη δομή της παράστασης. Τα δύο εκτενέστερα και πολύ πιο δυνατά σε δραματική ένταση μονόπρακτα -"Αλάσκα" και "Ένα ακόμη και φύγαμε"- τοποθετούν την παράσταση σε ένα διπολικό θεματικό άξονα, γύρω από τον οποίο ο θεατής προσπαθεί να τοποθετήσει τα υπόλοιπα, πολύ μικρότερα μονόπρακτα, τα οποία έχουν πιο πολύ τη δομή σκετς με το χαρακτηριστικό καυστικό χιούμορ του Πίντερ. Οι δύο άξονες, ωστόσο, δεν κατορθώνουν να συναντηθούν, τουλάχιστον νοηματικά. Σκηνοθετικά, η ομοιογένεια υπάρχει και ενισχύεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ευρηματικότατη, πολυμορφική σκηνική κατασκευή της Ηλέκτρας Κυθραιώτου. Αν και κάποιες στιγμές απαιτείτο υπερβολικός χρόνος για την προσαρμογή του σκηνικού στο μονόπρακτο που ακολουθούσε [τόσος που λειτουργούσε σχεδόν μπρεχτικά, και παρά την καίρια συμβολή του φωτισμού και της μουσικής, ο θεατής αδυνατούσε να παραμείνει μέσα στη θεατρική σύμβαση], ωστόσο το γεγονός ότι αυτό το πολυμορφικό ευμετάβλητο "κουτί" εξυπηρέτησε σκηνικά, σε μια τόσο μικρή σκηνή, οκτώ διαφορετικές ιστορίες, είναι πραγματικό κατόρθωμα.

Η σκηνοθεσία της Μαρίας Μανναρίδου - Καρσερά, ακολουθώντας τη δομή των κινηματογραφικών καρέ, απέδωσε με απόλυτη συνέπεια και βαθιά κατανόηση τον κόσμο του Πίντερ, κινούμενη σε μια καθαρά αφαιρετική, αποσπασματική και ελλειπτική φόρμα, μακριά από οτιδήποτε περιττό, με εξαίρεση, ίσως, τον υπερβάλλοντα ρεαλισμό των κοστουμιών. Η καθοδήγηση των ηθοποιών, αν και ανομοιογενής [π.χ. η πολύ "ρεαλιστική" ερμηνεία της Ηλιάνας Κάκκουρα και του Δημήτρη Αντωνίου στο "Αλάσκα" και στο "Ένα ακόμη και φύγαμε" συγκρούεται με την πιο αποστασιοποιημένη και αφαιρετική ερμηνεία της Χριστιάνας Λάρκου και του Θανάση Δρακόπουλου], ωστόσο στο σύνολό της δημιούργησε ένα αρμονικό υποκριτικό ψηφιδωτό και κατόρθωσε, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, να αναδείξει τη δύναμη, την κρυπτικότητα, τη βαθιά ειρωνεία και κριτική του πιντερικού λόγου. Μια παράσταση που ακόμη κι αν δεν διατηρεί από την αρχή μέχρι το τέλος έναν ενιαίο ρυθμό ή ένα σταθερό ενδιαφέρον, σίγουρα κατορθώνει να μυήσει με ακρίβεια και γνώση τον θεατή στα βαθιά νερά του πιντερικού σύμπαντος.

Καθεστώς ευγενείας

Το τολμηρό, πολυποίκιλο και φιλόδοξο "Σαλόνι των Ξένων", το οποίο εγκαινίασε ήδη από τον Φεβρουάριο τις δράσεις του δεύτερου τριμήνου δράσεων των Αποθηκών του ΘΟΚ, έδωσε στις 9/3 το πρώτο του θεατρικό δημιούργημα. Ο Λέανδρος Ταλιώτης και η Άννα Φωτιάδου άνοιξαν το "σαλόνι" τους και μας έδωσαν, υπό "καθεστώς ευγενείας", μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα θεατρική εμπειρία. Έχοντας στη διάθεσή τους 20 μέρες, μια άδεια σκηνή και πέντε ηθοποιούς [Βασιλική Κυπραίου, Γιώργος Κυριάκου, Παναγιώτης Μπρατάκος, Τζωρτζίνα Τάτση, Παναγιώτης Τοφή], δημιούργησαν μέσα από τα εργαλεία και τις τεχνικές του devised theatre ένα ολοκληρωμένο θεατρικό αφήγημα, αποδεικνύοντας το πόσο δημιουργική μπορεί να είναι η αυτοσχεδιαστική συνεργασία όλων των συντελεστών μιας παράστασης. Εκκινώντας από την παγωμένη κορνίζα υπό τους ονειρικούς ήχους του "Spiegel im Spiegel" του Arvo Part, η ομάδα ανατρέπει τα "καθεστώτα ευγενείας" όλων των εκφάνσεων της κοινωνικής μας ζωής [οικογένεια, γονείς-τιμωροί, θρησκεία, Θεός-συγχωρητής, εργασία, θάνατος, κηδεία], φτάνοντας στην απόλυτη αποδόμηση του ευγενούς σχήματος υπό τους ήχους του "Lose Your Soul" των Dead Man's Bones. Με την εκκωφαντική επανάληψη του "Να σε τιμήσω εγώ; Γιατί; [...]" από τον "Προμηθέα" του Goethe, οι πέντε "Προμηθείς" επαναστατούν ενάντια σε θεούς και ανθρώπους και αρνούνται να "τιμήσουν" οτιδήποτε εντάσσεται σε καθεστώς ευγενείας. Το πιο ελπιδοφόρο εγχείρημα του ΘΟΚ άρχισε να αποδίδει γόνιμους καρπούς.