Γράφει η Μιράντα Λυσάνδρου

Μια κοινωνική παρέμβαση με επίκεντρο τον έφηβο επιχειρεί φέτος ο ΘΟΚ μέσα από την τετράμηνη σειρά δράσεων του οργανισμού υπό τον τίτλο «Νέος σε έρημο νησί». Το Θέατρο Αποθήκες θα ζωντανέψει για τρίτη χρονιά φέτος, από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Απρίλιο, με στόχο να τοποθετήσει τον έφηβο στο κέντρο της δημιουργικής διαδικασίας, ως θεατή και συνδημιουργό.

Μία καινοτομία

Αυτή η δουλειά, υπό την καλλιτεχνική επιμέλεια των Ελένης Μολέσκη και Γιάννη Καραούλη, αποτελεί μία καινοτομία για τον ΘΟΚ δεδομένου ότι για πρώτη φορά υπάρχει νέο κοινό – όχι ενήλικο- στις «Αποθήκες» και προστίθεται και η εκπαιδευτική και κοινωνική διάσταση στη δράση. Για να γίνει βεβαίως αυτό χρειάστηκε η συνεργασία με πολλούς φορείς, μεταξύ αυτών της επιτρόπου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το Hope for Children, το Ινστιτούτο Γκαίτε κ.ά.

Επίκεντρο, λοιπόν, των φετινών «Αποθηκών» το παιδί και ο έφηβος και αφορμή η ζωή και το έργο του Πολωνοεβραίου παιδαγωγού Γιάνους Κόρτσακ, ενός από τους σημαντικότερους πρωτεργάτες των δικαιωμάτων του παιδιού. Γύρω από αυτά τα δύο θέματα, οι ηθοποιοί Γιάννης Καραούλης και η Ελένη Μολέσκη αναπτύσσουν μία σειρά από δράσεις με εκπαιδευτικό και καλλιτεχνικό χαρακτήρα –θεατρικά εργαστήρια, σεμινάρια, διαλέξεις, δύο παραγωγές και μία μετάκληση. Οι δύο καλλιτέχνες μιλούν στον «Π» για την προσπάθειά τους που ανοίγει αυλαία την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου.



Θέατρο που δίνει φωνή

Γιατί επιλέξατε να αναδείξετε το θέατρο για εφήβους στο πλαίσιο του προγράμματος;

Γιάννης: Γιατί θεωρούμε ότι είναι σημαντικό και απαραίτητο κομμάτι της θεατρικής πραγματικότητας που χρειάζεται φροντίδα και ανάπτυξη. Θέλουμε ένα θέατρο για νέους προσβάσιμο και ανοιχτό σε όλους, που θα δίνει φωνή, θα ενδυναμώνει τα παιδιά ως δημιουργούς και κομμάτια ομάδας, ένα θέατρο που θα είναι χώρος έκφρασης και δημιουργίας, τόπος συνάντησης και χαράς. Πέρα από αυτά είναι ένα θέατρο προκλητικό, συναρπαστικό και για μας. Μας επιτρέπει να ξαναθυμηθούμε την καρδιά τού γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε.

Ελένη: Για τους ίδιους λόγους που επιλέγεις να κάνεις θέατρο και για οποιοδήποτε άλλο κοινό. Με την εξής όμως μετατόπιση στην ιεράρχηση των προθέσεων, δεν σε ενδιαφέρει μόνο τι θες εσύ να πεις σαν καλλιτέχνης, αλλά σε ενδιαφέρει εξίσου κι ο αποδέκτης. Δεν κάνουμε θέατρο για τους εφήβους, αλλά το κάνουμε μαζί με τους εφήβους. Για να νιώσουμε, να αφουγκραστούμε τη νέα κοινωνία που γεννιέται. Πολύχρωμη, περίπλοκη, συναρπαστική και αντιμέτωπη με σκληρές αλλαγές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές. Ελπίζουμε να υψώσουμε έναν καθρέφτη στην κοινωνία και να δούμε τι αληθινά μας αποκαλύπτει. Έχουμε δρόμο να διανύσουμε.

Οι έφηβοι δεν είναι θεατές ή πολίτες στο μέλλον αλλά τώρα, αυτήν τη στιγμή. Οπότε, τους απευθυνόμαστε ισότιμα, με διάθεση να συναντηθούμε παρά να κουνήσουμε διδακτικά το δάκτυλο» - Γιάννης Καραούλης

Φιλόσοφος παιδικής ψυχής

Ποιος είναι ο δόκτορας Κόρτσακ με έργο του οποίου ανοίγετε το πρόγραμμα, ποιος ήταν και γιατί τον θεωρείτε σημαντικό;

Γιάννης: Ο Γιάνους Κόρτσακ υπήρξε μια συναρπαστική προσωπικότητα, με ιδιαίτερα πρωτοπόρα σκέψη για την εποχή του στον τομέα των δικαιωμάτων του παιδιού. Πολωνοεβραίος γιατρός, συγγραφέας, δημοσιογράφος, παιδαγωγός ή καλύτερα φιλόσοφος της παιδικής ψυχής και της παιδαγωγικής και διευθυντής και ιδρυτής ορφανοτροφείων. Πέρασε τους τελευταίους μήνες της ζωής του στο γκέτο της Βαρσοβίας φροντίζοντας τα παιδιά του ορφανοτροφείου του και δεν τα εγκατέλειψε ποτέ, μέχρι και στην τελική πορεία τους προς το ναζιστικό στρατόπεδο θανάτου της Τρεμπλίνκα.

Ελένη: Ο Γιάννης μου γνώρισε τον Κόρτσακ. Είναι ένας καθ’όλα αντισυμβατικός άνθρωπος. Μιλούσε στις αρχές του 20ού αιώνα για τις ιδέες της συλλογικότητας, της συνδιαχείρισης, της καταπάτησης των δικαιωμάτων του παιδιού, της δωρεάν περίθαλψης των οικονομικά ασθενέστερων. Κι όχι μόνο μίλησε, αλλά φυλακίστηκε από τις τσαρικές αρχές για τις ιδέες του και αργότερα πέθανε για αυτές στο στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί. Όσα πίστευε τα έκανε πράξη χωρίς καμία υποχώρηση. Και πίστευε στη δικαιοσύνη, τον σεβασμό, την αλληλεγγύη και την ευθύνη απέναντι στο σύνολο. Είναι ωραίο να μιλάς για αυτόν στους νέους ανθρώπους, δεν συμφωνείτε;

Συνδημιουργία

Πώς θα φέρετε τους εφήβους στο θέατρο; Ειδικά για τις συζητήσεις και τα εκπαιδευτικά προγράμματα;

Ελένη: Τα σεμινάρια και τα εργαστήριά μας είναι ανοικτά σε όλους. Κι όταν λέμε σε όλους το εννοούμε. Και προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε τα μέσα για να είναι όντως έτσι. Ο πληθυσμός της Κύπρου αλλάζει. Κι αυτές οι αλλαγές είναι ήδη ορατές σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης. Είναι καιρός να είναι ορατές και στον καλλιτεχνικό κόσμο του νησιού. Συνεργαζόμαστε με πολλούς φορείς, το Ινστιτούτο Γκαίτε, την πολωνική πρεσβεία, το Hope for Children, το κέντρο υποδοχής προσφύγων στην Κοφίνου, την ομάδα έφηβων συμβούλων της επιτρόπου, αλλά και με πολλά σχολεία της Λευκωσίας. Αναπτύσσουμε προσωπική επαφή για να δημιουργήσουμε καλλιτεχνικά και εκπαιδευτικά μία ολοκληρωμένη πρόταση. Εκπαιδευτικοί οδηγοί και εκπαιδευτική έκθεση για τις παραστάσεις, εργαστήρια υποκριτικής, συγγραφής, σεμινάρια κι ομιλίες που όλα συνδέονται μεταξύ τους και διαμορφώνουν μία ενιαία πρόταση. Ένα θέατρο που συνδημιουργείται από ενήλικες κι ανήλικους μαζί.

Όσο εμείς διαμορφώνουμε τον έφηβο, άλλο τόσο μας διαμορφώνει κι αυτός. Αυτή η ώσμωση είναι η όλη ιστορία» - Ελένη Μολέσκη

Θέλουμε περισσότερο θέατρο εφήβων

Υπάρχει εφηβικό θέατρο στην Κύπρο; Πώς μπορεί να αναπτυχθεί περισσότερο;

Ελένη: Φυσικά και υπάρχει. Σκηνοθέτες όπως ο Ξενάκης Κυριακίδης, η Αλεξία Παπαλαζάρου, ο Αντρέας Μακρής, ο Παναγιώτης Λάρκου, η Ελένη Αναστασίου, η δραματουργός Ελλάδα Ευαγγέλου, και ίσως κι άλλοι ακόμα, έχουν ασχοληθεί με τους εφήβους. Και έχει υπάρξει θέατρο για εφήβους κι από τον ίδιο το ΘΟΚ παλιότερα με τις παραστάσεις βαλίτσα. Απλά όταν οργανώνεται από έναν κρατικό φορέα και με τις δυνατότητες που σου παρέχονται, κι όταν το τι είναι θέατρο δεν περιλαμβάνει μόνο ένα παραστασιακό γεγονός, οι δρόμοι είναι πιο ανοικτοί για μεγαλύτερα όνειρα και πιο συντονισμένες δράσεις. Υπάρχουν πολλά που μπορούν γίνουν κι όσο ασχολούμαστε με αυτό βλέπουμε τα κενά. Το θέατρο έχει και αυτή τη διάσταση, την εκπαιδευτική και κοινωνική, κι έτσι διευρύνεται και μεγαλώνει κι απευθύνεται σε πολλά περισσότερα άτομα.

Γιάννης: Δεν λείπουν οι παραστάσεις για εφήβους, αντίστοιχα εργαστήρια και ομάδες από αξιόλογους και ικανούς ανθρώπους του χώρου. Ίσως λείπει μια πιο συνολικά αποφασιστική ματιά και επισταμένη μέριμνα από όλους μας ως επαγγελματίες του χώρου, θέατρα και πολιτεία μαζί. Γι’ αυτό θεωρούμε ότι είναι σημαντικό αυτό που ξεκινάει ως Δράσεις στις «Αποθήκες» του ΘΟΚ.

Πολίτες του τώρα

Ο μελλοντικός θεατής εκπαιδεύεται; Ποια χαρακτηριστικά θέλουμε να του αποδώσουμε;

Ελένη: Δεν θέλουμε να του αποδώσουμε χαρακτηριστικά, ούτε να τον διαμορφώσουμε. Όσο εμείς τον διαμορφώνουμε άλλο τόσο μας διαμορφώνει κι αυτός. Αυτή η ώσμωση είναι η όλη ιστορία. Μαζί εξελισσόμαστε και οι ενήλικες προσπαθούμε αγκομαχώντας να συντονιστούμε στις αλλαγές. Οι έφηβοι το κάνουν πολύ πιο γρήγορα από εμάς.

Γιάννης: Παραφράζοντας τον Κόρτσακ που είπε «Εκατό παιδιά, εκατό άτομα που είναι άνθρωποι, όχι που θα γίνουν άνθρωποι – όχι άνθρωποι στο μέλλον, όχι άνθρωποι του αύριο, αλλά άνθρωποι του τώρα… αυτή τη στιγμή… σήμερα», θα απαντούσα ότι τα παιδιά, οι έφηβοι δεν είναι θεατές ή πολίτες στο μέλλον αλλά τώρα, αυτήν την στιγμή. Οπότε, τους απευθυνόμαστε ισότιμα, με διάθεση να συναντηθούμε, να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον, με πρόθεση να θέσουμε ερωτήματα, παρά να δώσουμε απαντήσεις ή να κουνήσουμε διδακτικά το δάκτυλο.

Τα εκπαίδευσα καλά;
«Τα εκπαίδευσα καλά. Για έναν τέλειο κόσμο. Πώς θα επιβιώσουν σε αυτόν εδώ;» Αυτό είναι το επίκεντρο των παραστάσεων που θα πραγματοποιηθούν. Υπάρχει απάντηση στο ερώτημα;

Ελένη: Φοβάμαι πως δεν υπάρχει. Είναι από αυτά τα ερωτήματα που σε στοιχειώνουν. Πώς να προετοιμάσεις το παιδί σου, τον μαθητή σου για το αύριο; Τι όπλα να του δώσεις όταν δεν ξέρεις κι ο ίδιος σε ποια πραγματικότητα θα ζήσει; Πάντως, αν τους ακούμε κι αν τους αφήνουμε το δικαίωμα να αποφασίσουν κι αυτοί για όσα τους αφορούν, σίγουρα δεν θα είναι μόνο δική μας αποκλειστικά η ευθύνη. Μπορούμε απλά να αρχίσουμε από αυτό.

Γιάννης: Εγώ από την άλλη νομίζω δεν είναι ερώτηση, παρά η αγωνία του Κόρτσακ -ή του κάθε ευαίσθητου ανθρώπου- για την αξία των ηθικών επιλογών, της πίστης στην δικαιοσύνη και την ανοχή σε έναν κόσμο που πνίγεται από προκλήσεις και αντιξοότητες. Νομίζω η μόνη απάντηση σε αυτό είναι να σηκώνουμε -όπως ο Κόρτσακ με τα παιδιά του ορφανοτροφείου του- με υπομονή και στοργή το πράσινο λάβαρο των μικρών καθημερινών μας μαχών.

+ Οι δράσεις στο Θέατρο Αποθήκες ξεκινούν επίσημα την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου στις 19:00 με την εκδήλωση «Ο 'Άγνωστος' Δόκτορας Κόρτσακ». Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στο έργο και τη ζωή του δόκτορα Γιάνους Κόρτσακ. Θα μιλήσει η μεταφράστρια του βιβλίου του Κόρτσακ «Το δικαίωμα του παιδιού στο σεβασμό», Μπεάτα Ζουλκιέβιτς, θα διαβαστούν αποσπάσματα από τα έργα του και θα γίνει προβολή της ταινίας «Korczak» του Πολωνού σκηνοθέτη Αντρέι Βάιντα. Το συντονισμό θα αναλάβει ο συγγραφέας και  εκπαιδευτικός Αιμίλιος Σολωμού.

Η εκδήλωση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Πολωνίας στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Είσοδος ελεύθερη. Πληροφορίες τηλ. 77772717 και www.thoc.org.cy