Η ιδέα της μετατόπισης [displacement] αγκαλιάζει το φετινό Φεστιβάλ των Παραστατικών Τεχνών Buffer Fringe, που πραγματοποιεί το Σπίτι της Συνεργασίας και είναι από τα λίγα που -αν όλα πάνε καλά μέχρι τον Οκτώβριο- θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε κατά τη φετινή χρονιά.

Η φετινή διοργάνωση παρουσιάζει μια σειρά από καινοτομίες για τις οποίες μάς μίλησε η Ελλάδα Ευαγγέλου, που ανέλαβε για δεύτερη συνεχή χρονιά την καλλιτεχνική επιμέλεια του Buffer Fringe, περιτριγυρισμένη από μια σπουδαία ομάδα ικανών και ταλαντούχων ανθρώπων που εργάζονται για την υλοποίηση της φετινής διοργάνωσης στο πλαίσιο της δύσκολης συγκυρίας της πανδημίας του κορωνοϊού.

[Και] στο διαδίκτυο

«Δεδομένων των περιστάσεων της παρούσας κρίσης, χρειάστηκε να σκεφτούμε ξανά την προσέγγισή μας στο φεστιβάλ», σημειώνει η κ. Ευαγγέλου σχετικά με τη φετινή του μορφή. «Αποφασίσαμε ότι αντί για ένα 'κλασικό' στατικό φεστιβάλ όπου παρουσιάζονται δουλειές από καλλιτέχνες σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο κάποιων ημερών, να ορίσουμε το φεστιβάλ και ως μια ευκαιρία παρουσίασης της διαδικασίας δημιουργίας ενός έργου. Έτσι, το σκεπτικό μας εμπερικλείει δύο ακόμα σημαντικές έννοιες: τη διαδικασία της δημιουργίας («process-based») και τη συνεργασία («collaborative») μεταξύ καλλιτεχνών. Ζητούμε από τους καλλιτέχνες να σχηματίσουν ομάδες όπου να προάγεται η συνεργατική δημιουργία, ακόμα και ανάμεσα σε διαφορετικές μορφές τέχνης, και να γίνεται μια σταδιακή παρουσίαση της δουλειάς τους κατά τη διάρκεια των μηνών Σεπτέμβρη - Νοέμβρη στο διαδίκτυο, με την προσδοκία ότι οι συνθήκες θα επιτρέψουν την παρουσίαση των έργων στα τέλη Νοεμβρίου - αρχές Δεκεμβρίου».
Όσο για το ίδιο το σκεπτικό του φεστιβάλ, τη μετατόπιση, αυτή εμπερικλείει «διαφορετικές πτυχές και εμπειρίες: την προσφυγιά και την εσωτερική μετατόπιση, τη μετανάστευση, την κινητικότητα καλλιτεχνών και ιδεών ανάμεσα σε χώρες και κοινότητες, ακόμα και την έλλειψή της στην εποχή του κορωνοϊού», εξηγεί η κ. Ευαγγέλου.

Στήριξη στην κοινότητα

Δηλώνοντας «υπόλογο» στην κοινότητα των καλλιτεχνών, το φεστιβάλ στηρίζει με αίσθημα ευθύνης τους δημιουργούς που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο. Σε αυτό το πλαίσιο, «αυξήσαμε την αμοιβή των ομάδων ως πρώτο βήμα», επισημαίνει η κ. Ευαγγέλου, «ψάχνοντας και άλλους τρόπους να συνδράμουμε στη διαδικασία τους μέσα από τοπικές και διεθνείς συνεργασίες. Είμαστε σε καλό δρόμο, θα ανακοινώσουμε σύντομα τις στοχευμένες αυτές συνεργασίες».

Η εμπειρία του 2019

«Η περσινή διοργάνωση μού έδωσε πολλά, και χαίρομαι που μου δίνεται ξανά η ευκαιρία να ξεδιπλώσω ένα όραμα για τον ρόλο της τέχνης στην κοινότητα, σε τοπικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, μέσα από το Buffer Fringe 2020», λέει η Ελλάδα Ευαγγέλου απαντώντας σε όσα αποκόμισε και κρατά από τη διοργάνωση του 2019. «Τα κυριότερα στοιχεία που φέρω μαζί μου από πέρσι είναι η δυνατότητα, ακόμα και σε ένα μικρό χώρο όπως είναι η Κύπρος, να δημιουργηθεί μια νέα προσέγγιση στη διοργάνωση φεστιβάλ, στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του fringe, μιας ανοιχτής πειραματικής πλατφόρμας έκφρασης. Αυτό το καταλαβαίνει κανείς όταν μιλά για τη δουλειά του στο εξωτερικό: είμαι για την τρέχουσα χρονιά fellow του International Society for the Performing Arts, μια διεθνή οργάνωση για επαγγελματίες στον χώρο του πολιτισμού, και το ενδιαφέρον για την προσέγγισή μας στο Buffer Fringe είναι μεγάλο. Αυτή η προσέγγιση εμπερικλείει την εμπλοκή ατόμων και ομάδων που αντιλαμβάνονται την τέχνη από μια διαφορετική σκοπιά, δουλεύοντας μέσα από άλλα μέσα, την έρευνα, την τεχνολογία, τη διάδραση, τη διαθεματικότητα, τον εν γένει πειραματισμό. Ακόμα, βλέπω πια λίγο πιο καθαρά τις δυνατότητες της σχέσης μεταξύ τέχνης και κοινωνικής αλλαγής. Πρόκειται για δυναμικές διαδικασίες που βασίζονται στην αναγνώριση του χώρου [με όλο το παρελθόν που φέρει], όπως ήταν πέρσι η νεκρή ζώνη στο Λήδρα Πάλας, την αναγνώριση της γκάμας της δημιουργίας και πώς ο/η θεατής μπορεί να μεταμορφώσει αυτή την εμπειρία μέσα από τη διάδραση».

Επιπλέον, από το περσινό Buffer Fringe «φέρω τη συνειδητοποίηση ότι για να γίνει το φεστιβάλ ζωντανό κύτταρο για τον πειραματισμό στις παραστασιακές τέχνες στην Κύπρο [και διεθνώς] χρειάζεται αφοσίωση στην ανάγκη για πληροφόρηση καλλιτεχνών, θεσμών και κοινού. Είναι μια περίπλοκη διαδικασία, ένα μονοπάτι σπαρμένο με στερεότυπα και φοβίες, με κατηγοριοποιήσεις και διαχωρισμούς, που μόνο αρνητικά φέρνουν στις δημιουργικές διαδικασίες. Έτσι φέτος είναι στόχος μας να βελτιώσουμε αυτό το κομμάτι, με περισσότερη επικοινωνία και συνεργασίες, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, να ανοίξουμε ακόμα περισσότερα μέτωπα διαλόγου και να ακούσουμε πιο προσεκτικά τα μηνύματα».

Ενδεχόμενοι φραγμοί

Απ’ όταν ξεκίνησε, το Buffer Fringe φέρει ως σημαντικό στοιχείο στο… DNA του τη νεκρή ζώνη, τη διέλευση στη μία και στην άλλη πλευρά της διαχωριστικής γραμμής και την ανταλλαγή ανθρώπων και τεχνών. Φέτος, εξαιτίας του κορωνοϊού [για να μην εμπλακούμε σε άλλους πιθανούς λόγους] είναι μεγάλο το ενδεχόμενο τα οδοφράγματα να παραμείνουν κλειστά κατά το χρονικό διάστημα διεξαγωγής του φεστιβάλ. Τι θα γίνει σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

«Σε ένα πρώτο επίπεδο ελπίζουμε να μην ενισχυθούν τέτοιες τακτικές, αλλά προσεγγίσεις από τις πολιτικές ηγεσίες που να προωθούν τη συνεργασία και όχι τον διαχωρισμό», σχολιάζει η κ. Ευαγγέλου. «Στην περίπτωση, όμως, που συμβεί κάτι τέτοιο, θα κάνουμε ένα φεστιβάλ που θα βασίζεται κυρίως πάνω στην επικοινωνία της δημιουργικής διαδικασίας των καλλιτεχνών μέσω του διαδικτύου. Η μεγάλη απώλεια θα είναι φυσικά η ανάμειξη του κόσμου στο live φεστιβάλ σε χώρους στη Λευκωσία, βόρεια και νότια, καθώς και η δημιουργική συνεργασία που σχεδιάζουμε με καλλιτέχνες από Αμμόχωστο και Λεμεσό [που προγραμματίζεται για τέλος Νοεμβρίου - αρχές Δεκεμβρίου]. Θα μετατοπίσουμε την έμφαση του φεστιβάλ στη διάχυση της δουλειάς των καλλιτεχνών στο διαδίκτυο, από συνεργαζόμενους οργανισμούς στην Κύπρο και το εξωτερικό. Η μεγάλη μας πρόκληση, αφού δεν θα υπάρχει πρόσβαση από όλους σε όλους τους χώρους, θα είναι να 'δημιουργήσουμε' ένα καινούργιο κοινό που να παρακολουθήσει ένα νέο φεστιβάλ, μια νέα προσέγγιση στη δημιουργία».

Γενικότερα, ως προς την αβεβαιότητα που δημιουργεί η πανδημία του κορωνοϊού «έχουμε δημιουργήσει ένα πρόγραμμα και μια διαδικασία που πιστεύουμε ότι θα αντέξει στην πρόκληση», λέει η καλλιτεχνική διευθύντρια του Buffer Fringe. «Οι καλλιτέχνες έχουν ανάγκη για δημιουργία, εμείς ως θεσμός θα είμαστε εκεί για να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να συνεχίσουν, και θα δουλέψουμε ώστε να βρούμε ένα κοινό που να ακολουθήσει τη διαδικασία, παρά τις προκλήσεις. Ίσως και λόγω των προκλήσεων. Μέσα στην πανδημία οι καλλιτέχνες δεν έπαψαν να αποτελούν το πιο δημιουργικό κομμάτι της κοινωνίας μας, το βλέπουμε αυτό καθημερινά στο διαδίκτυο. Μας θολώνουν λίγο ο φόβος, η αβεβαιότητα και η νέα τάξη πραγμάτων, αλλά ξέρουμε από εμπειρία ότι αυτά αποτελούν καταλύτες στη δημιουργία».

Όσο για τους λόγους που πεισμώνουν τους διοργανωτές να προχωρήσουν στο στήσιμο του φεστιβάλ, «κίνητρο είναι πάντα να καταλάβουμε, μέσα από την τέχνη, λίγο περισσότερο τον εαυτό μας και τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Αυτήν τη στιγμή ο κόσμος μας περνά μια κρίση, σε πολλά επίπεδα. Δουλειά μας είναι να στηρίξουμε τους καλλιτέχνες να φωτίσουν πτυχές που ίσως κάποιοι από μας δεν 'πιάνουμε'. Περιττό ότι η κοινωνία έχει παγώσει, και δικαιολογημένα, αφού η κρίση την έχει κτυπήσει ολόκληρη, με τις πιο δυνατές γροθιές να έχουνε δεχτεί οι λιγότερο τυχεροί, αυτοί χωρίς σταθερές, κυρίως οικονομικές, αυτοί που βρίσκονται στα κάτω πατώματα του κοινωνικού οικοδομήματος. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μια δημοκρατικοποίηση αυτής της κατάστασης, προβάλλει αυτούς που δεν έχουν φωνή, μέσα από την καλλιτεχνική παραστατικότητα. Μέρος της δημοκρατικοποίησης είναι ακόμα ότι λόγω του διαδικτύου, καλλιτέχνες από την Κύπρο έχουν την ίδια πλατφόρμα με καλλιτέχνες στη Νέα Υόρκη. Δεν έχουν φυσικά τις ίδιες προσβάσεις, αλλά αυτό ελπίζουμε να το προσφέρουμε εμείς, την πρόσβαση σε ακροατήρια ανά το παγκόσμιο».

Εκτός από την Ελλάδα Ευαγγέλου, η ομάδα του φετινού φεστιβάλ απαρτίζεται από τις Λευκή Λάμπρου, Hayriye Ruzgar, Άντρη Χριστοφίδου, Αφροδίτη Καραγιώργη, Μαρία Βαρνακκίδου (σκηνοθέτις), Nihal Soganci (κοινωνική ανθρωπολόγος) και Ζωή Κακότα.

+ Πληροφορίες για την ανοιχτή πρόσκληση στο www.home4cooperation.info/buffer-fringe

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ©ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ