Παραδόθηκε στις 2 Ιουλίου από την Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά, το τέμενος Τούζλα στη Λάρνακα, το οποίο συντηρήθηκε και αναστηλώθηκε με χρηματοδότηση από το Ίδρυμα ALIPH, με οικονομική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποίηση από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP).
Όπως δήλωσε κατά την παράδοση του τεμένους ο Σώτος Κτωρής, Ελληνοκύπριος Συμπρόεδρος της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά στην Κύπρο, «Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι συνεργαζόμαστε μαζί και μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα για τη διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τα μνημεία που υπάρχουν στην Κύπρο, μας τα κληροδότησε η ιστορία αυτού του τόπου, αναδεικνύουν την ιστορική μας πορεία και την σχέση μας με αυτή τη γη και διαμόρφωσαν την ταυτότητα μας μέσα από το πέρασμα των αιώνων σ’ αυτόν τον τόπο».
Πρόσθεσε πως «τα μνημεία αυτά είτε είναι χριστιανικά είτε μουσουλμανικά, είναι τα μνημεία που ανήκουν σε όλους τους Κυπρίους, σε όλους τους ανθρώπους που ζουν στην Κύπρο» και σημείωσε πως «απευθύνουμε έκκληση σε όλους όπως τα μνημεία αυτά πάψουν πλέον να αντικρίζονται ως σύμβολα διχόνοιας αλλά ως γέφυρες συνεννόησης και συμφιλίωσης, ως σύμβολα μιας άλλης Κύπρου, της Κύπρου της ειρηνικής συνύπαρξης».
Από την πλευρά του ο Ali Tuncay, Τουρκοκύπριος συμπρόεδρος της Τεχνικής Επιτροπής χαρακτήρισε το τέμενος Τούζλα πολύ σημαντικό μνημείο για τους Τουρκοκύπριους και όχι μόνο, αφού κάτω από το κτίριο υπήρχε μια βασιλική εκκλησία και στη συνέχεια δημιουργήθηκε γοτθικός ναός.
Πρόσθεσε πως το τέμενος Τούζλα είναι ένα κοινό μνημείο και για τους Τουρκοκύπριους και για τους Ελληνοκύπριους που ζουν σε αυτό το νησί και εξέφρασε την πεποίθηση πως η κοινή προσπάθεια για αναστήλωση τόσο του συγκεκριμένου κτιρίου όσο και άλλων μνημείων στην Κύπρο, θα συνεισφέρει στη ύπαρξη σχέσεων ειρήνης και συνεργασίας μεταξύ των δύο Κοινοτήτων.
Ο Κυριάκος Θεμιστοκλέους, Διευθυντής της επιχειρηματικής δραστηριότητας του Κέντρου Αριστείας «Ερατοσθένης» του ΤΕΠΑΚ, δήλωσε πως «μας ζητήθηκε ως μέλος της Ομάδας Μελέτης να αποτυπώσουμε το Μνημείο Τούζλα στη Λάρνακα, κάτι που έγινε δημιουργώντας τρισδιάστατα μοντέλα. Εχουμε αποτυπώσει την ιστορία και την αρχιτεκτονική του Μνημείου και τα στοιχεία αυτά δόθηκαν στους πολιτικούς μηχανικούς και τους αρχιτέκτονες της Ομάδας, για να μπορέσουν να αναστηλώσουν το κτίριο».
Πρόσθεσε ότι «αρχικά το κτίριο ήταν βασιλική εκκλησία, κάτι που διαφαίνεται από τα διάφορα στοιχεία που υπάρχουν στο μνημείο, στη συνέχεια έγινε γοτθικός ναός και μέσα υπάρχουν τα σταυροθόλια και ακολούθως, όταν επί οθωμανικής αυτοκρατορίας έγινε τζαμί, ανεγέρθηκε ο μιναρές στην άκρια του κτιρίου».
Όπως είπε ο κ. Θεμιστοκλέους «η ιστορία του συγκεκριμένου μνημείου είναι πολύ μεγάλη από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα και θα μπορούσε να γίνει ένας μουσειακός χώρος για να μπορέσουμε να αναδείξουμε την ιστορία της Κύπρου αλλά και της Λάρνακας».
Η Αννα Παναγιώτου, Αρχιτέκτονας που εργάζεται στο UNDP ως Project Associate, είπε πως «το μνημείο Τούζλα είναι ένα έργο της Τεχνικής Δικοινοτικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά το οποίο πραγματοποιήθηκε από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ALIPH Foundation και έγινε παράλληλα με τον Αγιο Γεώργιο των Λατίνων στην Αμμόχωστο».
Πρόσθεσε ότι «ο Τουρκοκύπριος Μηχανικός επέβλεψε τα έργα μαζί με τον εργολάβο Κώστα Ρουσιά και υπήρχε μια πολύ καλή συνεργασία με την Ομάδα Μελέτης που ήταν Δικοινοτική. Εγιναν οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης του μνημείου αλλά την ίδια ώρα έγιναν και εργασίες που επιτρέπουν την λειτουργία του, όπως το ξύλινο πάτωμα».
Όπως είπε η κα. Παναγιώτου, βρισκόταν «στην Ομάδα Μελέτης του έργου, το οποίο είχε πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Το τζαμί της Τούζλα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα μουσείο διάφορων στρωμάτων της ιστορίας της Κύπρου και είμαστε πολύ ικανοποιημένοι για την ολοκλήρωση και για το αποτέλεσμα που έχουμε».
Σημείωσε ακόμα ότι «η μελέτη για το έργο έγινε το 2023, οι εργασίες ξεκίνησαν πριν από ένα περίπου χρόνο και αισίως ολοκληρώθηκαν πριν τους 12 μήνες».
Ο Δήμαρχος Λάρνακας Ανδρέας Βύρας στις δικές του δηλώσεις χαρακτήρισε «πολύ θετικές πρωτοβουλίες την αναστήλωση των μνημείων που υπάρχουν τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου. Με τον τρόπο αυτό δίνουμε και τον απαραίτητο σεβασμό προς τα μνημεία, αφού όπως εμείς θέλουμε να επιδεικνύεται σεβασμός και εκτίμηση προς τις εκκλησίες και τα διάφορα μνημεία που υπάρχουν στα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου, πρέπει να γίνεται το ίδιο και στις ελεύθερες περιοχές».
Πρόσθεσε πως «η συγκεκριμένη προσπάθεια αναστήλωσης μνημείων έχει βοηθήσει πάρα πολύ τη Λάρνακα γιατί έχουμε αναστηλώσει αρκετά μνημεία της πόλης», λέγοντας πως «ακριβώς απέναντι από το τέμενος Τούζλα υπάρχει το τούρκικο χαμάμ το οποίο έχει επίσης αναστηλωθεί».
Όπως σημείωσε ο Δήμαρχος Λάρνακας «το τέμενος και το χαμάμ βρίσκονται σε μια περιοχή όπου θα υπάρχει μια ευρύτερη αναβάθμιση με το έργο της ανάπλασης της πλατείας του Αη Γιάννη και την ανάπλαση της Μητρόπολης Κιτίου και του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Ιωάννη που βρίσκονται πιο πάνω». Η αναβάθμιση όλων αυτών των μνημείων, που είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο θα αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς για τη Λάρνακα, κατέληξε.
Σημειώνεται ότι το τέμενος βρίσκεται στη νότια πλευρά της Πλατείας Χαμίτ Μπέη, και υπήρξε το επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής της τουρκοκυπριακής κοινότητας στην Τούζλα και λειτουργούσε μέχρι το 1974.
Στην ανατολική πλευρά της πλατείας βρίσκεται το Οθωμανικό χαμάμ της Τούζλας, που λειτουργούσε μέχρι το 1950, ενώ στη νότια πλευρά σώζεται η τοξοστοιχία και οι κολώνες που συνέδεαν το κεντρικό κλίτος με το νότιο καθώς και η γένεση κυλινδρικού θόλου που στεγαζόταν το νότιο κλίτος.
Ο σημερινός κύριος χώρος προσευχής του τεμένους αποτελεί ουσιαστικά ανακατασκευή κατά τη φραγκική περίοδο σε γοτθικό ρυθμό με σταυροθόλια και νευρώσεις του κεντρικού κλίτους του παλαιότερου ναού που είχε καταρρεύσει ή καταστραφεί. Ο ηλιακός κατά μήκος της νότιας πλευράς του χώρου προσευχής κατασκευάστηκε αρχικά κατά την οθωμανική περίοδο με κίονες σε δεύτερη οικοδομική χρήση, ενώ ο μιναρές ενδεχομένως να κτίστηκε στη βάση παλαιότερου κωδωνοστασίου.
Οι επεμβάσεις που έγιναν στο τέμενος Τούζλα επικεντρώθηκαν στη συντήρηση του μνημείου, καθώς και στην αντιμετώπιση στατικών προβλημάτων που παρουσίαζε και τη γενική ενίσχυση της στατικής του επάρκειας.
Πρόσθετες επεμβάσεις περιλάμβαναν νέα υδατοστεγάνωση πάνω από τη σταυροθολιακή στέγη του χώρου προσευχής, τη συντήρηση γείσων, παραπέτων και υδρορροών, καθώς και συντήρηση της στέγης του ηλιακούκαι του παρακείμενου δωματίου.
Παράλληλα, επισκευάστηκαν ζημιές από ανερχόμενη υγρασία και άλατα με στοχευμένες επεμβάσεις και λήφθηκαν μέτρα μετριασμού της επίδρασής της, ενώ εργασίες συντήρησης πραγματοποιήθηκαν επίσης στο μιχράμπ, το μινμπάρ και τις τοιχογραφίες από εξειδικευμένους συντηρητές.
Ακόμα για τη βελτίωση της προσβασιμότητας και της λειτουργικότητας του χώρου, προστέθηκε ελαφριά κατασκευή με ξύλινο δάπεδο για πρόσβαση στο κτίριο, ενώ στον κυρίως χώρο προσευχής τοποθετήθηκε υπερυψωμένο δάπεδο.
