Γράφει η Βάλια Καϊμάκη

Θυμάμαι πριν από πάρα πολλά χρόνια, πριν φανταστώ καν ότι όταν μεγαλώσω θα γίνω γραφιάς, έκανα μια βόλτα σ' ένα μεγάλο μίντια γκρουπ. Απ' όλα όσα μου έκαναν εντύπωση, το πιο σημαντικό ήταν το πώς δούλευαν στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο: διάβαζαν τις εφημερίδες κι έστελναν ρεπόρτερ στην πρώτη, σχολίαζαν τις ειδήσεις στο δεύτερο.

Φυσικά είχαν και άλλες πηγές, τα τέλεξ [τηλεγραφήματα των πρακτορείων] που δούλευαν ασταμάτητα, τις ειδοποιήσεις από τους ανταποκριτές και τους ρεπόρτερ, τα προγράμματα των κομμάτων. Όμως η εφημερίδα ήταν Εργαλείο, πρώτα απ' όλα για τους δημοσιογράφους.
Όσο για τον πολίτη, έπαιρνε το πρωί το φύλλο για να μάθει τα νέα. Να ενημερωθεί, να μάθει τι γίνεται στον κόσμο. Στις απαρχές τους, στόχος των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης ήταν κυρίως η διασκέδαση: σίριαλ, μουσική, θέατρο, αργότερα τα σόου. "Η παρέα" της οικογένειας ή του μοναχικού, το λένε ακόμα οι γιαγιάδες.

Τη δεκαετία του '80 ξεκίνησε η μεγάλη ανατροπή. Η ζωντανή πλανητική κάλυψη μεγάλων γεγονότων έστρεψε τα μάτια όλων προς την τηλεόραση για την ενημέρωση. Μέχρι τότε, το μόνο αντίστοιχο ήταν τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα, κυρίως οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Μουντιάλ ποδοσφαίρου. Μόνο γι' αυτά τα γεγονότα ήταν οικονομικά συμφέρον να χρησιμοποιηθεί η υπάρχουσα τεχνολογία. Το αμερικανικό δίκτυο CNN επένδυσε σε χρήμα και ανθρώπινο δυναμικό στη ζωντανή κάλυψη γεγονότων και τα υπόλοιπα κανάλια ανά τον κόσμο ακολούθησαν. Κορωνίδα ήταν η ζωντανή κάλυψη της πρώτης αμερικανικής επέμβασης στο Ιράκ, το 1991, όπου οι κάμερες ακολούθησαν κατά πόδας τα αεροπλάνα, βομβαρδίζοντας τον πλανήτη με τις εικόνες του πολέμου.

Είκοσι χρόνια αργότερα, το διαδίκτυο ήρθε να πάρει τα ηνία. Η τεχνολογία είναι πλέον πάμφθηνη και τεχνικά προσιτή σε όλους, ώστε οτιδήποτε να μπορεί να γίνει live event. Από τα μεγάλα γεγονότα, όπως η Αραβική Άνοιξη, μέχρι μικρά καθημερινά γεγονότα, φτάνουν στις τέσσερις γωνίες του πλανήτη. Ποιος ο ρόλος της εφημερίδας, λοιπόν, εάν δεν έχει νέα; Για τους χρήστες του διαδικτύου, ούτε η τηλεόραση, ούτε το ραδιόφωνο έχουν πια νέα. Η προφανής απάντηση είναι η αξιολόγηση και η ανάλυσή τους. Ή καλύτερα ήταν. Γιατί πλέον, σήμερα, και αυτά είναι υπό αμφισβήτηση. Για την αξιολόγηση, τα δημοσιογραφικά κριτήρια αντικαθίστανται στο δίκτυο από τη λογική google: το πρώτο σε "αναγνωσιμότητα" [σύμφωνα με τον αριθμό χρηστών] είναι και το πιο σημαντικό. Δεν έχουμε ακόμα αξιόπιστες επιστημονικές έρευνες που να δείχνουν εάν η "συλλογική νοημοσύνη" μπορεί να αντικαταστήσει επάξια τη δημοσιογραφική αξιολόγηση, ωστόσο οι χρήστες μοιάζουν ικανοποιημένοι. Άλλωστε, η απαξίωση της δημοσιογραφίας λόγω της πλήρους ταύτισης με το πολιτικό κατεστημένο στρέφει έτσι κι αλλιώς τον κόσμο προς "ουδέτερους" κριτές, και τι πιο "ουδέτερο" από ένα λογισμικό; Εάν οι δημοσιογράφοι έκαναν πραγματική αξιολόγηση και δεν ακολουθούσαν την πολιτική ατζέντα και εάν αναδείκνυαν μικρότερες αλλά σημαντικότερες ειδήσεις, τα πράγματα ίσως ήταν διαφορετικά.

Διαφορετικά θα ήταν, επίσης, εάν οι δημοσιογράφοι έγραφαν πραγματικές αναλύσεις και δεν "αρθρογραφούσαν" απλώς. Η ανάλυση προϋποθέτει να ξέρεις το ρεπορτάζ [με τα στοιχεία του], να γνωρίζεις άριστα όλες τις παραμέτρους [ιστορικές, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές] και να έχεις και μια πρωτότυπη ματιά γι' αυτές. Η γραφή τους απαξιώνεται γιατί το περιεχόμενο δεν στέκεται πλέον στο ύψος των προσδοκιών του αναγνώστη.
Φυσικά σε περίοδο κρίσης αποτελεί ζητούμενο η οικονομική βιωσιμότητα. Και υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες που δεν είναι της παρούσης. Όμως εάν δεν αλλάξει κάτι από τα παραπάνω [και δεν θα είναι η τεχνολογία που θα υποχωρήσει] τότε μπορούμε να ετοιμάσουμε ήδη τα στέφανα του μακαρίτη. Και τη σκανδάλη δεν θα την έχει πατήσει το ipad.