Του Ντίνου Θεοδότου

Νοσταλγώ την παλιά Λευκωσία. Τους στενούς της δρόμους, τα χαμηλά σπίτια, τις εκκλησίες, τα σχολεία, τα μνημεία της. Τότε που η πόλη ήταν η εντός των τειχών και όλη η ζωή κτυπούσε σε διαφορετικούς ρυθμούς. Μου φαίνεται πως υπήρχε λιγότερο άγχος, οι άνθρωποι ήταν πιο κοντά ο ένας στον άλλο. Στα σπίτια του Τακτακαλά, που ήταν ταπεινά και χαμηλά, ζούσαν οικογένειες της λαϊκής τάξης. Από εκεί ξεκινούσε η πολύβουη εμπορική οδός Ερμού, που μοίραζε τη Λευκωσία στα δύο και έφτανε μέχρι του Χατζήκυριακου. Κάπου στη μέση ήταν το παντοπωλείο, που ήταν το επίκεντρο της εμπορικής κίνησης. Νότια της Ερμού ήταν τα κάθε λογής εργαστήρια [σιδεράδες, πελεκάνοι, μαραγκοί, ραφτάδες, σκαρπάρηδες] και άλλα εμπορικά καταστήματα. Όσο προχωρούσες προς το άνοιγμα της πλατείας Ελευθερίας [τότε Μεταξά], έβρισκες γραφεία, φαρμακεία, ιατρεία, βιβλιοπωλεία. Οι δρόμοι Λήδρας και Ονασαγόρου ήταν το shopping centre της εποχής.

Προς τα εκεί ήταν και η συνοικία "Ρογιάτικο", όπου έμενε η εύπορη τάξη.
Οι εκκλησίες της παλιάς Λευκωσίας ήταν και είναι ωραίες και μεγαλοπρεπείς. Άης Γιάννης, Τρυπιώτης, Άης Σάββας, Άης Αντώνης, Φανερωμένη, Χρυσαλινιώτισσα, Άγιος Κασσιανός. Άλλα αξιόλογα κτήρια ήταν το Παγκύπριο Γυμνάσιο, το Γυμνάσιο Φανερωμένης, το σπίτι του Χατζηγιωργάκη Κορνέσιου, η παλιά Αρχιεπισκοπή. Λευκωσία είναι και η βόρεια πλευρά. Αγία Σοφία, πλατεία Σεραγίου με τα δικαστήρια της αποικιοκρατίας, Μπουγιούκ Χάνι, οδός Χρυσοχών.

Η μαγεία της παλιάς πόλης εξακολουθεί να υπάρχει. Κάθε μεγάλη Τρίτη θ' ακούσουμε το τροπάριο της Κασσιανής στον Τρυπιώτη. Στην εκκλησία του Αγίου Κασσιανού, δίπλα στην πράσινη γραμμή θα ψάλλονται κατανυκτικά τα εγκώμια τη Μεγάλη Παρασκευή. Η φωνή του Χότζα μάς θυμίζει ότι στην άλλη πλευρά υπάρχουν οι Τούρκοι και ότι η Λευκωσία είναι ακόμα μοιρασμένη.
Όταν θέλω να ξεφύγω από τα καθημερινά και να γυρίσω στα χρόνια της αθωότητας, τα βήματά μου με φέρνουν στις γειτονιές των παιδικών μου χρόνων. Η αυλή της Χρυσαλινιώτισσας και ο χώρος [ένα μικρό δωμάτιο], που στέγαζε το νηπιαγωγείο της Αντιγονούς. Το Αρχοντικό του Ζεμενίδη. Το μπακαλούδι που πιτσιρικάδες αγοράζαμε χαλκομανίες. Λίγα βήματα πιο κάτω μισοερειπωμένα είναι τα δημοτικά Αγίου Κασσιανού και μεταξύ τους η μικρή εκκλησία του Άη Γιώργη, τώρα στη νεκρή ζώνη.

Οι κάτω λεγόμενες γειτονιές Χρυσαλινιώτισσας και Αγίου Κασσιανού ήταν σχετικά φτωχιές και έτσι "γλύτωσαν" από την ανάπτυξη, δηλαδή την κατεδάφιση των σπιτιών και τη μετατροπή τους σε τσιμεντένια μαγαζιά. Γι' αυτό ακόμη αυτές οι γειτονιές διατηρούν τη γραφικότητά τους.

Μεταξύ των γεγονότων που θυμάμαι έντονα από τη ζωή της παλιάς πόλης ήταν και οι εορτασμοί των εθνικών επετείων. Όλοι οι μαθητές με τη στολή, τα σήματα και τα πηλίκιά μας συγκεντρωνόμαστε στον περίβολο της Φανερωμένης, από όπου μετά τη δοξολογία ξεκινούσε η παρέλαση. Διασχίζαμε την οδό Λήδρας, όπου ο κόσμος πάνω στα μπαλκόνια μας χειροκροτούσε και καταλήγαμε στην ελληνική πρεσβεία.
Η ψυχαγωγία εκείνα τα χρόνια περιοριζόταν στο σινεμά και στα ζαχαροπλαστεία, που όλα ήταν στην εντός των τειχών πόλη. Οι μαθητικές παραστάσεις, που γίνονταν βέβαια το απόγευμα, συγκέντρωναν πλήθος μαθητών. Περιττό να πούμε ότι οι παραστάσεις γίνονταν χωριστά για τους μαθητές και χωριστά για τις μαθήτριες.

Σήμερα οι κεντρικοί δρόμοι Λήδρας και Ονασαγόρου γέμισαν με καφετέριες και εστιατόρια. Στους πλαϊνούς δρόμους λειτουργούν ταβέρνες, μπαράκια, πινακοθήκες και πολιτιστικά κέντρα. Ο χώρος γύρω από την εκκλησία της Φανερωμένης σφύζει από νιάτα που προσδίδουν νότα ζωής και αισιοδοξίας. Χαίρομαι που η παλιά πόλη μετασχηματίζεται, αλλάζει όψη, ξαναζωντανεύει. Με έθλιβε η εικόνα μιας Λευκωσίας που αργοπεθαίνει. Όλη η κίνηση μεταφέρθηκε στο κέντρο. Η παλιά πόλη ξαναζεί, έστω σε διαφορετικούς ρυθμούς.