Οι βενετικές πηγές μάς προσφέρουν αρκετά στοιχεία για μέλη του κυπριακού κλάδου της οικογένειας Benedetti, που εγκαταστάθηκαν στη Βενετία μετά τον πόλεμο της Κύπρου 1570-1571

Η οικογένεια Benedetti υπήρξε μια παλαιά, ευγενής και πολύ σημαντική οικογένεια της οποίας το όνομα εμφανίζεται εγγεγραμμένο στο Μεγάλο Συμβούλιο. Ένας κλάδος της ίδιας οικογένειας είχε όπως φαίνεται εγκατασταθεί στην Κύπρο από πολύ ενωρίς και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της. Μέλη της οικογένειας αυτής υπήρξαν φεουδάρχες διάφορων χωριών της Κύπρου και συνδέθηκαν με επιγαμίες με άλλες σημαντικές οικογένειες της μεγαλονήσου. Αναφέρουμε ενδεικτικά τις οικογένειες Δενόρες, Σωζόμενου και Λασσέ ή Λαξέ. Κατά τον πόλεμο 1570-1571 οι Benedetti υπερασπίστηκαν την Κύπρο και πολλοί έχασαν τη ζωή τους ή αιχμαλωτίστηκαν, ενώ κάποιοι κατέφυγαν μετά την απελευθέρωσή τους στη Βενετία. Σημαντικός ανεδείχθη ο Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti, κυβερνήτης γαλερών (sopracomito) της βενετικής αρμάδας, που πολεμώντας στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 έπεσε ηρωικώς μαχόμενος. Στις αρχές του 16ου αιώνα σε βενετικό κατάλογο με τους Κύπριους φεουδάρχες και τα ετήσια εισοδήματά τους σημειώνεται το όνομα του Bernardo Benedetti. Όπως θα αναφέρουμε στη συνέχεια, ο Bernardo Benedetti, εκτός από το ότι ήταν φεουδάρχης, φαίνεται να ασχολείτο και με το εμπόριο, κυρίως μάλιστα με τις γειτονικές χώρες Συρία και Τουρκία.

Ο φεουδάρχης της Περιστερώνας

Σε σημαντικός Κύπριο φεουδάρχη είχε αναδειχθεί ο Bernardo Benedetti. Το 1525 είχε αγοράσει το εύφορο χωριό Περιστερώνα έξω από τη Λευκωσία, το οποίο υπαγόταν τότε στο διαμέρισμα της Πεντάγυιας. Ας σημειωθεί ότι εμπορικός αντιπρόσωπος του Benedetti υπήρξε ο Μιχαήλ Μεμπρέ πριν προσληφθεί από τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας ως διερμηνέας της τουρκικής και γλωσσών άλλων ανατολικών χωριών. Ο ίδιος φεουδάρχης είχε έρθει σε συνεννόηση με τον τότε Βενετό τοποτηρητή Κύπρου συστήνοντάς του ως πιο κατάλληλο πρόσωπο τον εμπορικό του αντιπρόσωπο, ώστε να αναλάβει μια σημαντική διπλωματική αποστολή στον σάχη της Περσίας. Οι Βενετοί επιθυμούσαν τότε τη δημιουργία μιας ενετοπερσικής φιλίας εναντίον του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Ο Μιχαήλ Μεμπρέ στο έργο του Το ταξίδι στην Περσία, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι είχε συγγένεια με την οικογένεια Benedetti, αλλά δεν διαθέτουμε αρκετά στοιχεία τι είδους συγγένεια συνέδεε τους δύο άνδρες.

Μάρκος Αντώνιος Benedetti: Ήταν μέλος της οικογένειας Benedetti. Ζήτησε με αίτημά του προς τις βενετικές αρχές και κατάφερε να εκμισθώσει για 20 χρόνια το χωριό Άσσια της Μεσαορίας

Κατά το ίδιο έτος, δηλαδή το 1525, ένας άλλος Benedetti, o Μάρκος Αντώνιος Benedetti, ζήτησε με αίτημά του προς τις βενετικές αρχές μέσω της βενετικής διοίκησης της Κύπρου να εκμισθώσει για μακρύ χρονικό διάστημα το χωριό Άσσια της Μεσαορίας, ένα άλλο εύφορο χωριό της Κύπρου. Το αίτημα του Μάρκου Αντωνίου Benedetti πραγματοποιήθηκε και έτσι εκμισθώθηκε στον ίδιο το χωριό Άσσια της Μεσαορίας για είκοσι χρόνια. Το ποσό εκμίσθωσης είχε τη μορφή δανείου προς τη Γαληνοτάτη και ανερχόταν στις τρεις χιλιάδες, ωστόσο ο φεουδάρχης ένα μέρος από το πιο πάνω ποσό θα το κατέβαλλε σε βαμβακερά νήματα, δηλαδή σε είδος. Ένας άλλος φεουδάρχης της ίδιας οικογένειας, ο Νικόλαος Benedetti, περί το 1541 είχε εκμισθώσει το Τρίκωμο, ένα μεγάλο από τότε χωριό της χερσονήσου Καρπασίας. Μια υπόθεση κακοποίησης φτωχών αγροτών εκ μέρους του φεουδάρχη με αφορμή ότι έβοσκαν στα κτήματά του απαντά στις βενετικές πηγές. Μια άλλη βενετική πηγή αναφέρεται στον Νικόλαο Benedetti που είχε νυμφευθεί τη Μελουζίνη (Melisina), θυγατέρα τoυ φεουδάρχη Πέτρου Λαξέ και της Ελοΐζας Στράμπαλη. Δεν αποκλείεται ο φεουδάρχης Νικόλαος Benedetti να είναι το ίδιο πρόσωπο που το 1533 είχε εγγραφεί στην Αδελφότητα του Αγίου Νικολάου, κοντά στον Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων. Ένας Ιάκωβος του Νικόλαου Benedetti είχε σπουδάσει νομικά και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, στις 29 Νοεμβρίου 1565.

Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti

Ήδη το 1566 ο Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti αναφέρεται ως κυβερνήτης γαλέρας (sopracomito), ωστόσο ο πόλεμος της Κύπρου έφερε μεγάλες ανατροπές στην οικογένειά του και ο ίδιος έχασε τη ζωή του. Τον Οκτώβριο του 1571, κατά τη διάρκεια της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου και στη συνέχεια της λαμπρής νίκης των χριστιανικών δυνάμεων κατά των Οθωμανών, ο Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti έχασε τη ζωή του. Αφού πρώτα κατόρθωσε να συλλάβει δύο εχθρικές γαλέρες, καταπονημένος από τις πολύωρες μάχες, τελικά έπεσε νεκρός. Το 1570 τρεις αδελφοί του Ιωάννη Βαπτιστή, οι Βικέντιος, Βερνάρδος και Αλβίζε, μαζί με άλλους συγγενείς του είχαν αιχμαλωτιστεί στη Λευκωσία από τους Οθωμανούς, όταν έπεσε η πόλη. Είχαν αιχμαλωτιστεί επίσης η χήρα και τα τρία παιδιά του Ιωάννη Βαπτιστή Benedetti. O αδελφός του Ιωάννη Βαπτιστή, Αλβίζε, μόλις ελευθερώθηκε το 1572 φρόντισε με κάθε τρόπο για τη στήριξη των τριών ορφανών παιδιών του αδελφού του. Ο Αλβίζε αναφέρεται ως κανονικός στην Πάδοβα.

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1572, μετά από αίτημα του Αλβίζε στις βενετικές αρχές, αποφασίστηκε το κράτος να βοηθήσει ώστε να καταβληθούν τα λύτρα για απελευθέρωση των αιχμάλωτων παιδιών του αδελφού του που έπεσε στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Η άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκονταν η χήρα και τα παιδιά του αδελφού του και το γεγονός ότι είχαν εγκαταλειφθεί απ’ όλους, όπως έγραφε ο Αλβίζε στη βενετική Σύγκλητο, επέσπευσαν τις ενέργειές της. Η Σύγκλητος στις 10 Φεβρουαρίου 1573 απηύθυνε σχετική επιστολή στον πρέσβη της στη Ρώμη, όπου αναφερόταν στις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στη Γαληνοτάτη o Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti έως τον ηρωικό θάνατό του. Επίσης ένας άλλος αδελφός του Αλβίζε και του Ιωάννη Βαπτιστή, ο Βικέντιος, ήταν κυβερνήτης γαλέρας στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου και εξακολουθούσε και αργότερα να βρίσκεται στην υπηρεσία της Γαληνοτάτης. Έπρεπε με κάθε τρόπο να εξευρεθούν λύτρα για τη χήρα και τα ορφανά παιδιά του Ιωάννη Βαπτιστή που ήταν αιχμάλωτοι των Οθωμανών από το 1570, όταν κατέλαβαν οι Οθωμανοί τη Λευκωσία. Ο πρέσβης της Βενετίας στη Ρώμη ζητούσε από τον Πάπα να ενισχύσει τον κανονικό Αλβίζε Benedetti ώστε να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του και να ελευθερώσει τους σκλάβους συγγενείς του. Αξίζει να αναφερθεί ότι αργότερα, το 1576, ο Αλβίζε Benedetti και ο αδελφός του Βερνάρδος, οι οποίοι ήταν κληρικοί, αναδείχθηκαν σε επισκόπους. Συγκεκριμένα ο Αλβίζε έγινε επίσκοπος της Castellaneta.

Πρόσφυγες στη Βενετία

Οι βενετικές πηγές μάς προσφέρουν αρκετά στοιχεία για μέλη του κυπριακού κλάδου της οικογένειας Benedetti, που εγκαταστάθηκαν στη Βενετία μετά τον πόλεμο της Κύπρου 1570-1571. Οικονομικές διεκδικήσεις, κληροδοτήματα, συμβόλαια γάμου και απελευθερώσεις απαντούν στις πιο πάνω πηγές. Στην Πάδοβα ζούσε ο Τρωίλος Benedetti, γιος του Ιερώνυμου που χαρακτηρίζεται σε σχετικό έγγραφο ευγενής από την Κύπρο. Αυτός διόρισε εκπρόσωπό του δικηγόρο Κύπριο για να εισπράξει χρήματα τα οποία του όφειλε ο Κύπριος ιερωμένος Τρωίλος Zappe, διαφορετικά επιθυμούσε να στραφεί εναντίον του δικαστικώς. Ο Ιωάννης Αλβίζε Benedetti, επίσης, σε σχετικό έγγραφο ημερομηνίας 10 Μαΐου 1576 ανέφερε ότι ο συγγενής του Φραγκίσκος Benedetti εξακολουθούσε να βρίσκεται αιχμάλωτος στα χέρια των Οθωμανών. Επειδή ως αιχμάλωτος o Φραγκίσκος Benedetti δεν μπορούσε να διεκδικήσει χρήματα από ένα κληροδότημα της οικογένειας Vernin από την οποία καταγόταν, ο Ιωάννης Αλβίζε ζητούσε να αναγνωριστεί νομικά ως εκπρόσωπός του για να μπορέσει να τα εισπράξει, ώστε να χρησιμοποιηθούν ως λύτρα για την απελευθέρωσή του.

Η παροικία των Κυπρίων προσφύγων στη Βενετία, όπως μαρτυρείται στις πηγές, αποτελούσε μια κοινωνία της οποίας τα μέλη ήταν πολύ συνδεδεμένα μεταξύ τους. Έτσι παρατηρούμε ότι πολλοί γάμοι τελούνταν μεταξύ οικογενειών της Κύπρου. Ένα τέτοιο συμβόλαιο γάμου είχε συναφθεί μεταξύ των οικογενειών Benedetti και Γονέμη. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1578 είχε συνταχθεί ένα συμβόλαιο γάμου μεταξύ της Μαργαρίτας, χήρας του Μαρκαντώνιου Benedetti, και του Bernardin Γονέμη του Ιωάννη, με καταγωγή από οικογένεια ευγενών. Η Μαργαρίτα υποσχόταν προίκα στην εγγονή της Κατερίνα, θυγατέρα του Αλβίζε Σωζόμενου, που θα παντρευόταν τον Bernardin Γονέμη.

Η Δημοκρατία της Βενετίας, τέλος, δεν λησμόνησε τις υπηρεσίες που της είχε προσφέρει ο Ιωάννης Βαπτιστής Benedetti, στον οποίο ήδη αναφερθήκαμε, που είχε πολεμήσει και πέθανε στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου. Το 1583 η βενετική Σύγκλητος ενέκρινε οικονομική ενίσχυση τόσο στη θυγατέρα του Κρέουσα όσο και στη χήρα του Ελεονώρα. Ο Αλβίζε, η Κρέουσα και ο Ιάκωβος, τα παιδιά του Κύπριου ήρωα της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου, πρόσφυγες πλέον στη Βενετία, αγωνίζονταν για την επιβίωσή τους. Στα αιτήματά τους προς τις βενετικές αρχές υπενθύμιζαν όχι μόνο τις υπηρεσίες και τη θυσία του πατέρα τους, αλλά και ότι κατάγονταν από την κυπριακή οικογένεια Benedetti που ανήκε στην τάξη των ευγενών…

ΛΕΖΑΝΤΑ: Οικόσημο της κυπριακής οικογένειας Benedetti.