Ο Γουίλιαμ Κρίστενμπερι (William Christenberry) γεννήθηκε το 1936 στην Τασκαλούζα της Αλαμπάμα (ΗΠΑ) και πέθανε το 2016 στην Ουάσινγκτον. Γνωστός κυρίως ως ένας από τους πρωτοπόρους καλλιτέχνες της έγχρωμης φωτογραφίας, ο Κρίστενμπερι δούλεψε με πολλά μέσα εκτός από τη φωτογραφία (ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, assemblage). Όλο του το έργο έχει ως αντικείμενο την Αλαμπάμα, και πιο συγκεκριμένα την κομητεία Χέιλ, της οποίας την ιστορία απεικόνισε με μια συγκινητική προσήλωση που κράτησε μισό αιώνα. Κατέγραψε τα σημεία της καθημερινότητας του Χέιλ: καταστήματα, αποθήκες, στάβλοι, αγροτικά καταφύγια, εκκλησίες, κοιμητήρια, αυτά ήταν τα μέρη που προτιμούσε. Επιστρέφοντας κάθε χρόνο στα ίδια μέρη, ο Κρίστενμπερι καταπιανόταν ξανά και ξανά με τα ίδια τοπία και κτήρια, θέλοντας να κατανοήσει πώς ο χώρος βιώνει το πέρασμα του χρόνου, πώς επιδρούν πάνω του τα στοιχεία της φύσης και οι βουλές των ανθρώπων.

 Γουίλιαμ Κρίστενμπερι , Κτήριο με ψέυτικο τοίχο από τούβλα, Βαρσοβία, Αλαμπάμα, 1991. /William Christenberry/Courtesy Hemphill Fine Arts, Washington, D.C.

Αν και ο Κρίστενμπερι αποτυπώνει την ποίηση και τη θλίψη που βλέπει στα γνώριμα σημεία και τοπία που τείνουν σταδιακά προς εξαφάνιση, δεν είναι η νοσταλγία που τον παρακινεί - και αυτό είναι για μένα το πιο καίριο γνώρισμα της δουλειάς του. Αν πολλά από τα έργα του μοιάζουν με ωδές στους τόπους που αγάπησε, οι εικόνες και οι ατμόσφαιρες που καταγράφει δεν έχουν τίποτα να κάνουν με τη γραφικότητα. Ο θαυμασμός του για τα τοπία και τους ρυθμούς της αγροτικής ζωής που χάνονται δεν συνεπάγεται την άκριτη αποδοχή του παρελθόντος. Είναι ίσως αυτή η λεπτή γραμμή που τραβά μεταξύ της αγάπης που ξεκάθαρα τρέφει για τον τόπο του και της εξιδανίκευσής του που γοητεύει στην τέχνη του Κρίστενμπερι, ο οποίος διερεύνησε επίμονα και την πιο σκοτεινή όψη του τόπου του: τον φυλετικό ρατσισμό και τις ιδεολογίες της λευκής κυριαρχίας - πράγματα τόσο γνώριμα στον Νότο όσο και οι μικρές ξύλινες εκκλησίες που τόσο συχνά συναντούμε στη δουλειά του. Ο Κρίστενμπερι εστιάζει στην εικονογραφία αυτής της ιδεολογίας, παρακινούμενος από την ανάγκη να κατανοήσει "αυτή τη μορφή του κακού που λέγεται Κου Κλουξ Κλαν" και που όχι απλώς ήταν παντού γύρω του, αλλά ήταν και μέρος της στενής του οικογένειας (κάποιοι συγγενείς του Κρίστενμπερι ήταν μέλη της οργάνωσης, ενώ ο ίδιος διηγείται ότι η όψη του πρώτου μέλους της Κου Κλουξ Κλαν που είδε ποτέ από κοντά, με τη λευκή κουκούλα, του προκάλεσε εφιάλτες για δεκαετίες). Ενώ τα έργα του που καταπιάνονται με τοπία και κτήρια μας καλούν να σκεφτούμε πώς ο χρόνος επιδρά πάνω στον χώρο και πώς ο χώρος μπορεί να μιλήσει εκ μέρους των ανθρώπων που τον κατοικούν, αποκαλύπτοντας κάτι σημαντικό για τις ζωές τους, τις ανάγκες και τα ιδανικά τους, η δουλειά του πάνω στην Κου Κλουξ Κλαν μας φέρνει αντιμέτωπους με κάτι δυσκολότερο και πιο ντροπιαστικό - κάτι αποτρόπαιο.

Στην Κύπρο της ραγδαίας "ανάπτυξης", όπου όλα μοιάζουν να αλλάζουν ιλιγγιωδώς και όπου η τρομακτική, τραυματική μας ιστορία μοιάζει να βραχυκυκλώνει κάθε προσπάθεια για μια εύκολη ταύτιση με τον τόπο μας, βρίσκω στο έργο του Κρίστενμπερι ένα μέρος από όπου να πιαστώ για να απαντήσω μια δική μου, συχνή, απορία. Πώς μπορεί κανείς να προσεγγίσει (καλλιτεχνικά, διανοητικά ή συναισθηματικά) τον τόπο του, όταν αυτός ο τόπος είναι γεμάτος ομορφιά και τρόμο μαζί; Η δουλειά του Γουίλιαμ Κρίστενμπερι μας δίνει κάποιες απαντήσεις: με αυθεντικό ενδιαφέρον, οδυνηρή ειλικρίνεια και κριτική σκέψη.

Φωτογραφία άρθρου: Πράσινη αποθήκη, 1978., Γουίλιαμ Κρίστενμπερι /© William Christenberry; courtesy Pace/MacGill Gallery, New York and Hemphill Fine Arts, Washington, DC