ρεζιλίκι το [rezilíki] Ο44α: (οικ.) α. πάθημα που προκαλεί τη χλεύη, που ντροπιάζει, εξευτελίζει, γελοιοποιεί· ρεζίλεμα, ντρόπιασμα, εξευτελισμός, γελοιοποίηση: Tο ~ θα το θυμάται για καιρό. β. πράξη, συμπεριφορά, εμφάνιση κ.λp. που ντροπιάζει ή που γελοιοποιεί: Tι ρεζιλίκια είναι αυτά! Δεν βρήκες άλλα ρούχα να φορέσεις; [τουρκ. rezillik -ι]

υπερηφάνεια η [iperifánia] Ο27 & περηφάνια η [perifána] Ο25α: 1. αυξημένο συναίσθημα αξιοπρέπειας, η συναίσθηση που έχει κάποιος για την ηθική του αξία και η πρόθεσή του να τη διαφυλάξει: Mην πεις τίποτα που θα μπορούσε να πληγώσει την υπερηφάνειά του. Οι νίκες των βαλκανικών πολέμων τόνωσαν την εθνική ~. 2. συναίσθημα ικανοποίησης και χαράς για κτ. που απόκτησα, για κτ. που κατάφερα να κάνω. (έκφρ.) φουσκώνει* το στήθος μου από ~. || (μειωτ.) συναίσθημα ματαιοδοξίας και αλαζονείας.

[υπερ-: λόγ. επίδρ. στο περηφάνεια (πρβ. αρχ. ὑπερηφανία ίδ. σημ.)· περ-: περήφαν(ος) -εια (ορθογρ. απλοπ.)]

(www.greek-language.gr, Portal for the Greek Language)

Γιατί Pride κι όχι Rezillik; Στις μετααποικίες οι δρόμοι της πολιτισμικής μεταφοράς και μετάφρασης είναι κάθετοι, όπως και οι πιο πολλές πτήσεις. Το Rezillik είναι τουρκική λέξη, το Pride είναι εγγλέζικη λέξη. Η μεταφορά του Pride ως αμεταφράσιμου υποδηλώνει ανύψωση, εκπολιτισμό, αναγκαίο δάνειο αφού στη χώρα μας δεν έχουμε ιστορία απελευθερωτικού κινήματος των ομοφυλόφιλων. Αυτό έλειπε, να ονοματίζουμε με τουρκικές λέξεις την απελευθέρωση. «Μα 'ντα 'απελευθέρωση'», λέει ο υπερασπιστής της τάξης, αφού έν' ρεζιλίκια που κάμνουν. Ο όρος «ρεζιλίκια» δεν ξενίζει ως δάνειο από την τουρκική όταν πρόκειται για απαξίωση των άλλων. Ας μιλήσουμε λοιπόν για τα ούτω καλούμενα ρεζιλίκια: «Φκαίνουν στες στράτες, τιτσιρώνουνται, δείχνουν βυζιά, πέη, κώλους» (κάποια ομοιώματα, κάποια σε σώματα). «Ντύνονται προκλητικά». «Προκαλούν». «Προκαλούν γενικά». Και η συνήθης κατακλείδα, «στο υπνοδωμάτιό τους ό,τι θέλουν να κάμνουν, εμάς γιατί να μας το επιβάλλουν;»



O ομοφυλόφυλος τουρκοκύπριος τραγουδιστής Behiç Gökay, σε συνέντευξή του σε ελληνοκύπριο δημοσιογράφο του ΡΙΚ το 1964, δείχνει τα σημάδια στην πλάτη του από ξυλοδαρμό του στον Αστυνομικό Σταθμό Αμμοχώστου από άντρες της ΤΜΤ.

Τα μόνα ρεζιλίκια που είναι όχι απλώς αποδεκτά αλλά παραγωγικά στην Κυπριακή Δημοκρατία είναι τα ρεζιλίκια των θεσμών και της κάθε κυβέρνησης. Πανηγυρικά λογύδρια και φανφάρες για την «αποδοχή» και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ που κατάφεραν να μετατρέψουν ένα ριζοσπαστικό πολιτικό ζήτημα (ισότητας, δικαιοσύνης, ορατότητας και δικαιωμάτων ζωής) σε φιλανθρωπικό χαρτόσημο και σε θέμα εξευγενισμού των ΛΟΑΤ και ποιμαντορικής ρύθμισης της συμπεριφοράς των πολλών ώστε να είναι ανεκτικοί/ές στους/ις ΛΟΑΤ. Κι ενώ οι ΛΟΑΤ υπερσεξουαλικοποιούνται μέσα από επιλεκτικές αναφορές στα υπνοδωμάτιά τους, στα μέλη τους σώματός τους, στις σεξουαλικές τους πρακτικές, η δήθεν ουδέτερη πλειοψηφία απολαμβάνει το προνόμιο να έχει κανονικοποιηθεί η δική της ετεροσεξουαλικότητα σαν ηδύποτο που πάει με όλα. Από τα παιδικά παιχνίδια μέχρι τα gadgets των ενηλίκων. Από τα σενάρια των παιδικών σειρών με πορνοποιημένες πριγκίπισσες και μαγισσούλες. Από τις ξεναγήσεις ενδιαφερόμενων αγοραστών σε διαμερίσματα από μεσίτες (ε, όι, θέλετε τρία υπνοδωμάτια, εν θα κάμετε δκυο μωρά;) μέχρι το seating σε σουβλατζίδικα πολυτελείας (ένα άτομο είναι ανεπιθύμητο, πιάνει τον τόπο 'άδικα', το ζευγάρι είναι ευπρόσδεκτο αν φαίνεται ππαραωμένο, το παραγωγικό ζευγάρι με κοπελλούδκια που θα φαν' τα άντερά τους επί πέντε και θα φωνάζουν τα μωρά, ‘παπααααά, θέλω τζιαι ποτούτο’ είναι νιρβάνα). Από τις βιτρίνες για καυτά γυναικεία εσώρουχα μέχρι τις διαφημίσεις του ΚΟΤ για την Κύπρο που γιωρκά το σεξ. Από τα αγοράκια που πρέπει να γίνουν αντράκια (πε μου γιούι μου, έσιεις καμιάν μιτσιάν;) μέχρι τους άντρες που νιώθουν ότι πρέπει να αστειεύουν ο ένας τον άλλο στη δουλειά για γκόμενες και «ξέρω τι έκανες ψες βράδυ, μακκωμένος μου φαίνεσαι» μέχρι γυναίκες που παραπονιούνται ότι εν βρίσκουν 'πραγματικό' άντρα διότι «ούλλοι έν' gay», η κυπριακή κοινωνία λανσάρει την ετεροκανονική σεξουαλικότητα δημόσια και κατασταλτικά. Ο οπτικός πολιτισμός, η κατανάλωση ως δημόσια σφαίρα σημείων και συμβόλων, η διαπασών του εργασιακού κουτσομπολιού, το εμπόριο ανάμεσα στο προσωπικό και το δημόσιο, η ρευστότητα κάθε λογής συναλλαγών και μεταφορών: δονούνται (ετερο)σεξουαλικά και δομούν τη μελλοντιακότητα και χωρικότητα κάθε ζώνης επικείμενης ανάπτυξης σε άξονες αναπαραγωγικής συνουσίας. Αν επιθυμεί τόσο πολύ η κυρίαρχη κυπριακή κοινωνία να παραμείνει το υπνοδωμάτιο χωροφύλακας της ύπαρξης των ΛΟΑΤ, γιατί ανάγουν και καθιερώνουν το δικό τους σεξουαλικό και αναπαραγωγικό υπνοδωμάτιο σε δημόσια μήτρα για την επιθυμία; Την κάθε επιθυμία (να γοράσω, να πουλήσω, να παστήνω, να προλάβω, να εργοδοτηθώ, να καταξιωθώ, να αποκατασταθώ, να μεν μείνω μόνη/μόνος μου, να γηροκομηθώ); Αν επιθυμεί τόσο πολύ η κυρίαρχη κυπριακή κοινωνία να παραμείνει το υπνοδωμάτιο χωροφύλακας της ύπαρξης των ΛΟΑΤ, γιατί μετατρέπει τη σεξουαλικότητα των ΛΟΑΤ σε φόντο έναντι του οποίου αυτοπροσδιορίζεται η straight αρσενικότητα, η straight θηλυκότητα και το straight ζευγάρωμά τους;

Το ρεζιλίκι και η υπερηφάνεια παρουσιάζονται ως αντίθετα αλλά δεν είναι κατ’ αναλογία αντίθετα. Υπάρχει μεταθετικότητα στις αναλογίες τους. Το ρεζιλίκι αφορά ντρόπιασμα. Το ντρόπιασμα είναι αδιαμεσολάβητο: είναι affect, αίσθημα, είναι ήδη σωματικό: κοκκινίζεις, κομπιάζεις, ίσως και να τραυλίζεις, χάνεις τα λόγια σου, σφίγγεις, σφίγγεσαι, σκύβεις, μικραίνεις, περιορίζεις την έκθεσή σου καθώς πλήττεσαι από τον άλλο. Η υπερηφάνεια παρουσιάζεται ως το αντίθετο της ντροπής αλλά αφορά συναίσθημα κι όχι αίσθημα. Διαμεσολαβείται από αναστοχασμό, είναι αναπαραστατική αντί παραστασιακή. Δεν είναι σωματική, είναι υπερβατολογική: εθνική και ηθική. Ως ενδεικτικό παράδειγμα ρεζιλικιού παρατίθεται η ανάρμοστη ενδυμασία (Tι ρεζιλίκια είναι αυτά! Δεν βρήκες άλλα ρούχα να φορέσεις;). Υπάρχει πιο ρεζίλικη περίπτωση ανάρμοστης ενδυμασίας από τη για αιώνες ποινικοποιημένη ΛΟΑΤ παρενδυσία; Η ΛΟΑΤ παρενδυσία δεν είναι απλώς ένα παράδειγμα του γελοιοποιήσιμου. Είναι το θεμελιακό πρότυπο του γελοιοποιήσιμου σε σχέση με το οποίο άλλα γελοιοποιήσιμα αποκτούν πολιτισμική αναγνωρισιμότητα. Ως ενδεικτικά παραδείγματα υπερηφάνειας παρατίθενται η εθνική περηφάνια («Οι νίκες των βαλκανικών πολέμων τόνωσαν την εθνική ~») και «το  συναίσθημα ικανοποίησης και χαράς για κτ. που απόκτησα, για κτ. που κατάφερα να κάνω». Οι ΛΟΑΤ καταϊσιεύκουνται, μας λέει για αιώνες η κυρίαρχη μεζούρα και προφητεία ζωής και βίου. Η ΛΟΑΤ «αποτυχία» και έκλυση ως απόκλιση από το Πατρίς - Θρησκεία - Οικογένεια δεν είναι απούσα από τον ορισμό της υπερηφάνειας. Η αποκειμενοποίηση της ομοφυλοφιλίας, σαν ένα σπυρί που πιέζεται στον καθρέφτη του μπάνιου για να πεταχτεί το πύον και να αποκατασταθεί το λείο, ίσιο, δερματικό όριο, είναι μια άρρητη και απαραίτητη διαδικασία για να παράγεται «φυσικά» η περηφάνια.

Αν λοιπόν το ρεζιλίκι της ενδυμασίας ως υπερσεξουαλικής και glamourous παρενδυσίας αποτελεί μια επιδεικτική επανάληψη σε δημόσιο χώρο αυτού που καταπιέστηκε, απειλήθηκε, τιμωρήθηκε για αιώνες (σεξουαλικοτήτων δηλαδή που δεν συμμορφώθηκαν με την τάξη του φύλου), κι αν μάλιστα προκαλεί ντροπή σε αυτούς που ανέπτυξαν επιτυχή σεξουαλική ταυτότητα ντροπιάζοντας, προνομιακά κι ανάλγητα, τους «μη κανονικούς», έχει νόημα να ονομάζεται η πορεία «Πορεία Υπερηφάνειας»; Δεν προδίδει τη ΛΟΑΤ ύπαρξη, την υπερηφάνειά μας που αντέξαμε, που αντέχουμε, που ήμασταν, που είμαστε, που θα είμαστε, που θα αγωνιζόμαστε για να είμαστε πρόσωπα, εραστές, γονείς, σύντροφοι σε «κοινωνία ζωής» (Αριστοτελικός ορισμός του πολιτικού) όταν φορούμε μια Περηφάνια που ως συναίσθημα, ως ικανοποίηση και ως επιτυχία καθιερώθηκε με ετεροκανονικούς όρους και μάλιστα σε αντιδιαστολή με εμάς; Όχι αν το Pride διεκδικεί, προβάλλει και πραγματώνει μια πολιτική περηφάνια και διεκδικεί πολιτικά μια αποτυχία πέρα από τους υπερβατολογικούς δυισμούς του Μεγάλου Πανδοχείου:

The Great In / Büyük An

Το Μεγάλο ΠΑΝ(δοχείο) / Το Μεγάλο (π)ΑΝ(δοχείο)

ErmanD

Ξυπνούν στο τσιμεντένιο πάτωμα

Το πάτωμα του Μεγάλου ΠΑΝ(δοχείου) / Μεγάλου (π)ΑΝ(δοχείου)

Κινούνται σαν οργανισμός.

—

Επιμολύνουν κι επεκτείνονται

Πολύπλοκα όντα στις διαφορές τους

Όμοια· όχι απίθανο.

—

Κινούμενα κομμάτια, κινούμενα σώματα, κινούμενα

Κινούνται από ένα σημείο σε άλλο

Μα μετακινούν και τα κομμάτια τους όπως κινούνται

Κάποια σώματα διαλύουν τον οργανισμό

Κάποια σώματα καταπίνει πίσω ο οργανισμός

Κάποια σώματα αποσχίζονται από τον οργανισμό

Κάποια σώματα ενώνονται ξανά μαζί του

—

Είναι γυμνοί/ές/ά!

Γυμνός/ή/ό όσο μπορεί να ’ναι κανείς/καμιά/κάποιο

στη μέση του τσιμέντου

—

Υπάρχει λάσπη που καλύπτει τα σώματά τους

Λάσπη που δεν ανήκει στο τσιμέντο

Λάσπη από χώμα ξεπλυμένο στον ποταμό

—

Σώματα κινούνται, σώματα αγγίζονται, σώματα πιάνουν

Τα σώματα φτάνουν στα όρια στο Μεγάλο ΠΑΝ(δοχείο)/ Μεγάλο (π)ΑΝ(δοχείο)

Τα όρια υποτίθεται είναι οι πόρτες των Άλλων!

—

Άλλων που ήταν κάποτε σώματα

Οι Άλλοι ανοίγουν τις πόρτες

Οι Άλλοι σιχαίνονται εκείνους που ξυπνούν στο τσιμεντένιο πάτωμα

το τσιμεντένιο πάτωμα του Μεγάλου ΠΑΝ(δοχείου)/ Μεγάλο (π)ΑΝ(δοχείου)

Οι Άλλοι είναι γυναίκες και άντρες

Οι Άλλοι είναι οικογένειες με παιδιά

Οι Άλλοι είναι στρατοί

Οι Άλλοι είναι αστυνομικοί

Οι Άλλοι είναι δάσκαλοι

Οι Άλλοι είναι μοναχές, ιερείς, χοτζάδες κι επιστήμονες.

(ErmanD, «The Great In / Büyük An», μτφρ. ΖΓ. NiCHE Network in Canadian History & Environment | Nouvelle initiative Canadienne en histoire de l'environnement. 9 Ιουνίου, 2022. <https://niche-canada.org/2022/06/09/the-great-in-buyuk-an/>)

*Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Κύπρου

Φωτογραφία: Στιγμιότυπο από το πρώτο Pride που έγινε στην Κύπρο. 17 Μαϊου 2014